(I) Jerzy Kmita, Grzegorz Banaszak - Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury; Warszawa 1994, ss. 13-87 (rozdz. 1-3).
naturalizm a antynaturalizm w humanistyce (podstawa odróżnienia)
NATURALIZM - ANTYNATURALIZM
Kultura = natura
|
|
Stosowanie w humanistyce tych samych metod, co w przyrodoznawstwie |
Inne metody należy stosować w humanistyce, inne w przyrodoznawstwie
|
|
Odrzuca się fizykalizm (przekonanie, że wszystkie twierdzenia naukowe muszą być przekładane na jęz. ciał fiz.; redukcja nauki do fizyki)
|
|
Przedmiotem humanistyki są wartości |
NATURA - wyjaśnianie |
DUCH - rozumienie Nauki humanist. - „nauki o duchu” (Dilthey)
Kultura - duch obiektywny Jesteśmy zanurzeni w jednym duchu obiekt... |
|
- praktyka społ - z tego poziomu pochodzą wartości - humanista - realizacja wartości, refleksja nad kulturą - fil. humanistyki - przypatrywanie się namysłowi nad praktyką społ. |
J.S. Mill -> psychologizm: (pozytywizm)
SWOISTOŚĆ: Powiązania przyczynowe typu: jedn. motyw działania (wyd. psych.) - działanie, traktowano na wzór mechan.-fiz. powiązań przyczynowych: motyw psych. - jego następstwo powiązania te -> induk. uogólnienia - pr. emp.
UPRAWOMOCNIENIE Na pytanie o prawomocność naszych sądów wartościujących poznawczo, etycznie, estetycznie, należy odpowiadać na podstawie wyników badań psycholog. Psychologia służy nam do określenia tego, czym jest dobro, prawda itp.; wyprzedza wszystkie dyscypliny..
BŁĘDNE KOŁO: psychologia tym, co uzasadnia i tym, co ma być uzasadnione (uzasadnia samą siebie); Filozof. gwarancja prawomocności wiedzy naukowej opierać się ma na wiedzy nauk. DOGMATYZM SCJENTYSTYCZNY: twierdzenia psychologii są prawdziwe na podstawie dogmatu |
Husserl, Frege, Russell, Cassirer, Weber
Badeńska szkoła neokantyzmu - Windelband, Rickert (n. hum. - „historyczne nauki o kulturze”)
twierdzenia humanistyki mają być konstruowane poprzez odniesienie „naturalnych” faktów przedmiotowych do wartości.
Rickert - odniesienie do wartości (podpada pod nie każde zjawisko hist.-kult.)
Wartości urzeczywistnione przez fakty hist. decydują o „3. królestwie” - transcendentalnym (nie podlega zmianom w czasie)
Windelband
Kontynuatorem badeńskiej szkoły neokantyzmu był Weber -> humanistyczna praktyka badawcza - TYPY IDEALNE - za pomocą pojęć typowo-idealnych można realizować cele poznawcze nauk o kulturze
|
założenie o racjonalności i interpretacja humanistyczna (?)
szablon typowo-idealny:
przekonania ukierunkowujące na wartość i wskazujące, jak ją zrealizować
podjęcie dzialania
Typ idealny działania subiektywno-racjonalnego (Weber - działanie celowo-racjonalne):
1. nakierowanie podmiotu na pewną wartość (każda jedn. ludz. podejmuje takie działania, które dyktuje jej fakt, że jest w danym momencie zorientowana na daną wartość)
2. co należy zrobić aby ta wartość zrealizować?.. (respektowanie wiedzy o realizacji tej wartości)
podjęcie działania - skutek
Działanie
1. wartość - NORMA
2. wiedza o realizacji danej wartości - DYREKTYWA
Czego brakuje, żeby (1) wartość i (2) wiedza o realizacji wartości wynikały z (1) działania?
ZAŁOŻENIE O RACJONALNOŚCI (wiąże przesłanki 1. i 2.)
