DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

(PODAŻ GLOBALNA/POPYT GLOBALNY)

CZĘŚĆ I

Literatura:

1. Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia. Makroekonomia. Rozdział 21.

Zajęcia służą wyjaśnieniu problematyki składników popytu globalnego (AD - aggregated demand) oraz podaży globalnej (AS - aggregated supply) - w ujęciu krótkookresowym i długookresowym. Omówione zostaną także czynniki zmian AD i AS.

ZAGREGOWANY (GLOBALNY) POPYT

I. Wprowadzenie

AD - to założona ujemna współzależność między

• Ogólnym poziomem cen

oraz

• Całkowitym zasobem dóbr i usług, które konsumenci, przedsiębiorstwa i rząd pragną nabyć w danym czasie w gospodarce.

przy danym poziomie cen

AD - krzywa, wyrażająca współzależność między ogólnym poziomem cen oraz całkowitym popytem na dobra i usługi (w danym okresie czasu).

AD różni się od funkcji całkowitych planowanych wydatków (TPE)

TPE

C+I

C

TPE *

B

A

45^o

O Y* Y

Mechanizm wpływu zmian cen - wpływają na zamożność ludzi:

Krzywa nachylona jest w dół, ponieważ

Zmianę realnej zamożności, wynikającą ze zmiany siły nabywczej nominalnego bogactwa, określamy jako tzw. efekt realnego salda lub efekt bogactwa.

AD zależy od:

• ogólnego poziomu cen towarów

• wysokości rozporządzalnych dochodów ludności.

• Składniki AD: C; I; G; Nx

K R Z Y W A P O P Y T U G L O B A L N E G O

P

AD AD'

(poziom cen)

P₀ A

P₁ B

O Y₀ Y₁ Y

Krzywa AD przesuwa się w prawo lub w lewo, jeżeli zachodzą zmiany:

1. w dochodzie realnym,

2. w przewidywanej inflacji,

3. przewidywanych zmianach aktywności gospodarczej;

ZAGREGOWANA PODAŻ (AS)

AS (podaż globalna) odnosi produkt krajowy do ogólnego poziomu cen i stanowi założoną dodatnią współzależność między ogólnym poziomem cen, a całkowitą ilością dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie czasu.

P AS

Y_P

0 Y

AS zależy od:

1. zasobów i efektywności ich wykorzystania

2. ogólnego poziomu cen towarów

3. kosztów produkcji ponoszonych przy wytworzeniu towarów;

W krótkim okresie możemy oczekiwać wzrostu produkcji wraz ze wzrostem poziomu cen, ponieważ odroczony jest efekt „transformacji” (lub przenoszenia) wzrostu cen na ogólny wzrost kosztów. Zanim koszty nie „dogonią” cen producenci będą zwiększali produkcję by zebrać dodatkowe zyski.

W długim okresie podwyżki kosztów „doganiają” podwyżki cen i podaż się kurczy. AS staje się pionowa (ograniczona przez naturalną stopę bezrobocia)

Krzywa AS przesuwa się zarówno w krótkim, jak i długim okresie, gdy zachodzą zmiany w podaży zasobów czynników produkcji, poziomie technologii, ogólnospołecznej wydajności pracy.

Jeszcze trochę teorii.

WYBRANE ZAGADNIENIA ANALIZY

ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY

1. Definicje.

AD - całkowita ilość dóbr i usług finalnych w gospodarce, na jaką

zgłaszany jest popyt przy różnych poziomach cen.

AS - całkowita ilość finalnych dóbr i usług, jaką przedsiębiorstwa w

gospodarce chcą sprzedać przy różnych poziomach cen.

Podstawowy element w analizie AD/AS: krzywa zagregowanego popytu, opisująca zależność między wielkością zagregowanego produktu, na jaką zgłaszany jest popyt, oraz poziomem cen, przy pozostałych zmiennych stałych (constans).

• Monetaryści: krzywa AD jest nachylona w dół i przesuwa się

(AD - AD')pod wpływem jednego czynnika - zmian ilości

pieniądza. Monetaryści wyprowadzają krzywą AD z tzw.

równania wymiany.