Podmiot działania postępuje w taki sposób, podejmuje takie działania, które dyktuje jednostce fakt, że w danym momencie jest nakierowana na wartość. Człowiek realizuje działania, wartość, na którą jest nakierowany, za pomocą wiedzy, którą posiada.
uwarunkowanie funkcjonalne
s. 25 przykład - tłum linczujący Murzyna
2 alternatywne, niesprzeczne sposoby wyjaśniania działań ludzkich:
UWARUNKOWANIA |
|
SUBIEKTYWNO-RACJONALNE (PODMIOTOWE) |
FUNKCJONALNE (PRZEDMIOTOWE) |
|
życie społeczne farmerów KS jest scharakteryzowany przez stan globalny, tendencję S - frustracja farmerów frustrację S należy minimalizować, minimalizuje ją pewna baza działań: T1, ...Tn -> S
HO -> T1, ...Tn XIX - tylko możliwość linczu...
|
uwarunkowanie funkcjonalno-genetyczne
Uwarunkowanie funkcjonalno-genetyczne - szczególny przypadek hipotetycznego uwarunkowania funkcjonalnego, za pomocą którego ujmuje się w kategoriach funkcjonalnych fakt powszechnie występującej w danej społeczności zmiany przekonań normatywnych i/lub dyrektywalnych.
Wykazanie pewnej genezy na sposób funkcjonalny...
T - system przekonań
T -> T' (zmiana przekonań; inne przekonanie efektywniej minimalizowało frustrację,
np. agresja przeniesiona na kogoś innego)
Dlaczego?
D' - nowy system działań, który w sposób bardziej efektywny minimalizuje frustrację,
powoduje stan S - minimalizację frustracji
D' -> efekt -> S
KS -> stan glob. S
(zmienia się kontekst społ. i w konsekwencji stan globalny S,
np. w KS pojawia się ubezpieczenie rolnicze...
normy i dyrektywy; ich respektowanie i akceptowanie
Kultura - system przekonań wszystkich członków kultury, normatywnych i dyrektywalnych, powszechnie respektowanych w danej społeczności - s.38
Kultura stara się umożliwić funkcjonowanie 2 modeli:
wyjaśnienie przedm. (funkcjonalny)
wyjaśnienie podm. (subiekt.-racjon.)
KULTURA - N/D
społeczność
respektowanie
przekonania normatywne
przekonania dyrektywalne
N - zdania artykułujące pewną wartość, na którą ukierunkowane są działania;
Zdania normatywne - ustalające pewne cele;
Norma mówi o tym, co być powinno, a nie co jest (psychologizm nie jest w stanie wyartykułować powinności - stanów rzeczy, których nie ma).
D - sposób realizowania tych wartości - s.44
„Aby zrealizować stan S, należy w okolicznościach O podjąć czynność C”
„Aby uchronić drzewo od mrozu, należy owinąć jego pień słomą” - zd. dyrektywalne
(można je wyprowadzić ze zd. normatywnego)
respektowanie
“określona jednostka respektuje dane przekonanie, jeśli w systematyczny sposób (w odpowiednim czasie) podejmuje odpowiednią czynność stale tak, jak gdyby owo przekonanie akceptowała jako subiektywno- racjonalną przesłankę tej czynności”
G.Ryle:
know how - akceptowanie - “wiem, jak...” (wiem, jak się postępuje w danej kulturze; świadome)
know that - respektowanie - “wiem, że...” (hipotetyczne akceptowanie danych przekonań;
potencjalna akceptacja (postępowanie jakby się coś
akceptowało); jakie przekonania respektujemy;
niekoniecznie świadome;
możliwość postępowania zgodnie z danymi regułami;
zgoda na to, że pewne wartości w danej kulturze
obowiązują,
np. podm, orzeczenie w zd. -> realizacja wartości kult.
poręczność (Heidegger) - byty, które nas otaczają: byty, które służą do czegoś
świadomość społeczna a światopogląd
Świadomość społeczna:
kultura
przekonania religijne
twierdzenia nauki
Należą do niej:
-przekonania normatywne i dyrektywalne (regulujące poszczególne typy praktyki społ.)
-powszechnie respektowane, pośrednio o funkcji regulowania określonych obszarów praktyki społecznej
Podział kultury ze względu na wartości:
KULTURA
|
|||
WARTOŚCI UCHWYTNE PRAKTYCZNIE
|
WARTOŚCI OSTATECZNE |
||
Sfera techniczno - użytkowa (technologiczna - Kołakowski) |
Sfera symboliczna |
Światopogląd
|
|
|
Komunikacyjna sfera kultury
(obyczaj, język, sztuka) |
Wizja świata oparta na wartościach ostatecznych; Zbiór wartości ostatecznych, absolutnych, determinujących całościową wizję świata
s. 71. (Dilthey) „wartościujący ogląd świata dyktowany przez przeżywanie go i naszego w nim uczestnictwa.” s.72.: „światopogląd jest to system przekonań, które określają w trybie normatywnym wartości ostateczne (nie służące już żadnym innym wartościom), a zarazem prezentują obraz świata ukazujący, jak się mają poszczególne jego fragmenty, zwłaszcza nasze działania, do tych wartości ostatecznych”
3 typy światopoglądów: -idealistyczno-obiektywny -idealistyczno-wolnościowy -naturalistyczny |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
praktyka społeczna
społeczność
Co określa ciągłość danej społeczności?..
„Daną społeczność określa ciągłość odnośnego jej stanu globalnego przysługującego jej jako kontekstowi strukturalnemu pewnego zbioru działań utrzymujących w trybie funkcjonalnym ów stan.”
Zbiór działań - PRAKTYKA SPOŁECZNA
„zbiór działań występujących w owej społeczności, które są zarazem (1) funkcjonalne względem jej stanu globalnego, przysługującego jej jako kontekstowi strukturalnemu owych działań, (2)uwarunkowane kulturowo w trybie subiektywno-racjonalnym”
KULTURA
↓ (tryb subiekt.-racjon.)
„Praktyka społeczna (danej
społeczności) miałaby tedy zawsze PRAKTYKA SPOŁECZNA
uwarunkowania podwójne:
(1) funkcjonalne, (2) kulturowe ↑ (uwarunkowanie funkcjonalne)
o charakterze sub.-racjon.”
SPOŁECZNOŚĆ
(KS działań charakteryzowany jest przez -> stan glob. S)
społ. definiowane przez kapitalistyczny wymiar kontekstu, w jakim nasze działania się znajdują
3 typy praktyki społ.: (powodują przyczynowo stan respektowania przez poszczególne jednostki
określonych przekonań)
podstawowa
komunikacji językowej
komunikacji obyczajowej
definicja kultury
„System przekonań normatywno - dyrektywalnych, które są powszechnie respektowane w danej społeczności i które regulują działania członków danej społeczności (jednostek należących do tej społeczności)
(ideacyjne rozumienie kultury -> „Projektowane powyżej pojęcie kultury - jako pewnego systemu respektowanych przekonań, warunkujących w trybie subiektywno-racjonalnym odpowiednie działania ludzkie - należy do typu tych ujęć kultury, które zwie się zwykle ujęciem „ideacyjnym””)
2 sfery kultury:
SFERY KULTURY |
|
TECHNICZNO - UŻYTKOWA |
SYMBOLICZNA |
Działania, których efektywność nie zależy od tego, czy część dyrektywalna jest respektowana przez wszystkich członków społeczności Np. wywieszenie ręcznika i wywieszenie flagi: Flaga -> wspólnota jest potrzebna do tego, żeby działania miały sens
Respektowanie dyrektyw nie jest konieczne, żeby efekt S się pojawił (dojdzie do realizacji działania)
|
Działania kulturowe, których efektywność zależy od tego, czy część dyrektywalna jest respektowana przez wszystkich członków społeczności (żeby działanie było skuteczne, dyrektywy muszą być respektowane)
|
Gellnera etnograficzna typologizacja społeczeństw
3 typy społeczeństw:
łowiecko-zbierackie - nie da się oddzielić sfery symbolicznej od sfery praktyczno-użytkowej; brak podziału na działania techn.-użytkowe i symbol.-kulturowe; działania nigdy nie są racjonalne; praktyka - zarazem praktyczno-użytkowa i kulturowo-symboliczna;
pastersko-rolnicze - możliwe jest oddzielenie sfery techniczno-użytkowej od kulturowo-symbolicznej; praktyka da się podzielić na: (1) protopraktykę techniczno-użytkową oraz (2) praktykę symboliczno-kulturową;
industrialne (kapitalistyczne) -> praktyka społ.: podstawowa produkcji techn., konsumpcji jej wytworów, językowa, obyczajowa, artystyczna, badawcza, polit.-prawna, magiczna, religijna, świecko-światopoglądotwórcza...