• Keynesiści: także uważają, że krzywa zagregowanego popytu jest nachylona w dół, ale są przekonani, że zmiany wydatków rządowych, podatków lub skłonności do zakupów (po stronie konsumentów i przedsiębiorstw) także mogą doprowadzić do przesunięcia krzywej popytu globalnego (AD - AD')

2. Keynasistowska analiza popytu zagregowanego.

Keynesiści analizują popyt zagregowany w ujęciu czterech jego części składowych:

1. wydatków konsumpcyjnych,

2. planowanych wydatków inwestycyjnych,

3. wydatków (zakupów) rządowych,

4. eksportu netto.

AD = C + I + G + NX

Analiza keynesowska, podobnie jak monetarystyczna, przyjmuje, że krzywa popytu zagregowanego (AD) jest nachylona w dół, ponieważ niższy poziom cen (P ), przy stałej nominalnej ilości pieniądza (M) oznacza zwiększenie ilości pieniądza w ujęciu realnym (w wyrażeniu dóbr i usług, które można nabyć za tę ilość pieniądza:M/P ).

Większa ilość pieniądza w ujęciu realnym (M/P) => spadek stóp procentowych (r ) => wzrost dochodowości inwestycji, wzrost planowanych wydatków inwestycyjnych (I ), co bezpośrednio zwiększa popyt zagregowany.

Inny mechanizm: za pośrednictwem handlu międzynarodowego.

• P => M/P => r prowadzi do obniżki kursu waluty E

Niższa wartość waluty sprawia, że dobra (towary) wyprodukowane w danym kraju stają się relatywnie tańsze w porównaniu z zagranicznymi, co - w krótkim okresie i w ograniczonym stopniu - stymuluje wzrost eksportu i poprawia relację „eksport netto” - NX.

Efekt: rośnie popyt zagregowany AD.

Powyższy mechanizm wyjaśnia również, dlaczego zgodnie z keynesowską analizą zmiany ilości (podaży) pieniądza przesuwają krzywą popytu zagregowanego (AD). Tutaj, dla zagregowanego (AD). Wzrost podaży pieniądza (M ) - obniżając stopy procentowe i stymulując planowane wydatki inwestycyjne i eksport netto - prowadzi do przesunięcia krzywej popytu zagregowanego (AD) w prawo; analogicznie, spadek podaży pieniądza - poprzez mechanizm wzrostu stóp procentowych - przesuwa krzywą popytu zagregowanego w lewo.

Jednak keynesiści - w przeciwieństwie do monetarystów - jako czynniki przesuwające krzywą AD ujmują w analizie także:

• zmiany podatków i wydatków rządowych,

• eksportu netto,

• wydatków konsumpcyjnych i inwestycji.

Podsumowanie: ANEX 1.

ANEX 1.

CZYNNIKI PRZESUNIĘCIA KRZYWEJ POPYTU

ZAGREGOWANEGO (AD)

Czynnik	Zmiana wartości czynnika	Przesunięcie krzywej popytu zagregowanego
Podaż pieniądza (M)		P AD' AD O Y
Wydatki rządowe (G)		P AD' AD O Y
Podatki (T)		P AD' AD O Y
Eksport netto (NX)		P AD AD' O Y
Optymizm konsumentów ( C )		P AD AD' O Y
Optymizm przedsiębiorstw (I)		P AD AD' O Y

3. Podaż zagregowana (AS).

Kluczowa cecha podaży zagregowanej - wraz ze wzrostem poziomu cen ilość dostarczanego produktu w krótkim okresie wzrasta.

Przyczyna leży w filozofii funkcjonowania firmy: celem przedsiębiorstwa jest maksymalizowanie zysków. Ilość dostarczanego produktu wyznacza (określa) wielkość zysku, i gdy zyski rosną, oczekiwania są pozytywne i produkuje się coraz więcej. W krótkim okresie koszty produkcji są stałe, gdy (z różnych przyczyn) wzrosną ceny, wzrośnie zysk jednostkowy. Ponieważ wyższy poziom cen oznacza wyższe zyski w krótkim okresie, przedsiębiorstwa zwiększają produkcję, co ilustruje nachylenie w górę krzywej podaży zagregowanej (AS).

4. Przesunięcie krzywej podaży zagregowanej.

Wskazaliśmy, że zysk z jednostki produktu wyznacza ilość produktu dostarczanego na rynek. Jeżeli koszty produkcji wzrosną

(Ks ), zysk z jednostki spadnie (Uj ), obniży się podaż produktu dostarczanego na rynek (AS ).

• Gdy koszty produkcji rosną, krzywa AS przesuwa się w lewo,

• Gdy koszty produkcji maleją, krzywa AS przesuwa się w prawo.