(przeciwstawienie między praktyką podstawową, „materialną” - regulowana przez kulturę społ.-użytkową oraz pozostałymi dziedzinami praktyki społ.- regulowanymi przez k. symbol.)
(II) Wojciech J. Burszta, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Poznań 2004, ss. 13-28 (rozdz. 1).
nowożytny ideał nauki
„Nowożytny ideał nauki, w ramach którego funkcja poznawcza ściśle łączy się z techniczną, opierał się na przekonaniu natury epistemologicznej, iż badacz poznający określone stany rzeczy może być całkowicie niezależny od tradycji i doświadczenia osobniczego, od okoliczności historyczno-kulturowych, że „przyrodzone zdolności poznawcze- zmysły i umysł - pozwalają mu na formułowanie teorii naukowych ważnych zawsze i wszędzie, że, jedynym słowem, zdolny on jest własnym wysiłkiem wykryć to, co w porządku natury ma charakter uniwersalny. Bez tego przekonania, że historycznie określony i fizycznie ograniczony podmiot zdolny jest do przekroczenia swej partykularności i do uzyskania wiedzy o uniwersalnej ważności, nauka nowożytna byłaby oczywiście niemożliwa”.”(s.14)
ideał wiedzy absolutnie pewnej, obiekt., bezstronnego obserwatora... cel - dojście do prawdy...
Podm. poznawczy może dojść do prawdy obiektywnej i intersub.
OBIEKTYWIZM - przedm. poznawczy istnieje poza podm. poznającym i jest od niego niezależny
(s.17, 2.akapit) -> ontolog. rozumienie; teoriopoznawczy (intersubiekt.)
INTERSUBIEKTYWNE poznanie prawdy o przedm
Tw. jest ważne, gdy jego zasięg nie jest ograniczony kulturowo, społ.
Poznanie - sposobem bycia-w-świecie (par.13)
Nowożytny ideał nauki - paradygmat pozytywistyczny (znajduje ujście w praktyce antropologicznej)
(praktyka badawcza ma być niezależna od kontekstu kulturowego; wiedza poza kontekstem kulturowym) s.18
Antropologia ukierunkowana na kulturę wyrosła na gruncie kultury europejskiej, ale sama antropologia jest medium, nie ma nic wspólnego z kulturą, pozostaje ponad kontekstem kulturowym.
stanowisko metaempiryczne w sporze nad statusem poznawczym antropologii
Levi-Strausse -> strukturalizm (oparty na lingwistyce, semiologii, teorii kom., elementach cybernetyki)
Sposoby rozumowań badaczy-antropologów cechują się dwoistością: są równocześnie „zewnętrzne” (w charakterze obserwatora) i „wewnętrzne”(.identyfikacja z daną grupą).
Cel antropologii -> badacz powinien przekroczyć fakt, że jest uwarunkowany kulturowo
Jak?..
Oderwanie się od metod myślenia zarówno specyficznych dla wchodzącego w grę społeczeństwa, jak i zakładanych na gruncie nauk społecznych.
Proces socjalizacji sprawia, że badaczowi trudno jest wyjść poza swoją kulturę (stosuje kryteria w niej obecne).
2 rozumienia języka:
langue - struktura determinująca wszystkie akty mowy
parole - codzienny język, mowa
T.Hawkes - „Semiotyka i strukturalizm”
stanowisko metakrytyczne w sporze nad statusem poznawczym antropologii
Negacji podlega to wszystko, co dotąd traktowano jako wyraz adekwatnego wyjaśniania różnorodności kultur za pomocą procedur naukowych. Antropologia zaczyna się „przyglądać” samej sobie, jako dziedzinie kultury... Refleksja nad kulturą...
„Skoro potraktujemy naukę jako dziedzinę kultury, która respektuje normy i dyrektywy regulujące praktykę badawczą, ale której sądy są także wyrazem kultury, w jakiej badacz uczestniczy, niemożliwe jest pozbycie się tych ostatnich. (...) Każdy sformułowany przez antropologa sąd naukowy, niezależnie na gruncie jakiej teorii czy filozofii kultury się to dzieje, jest nieuchronnie wyrazem przekonań w sposób bezpośredni lub implicite zakorzenionych w jego własnej kulturze.”
samorefleksja
zgadza się co do tego, że wiedza jest kulturowo uwarunkowana
przyjmuje możliwość relatywizacji
relatywizacja wiedzy do kontekstu kulturowego
(antropologia postmodernistyczna)
Ruth Benedict - „od Kanta przejęła jedynie tezę, że umysł ludzki narzuca podstawowe pojęcia i kategorie, na podstawie których organizowane są dane sensoryczne oraz ich opisowo-teoretyczna interpretacja; Kantowskie aprioryczne formy oraz kategorie doświadczenia nie mają charakteru uniwersalnego -> różne jednostki w różnych kulturach mogą się posługiwać w doświadczeniu świata odmiennymi zespołami tych pojęć i kategorii.”
Każda kultura operuje własnymi „schematami poznania”.
Postulat: „najpierw „oswoić” naszą własną kulturę, poznać ją w taki sposób, jakby była to kultura w rzeczywistym sensie „inna” także dla nas, zaznajomionych z jej normami i wartościami”.
Kultura - przedmiot refleksyjnego namysłu na równi ze stanami rzeczy, które były wobec niej zewnętrzne -> poznanie antropologiczne jest w świecie, jest w kulturze
Problem: skoro, jak powiedział Nietzsche, istnieją wyłącznie interpretacje, to jak mogą one w miarę harmonijnie współistnieć w świecie, w którym coraz nam trudniej schodzić sobie z drogi (Geertz)?...
(III) Ernst Cassirer, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, przeł. A. Staniewska, Warszawa 1998, ss. 66-70 i 191-230 (rozdz. 2 i 8).
symboliczne zapośredniczenie rzeczywistości
Uexkull -> każda z istot żywych jest na kształt monady(nie wychodzą poza siebie - Leibniz)
Metoda porównawcza - porównanie anatomii, fizjologii (do charakterystyki)
Wrażenia -> system receptorów
Krąg funkcjonalny
System efektorów
Witalizm - życie ludzkie nie może być redukowane do bardzo prostej rzeczywistości, procesów biochem. Itp.
Teleologia - procesy biochemiczne są celowe (ze względu na życie...)
Porównując 2 systemy funkcjonalne możemy dojść do różnic między organizmami
ILOŚCIOWE zmiany w systemie receptorów i efektorów
Cassirer - człowiek nie może być tak opisywany
SYSTEM SYMBOLICZNY; zmiana JAKOŚCIOWA
Wrażenia -> system receptorów
System symboliczny Krąg funkcjonalny
System efektorów
Proces myślowy opóźnia reakcję...
Rousseau - człowiek zwierzęciem wynaturzonym
Świat taki, jaki znają zwierzęta, jest człowiekowi obcy, niedostępny
SYMBOL kluczem do natury człowieka (człowiek - animal symbolicum)
„Człowiek ustawicznie sam z sobą rozmawia”...
„Człowieka niepokoją i przerażają nie rzeczy same, ale jego przekonania i wyobrażenia o rzeczach” (Epitet)
Świat symboliczny - filtrem...
Interpretacyjność
Funkcjonalność (np. język, jeżeli posiada jakąkolwiek jedność, to jest to jednia funkcjonalna)
Wymiar symboliczny - uwarunkowanie subiekt.-racjon. u Kmity
Jedna z form symbolicznych - JĘZYK
3 funkcje języka:
magiczna
metafizyczna
pragmatyczna
metonimiczne i metaforyczne rozumienie słowa; w odniesieniu do (I)
MAGICZNA FUNKCJA JĘZYKA
(Kmita - s.53) (społ. zbieracko-łowieckie: synkretyczna jedność praktyki „społeczeństw pierwotnych” -> reguluje ją kultura, której dyrektywy oraz normy są zarazem metonimiczne i metaforyczne)
Człow. dziki nie ma pojęcia odniesienie przedm. -> włócznia...
METONIMIA -> zw. przyczynowo-skutkowy
relacja analogii, symbolizowania
relacja przyległości czaso-przestrzennej
oszczep w ciele przeciwnika -> oszczep nazwą dla przeciwnika (relacja analogii, symbolizowania)
(nazwa) (METAFORA)
włożenie oszczepu do żaru ogniska znaczy: oszczep sprawia cierpienie temu, kogo ugodził
nazwa - częścią przeciwnika
MYŚLENIE MAGICZNE (myślenie oswojone)
Np.:
Numerologia... nazwa posiada moc sprawczą
Wykrzyczenie pewnego słowa jest w stanie spowodować namacalny efekt
dyskurs onomatopeiczny a metafizyczna funkcja słowa
METAFIZYCZNA FUNKCJA JĘZYKA
Myśl -> Byt Parmenides - tożsamość bytu i myśli
Słowo -> Rzecz Cassirer - („Znaczenie znaczenia”) - relacja między słowem a rzeczą
Physei on (metafiz. konieczność bytu) - thsei on (konwencjonalność)
Słowo i rzecz maja pewien naturalny
Związek, zbieżność, podobieństwo, co
Prowadzi do dyskursu onomatopeicznego
-> odkrycie etymonu (prawdziwej i pierwotnej postaci każdego określenia)
Jak słowo odnosi się do rzeczy? Jak możliwe jest poznanie?
Platon... „Podobne poznaje podobne”
Empedokles -> 4 pierwiastki
1.....................->.................1.
2.....................->.................2.
CZŁOWIEK 3.....................->.................3. RZECZYWISTOŚĆ
4.....................->.................4.
związek metafizyczny pomiędzy słowem i rzeczą: słowo musi być podobne do rzeczy, którą opisuje
(onomatopeje) -> dyskurs onomatopeiczny
Jak wspólności nie ma - słowo musiało ewoluować (etymon - to, czego szukamy)
Np. „mamma mia”: „mama” - wspólność -> dźwiękonaśladownictwo
pragmatyczna funkcja języka
PRAGMATYCZNA FUNKCJA JĘZYKA
Sofiści - Protagoras -> „Człowiek miarą wszechrzeczy” (miarą wszelkiego sądu człowiek)
Komunikacja ma polegać na przekonywaniu, skłanianiu do działania, perswadowaniu...
-> intersubiektywna komunikowalność
Nie ma obiektywnego kryterium rzeczywistości pozajęzykowej
Słowo - funkcje erystyczne, oddziaływanie na wolę
pragnienie a proces nazywania i jego aspektowy charakter
Jespersen ->badanie przemian języków nowożytnych
-subiektywny wymiar języka - język był pierwotnie okrzykami wywołującymi emocje
-obiektywny wymiar języka - relacja symbolizowania (w obiekt. rzeczywist.)
Z jakiej formy symbolicznej pojawił się język?...
Z bezsensownych dźwięków - narzędzi myśli
Chęć komunikowania się zwyciężyła nad wydawaniem okrzyków, manifestowaniem stanów wewn., artykułowaniem emocji
Metaforyczne przeniesienie - pieśń wyrazem szczęścia (po zwycięstwie w bitwie) później może symbolizować to wydarzenie, a nawet tego, kto zabił
Humboldt -> klasyfikacja języków świata
-język nie jest gotową strukturą, lecz procesem ciągłym
-różnica między językami polega na„sposobach widzenia świata”(nie na różnicach dźwięków,znaków)
-język jako proces i „sposób widzenia świata”, a nie jako słownictwo i gramatyka...
-słowa i reguły istnieją naprawdę tylko w toku logicznie powiązanej mowy
de Saussure ->trzeba zarzucić wszelką ideę „gramatyki historycznej”
-„oś równoczesności” (gramatyka) i „oś następstwa”
la langue - język - jest uniwersalny, nie jest uwarunkowany czasowo, jego istnienie warunkuje związana z czasem mowa; porządek synchroniczny - zajmujący się stałymi strukturami
la parole - mowa - związana z czasem; proces indywidualny; porządek diachroniczny - upływ czasu, zmiany
Funkcja społeczna języka...
SYMBOLIZM mowy
od podstawy emocjonalnej do teoretycznej..
wymiar jęz. : subiekt. -> obiekt.
odniesienie przedm. - słowo odnosi się do czegoś w rzeczywistości
nazwy - symbolizują - rzeczy
NAZYWANIE - proces konstruowania naszego pojęcia o rzeczy, która kryje się za nazwą
aspekt (ze względu na rolę społeczną, zainteresowania) s.236-238
np. koń
„ihaha” - śmieszny dźwięk aspektem dla dziecka
„Arab” czystej krwi angielskiej - czysta krew arabska (KCA)
wałach - niezdolny do hodowli
pojęcie
interes/cel
U podstaw nazw leżą pragnienia, interesy, przekonania -> inaczej przyglądamy się temu, co te nazwy oznaczają
KLASYFIKACJA - powtarzające się elementy doświadczenia zmysłowego pozwalają nam wyrobić
sobie przekonanie czym jest dana rzecz
(IV) Ludwig Wittgenstein, Tractatus logico-philosophicus, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa 2000. Tezy: 1-4.121; 5-5.01; 5.6-7.
świat a rzeczywistość (różnice)
ŚWIAT - wszystko, co jest faktem (teza 1. - „Świat jest wszystkim, co jest faktem”)
2.04. „Ogół istniejących stanów rzeczy jest światem”
FAKT - istnienie stanów rzeczy (teza 2.)
STAN RZECZY - połączenie przedmiotów (M-są możliwe-> możliwe konfiguracje przedm.)
PRZEDMIOT - substancja świata (K-są konieczne; możliwość struktury)
Konieczne jest to, że coś jest możliwe;
Rzeczywistość jest z góry przesądzona
Np. możliwe jest to, że idee są tym, co postulował
Platon, ale nie jest możliwe, że śpią
Świat jest ograniczony
RZECZYWISTOŚĆ - istniejące i nie istniejące stany rzeczy
2.06. „Istnienie i nieistnienie stanów rzeczy jest rzeczywistością.
(Istnienie stanu rzeczy nazywam faktem pozytywnym, nieistnienie -
negatywnym.)”
2.063. „Cała rzeczywistość jest światem”
A ∪ ∅ = R
R=A
przedmiot i stan rzeczy a ich językowe korelaty
PRZEDMIOT (K) ->- substancja świata (K-są konieczne; możliwość struktury)
Konieczne jest to, że coś jest możliwe;
Rzeczywistość jest z góry przesądzona
Np. możliwe jest to, że idee są tym, co postulował
Platon, ale nie jest możliwe, że śpią
Świat jest ograniczony
PRZEDMIOT jest prosty (odpowiada mu prosty znak nazwowy) t.2.02
znać przedmiot - wiedzieć, co można o nim powiedzieć) t. 2.04; 2.03
t. 5.557”Zastosowanie logiki decyduje, jakie zd. elementarne istnieją”
nie można pomyśleć przedmiotu poza relacjami, w jakie wchodzi
2.0123: „Znając przedmiot, znam też wszystkie możliwości jego występowania w
stanach rzeczy”
Istotą przedm. jest występowanie w stanach rzeczy
2.0141 „Możliwość występowania w stanach rzeczy jest formą przedmiotu”
STAN RZECZY (M) - połączenie przedmiotów (M-są możliwe-> możliwe konfiguracje przedm.)
2.0272 „Konfiguracja przedmiotów tworzy stan rzeczy”
FAKT (I)
(1) POZYTYWNY
(2) NEGATYWNY (t.2.06)
obraz, stosunek odwzorowania i obraz
ŚWIAT
|
JĘZYK (OBRAZ) |
SĄ LOGICZNE (przestrzeń logiczna) |
|
Przedmiot (K) Stan rzeczy (M) Fakt (I)
Przedmiot
|
2.1. „Tworzymy sobie obrazy faktów” 2.11. „Obraz przedstawia pewną sytuację w przestrzeni logicznej - istnienie i nieistnienie stanów rzeczy” 2.12. „Obraz jest modelem rzeczywistości”
Element obrazu 2.13: „Przedmiotom odpowiadają w obrazie elementy obrazu” 2.14. „Obraz polega na tym, że jego elementy mają się do siebie w określony sposób”
2.17 „Tym, co obraz musi mieć wspólnego z rzeczywistością, by mógł ją na swój sposób - trafnie lub błędnie - odwzorowywać, jest jego forma odwzorowania.” /forma logiczna/forma rzeczywistości - 2.18./
2.182„Każdy obraz jest także obrazem logicznym
sensem obrazu jest sytuacja 2.221. „To, co obraz przedstawia, stanowi jego sens” 2.225. „Nie ma obrazu prawdziwego a priori” 3. „Logicznym obrazem faktów jest myśl” 3.01. „Ogół myśli prawdziwych jest obrazem świata” 2.222 „Prawdziwość lub fałszywość obrazu polega na zgodności lub niezgodności jego sensu z rzeczywistością.”
|
zdanie (sytuacja, sens zdania, znaczenie nazw)
NAZWA (przedm.) - znak prosty użyty w zdaniu
3.202. „Nazwy to zastosowane w zdaniu znaki proste”
3.203. „Nazwa oznacza przedmiot. Przedmiot jest jej znaczeniem.
(„A” jest tym samym znakiem, co „A”)
Nazwa ma znaczenie tylko w zdaniu (przedmiot - w stanach rzeczy)
3.3. „Tylko zdanie ma sens; tylko w kontekście zdania nazwa ma znaczenie”
ZDANIE - funkcja zawartych w nim wyrażeń (3.318)
Dlaczego metafizyka jest nonsensowna a logika bezsensowna?
LOGIKA pokazuje, jak zachowują się w zdaniu zmienne; tautologie nie mają sensu, bo nie mówią o przedmiotach, są treściowo puste, wyrażają formę logiczną.
METAFIZYKA - „jest” to predykat 2-argumentowy (np. w logice a ∈ X); „Bóg jest” - predykat 1-argumentowy (bezsensowny)
(V) Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 1972, ss. 7-30.
gra językowa
znaczenie a użycie
(VI) Martin Heidegger, Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa 1994. §§ 12-18, 22-38, 41.
poznanie a bycie-w-świecie
struktura oznaczoności i tzw. obchód (obchodzenie się)
narzędziowość a obecność
troska jako egzystencjał podstawowy
rzucenie, rozumienie, wykładnia, wypowiedź