ANEX 2.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZESUNIĘCIE

KRZYWEJ PODAŻY ZAGREGOWANEJ (AS)

Czynnik	Przesunięcie krzywej podaży zagregowanej
Y > Yn	P AS' AS O Y
Y < Yn	P AS AS' O Y
Wzrost oczekiwanego poziomu cen	P AS' AS O Y
Naciski na podwyżki płac	P AS' AS O Y

Y_n - naturalny poziom produktu (poziom równowagi

długookresowej), przy naturalnej stopie bezrobocia.

Długookresowa krzywa podaży zagregowanej.

LAS

P

Yn Y

5. Równowaga w analizie AD i AS. (ANEX 3)

a) Równowaga krótkookresowa.

Rysunek (ANEX 3) ilustruje równowagę krótkookresową w gospodarce, gdy ilość produktu, na jaką zgłaszany jest - przy danym poziomie cen - popyt, równa się ilości dostarczanego przez przedsiębiorstwa produktu. Równowaga wyznaczona jest punktem przecięcia krzywych AD i AS (punkt E), gdy poziom równowagi produktu zagregowanego wynosi (Y_E), a poziom cen równowagi wynosi (P_E).

Równowagę rozważamy dla sytuacji, gdy gospodarka wykazuje tendencję i działają mechanizmy makroekonomiczne pozostawania w równowadze.

Na przykład, jeżeli przyjmiemy poziom cen P2 (powyżej poziomu równowagi P_E) wówczas podaż produktu (punkt D i Yd) jest większa od wielkości popytu przy tej cenie (poziom popytu Ya). W sytuacji nadwyżkowej podaży ceny dóbr i usług spadną, zaś zagregowany poziom cen obniży się, i trwać będzie dotąd, aż osiągnie poziom cen równowagi (Pe). Podobnie - dostosowawczo - zachowa się gospodarka w sytuacji, gdy poziom cen ukształtuje się na poziomie (P1), tzn. poniżej zagregowanego poziomu cen równowagi Pe.

ANEX 3.

RÓWNOWAGA W KRÓTKIM OKRESIE

P

AD

AS

A D

P₂

P_E E

P₁ C B

O Y

Y_A Y_C Y_E Y_B Y_D

b) Równowaga w długim okresie.

W długim okresie punkt równowagi przesuwa się (działają pewne siły w gospodarce). Najważniejszym składnikiem kosztów produkcji są płace (ok. 70% kosztów produkcji). Rozważania w zakresie mechanizmów równowagi długookresowej wymagają omówienia mechanizmów rynku pracy (powrócimy do dalszej analizy równowagi długookresowej po omówieniu mechanizmów tego rynku).danego poziomu cen, wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu realnej podaży pieniądza M/P , a w ostatecznym efekcie do wzrostu popytu. (M - nominalna podaż pieniądza; P - zmiany cen)

Zadanie I.

W gospodarce (zamkniętej, bez udziału roli państwa) związek między konsumpcją i dochodem określa funkcja: C = C₀ + cY; C₀ = 200; c = 0,75; inwestycje wynoszą 600.

Oblicz:

1. Przy jakim poziomie dochodu oszczędności będą równe zeru?

2. Jaki poziom dochodu zapewnia równowagę krótkookresową?

Zadanie II.

Tabela przedstawia dane dotyczące produktu (dochodów) w pewnym kraju. Uwaga: dane w tabeli należy zinterpretować następująco: gdyby dochody wyniosły np. 50, to w danym momencie, przy obecnej skłonności do konsumpcji, planowana konsumpcja wyniosłaby 35; przy poziomie dochodów np. 300, konsumpcja wyniosłaby 210, itd....

Uzupełnij brakujące rubryki w tabeli i oblicz:

1. wielkość (poziom) popytu globalnego i oszczędności odpowiadających każdemu poziomowi dochodów;

2. dla każdego poziomu dochodów oblicz nie planowaną zmianę poziomu zapasów oraz wielkość faktycznych inwestycji - uwzględniając zmiany zapasów;

3. zakładając, że poziom dochodów wyniósłby np. 100 mld, jaka byłaby wówczas reakcja producentów;

4. jaka byłaby reakcja producentów przy produkcie (dochodach) na poziomie 350 mld.

5. jaki poziom produktu (dochodów) zapewnia równowagę;

6. ile wynosi w tej gospodarce, w danym momencie krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC);

7. gdyby planowane inwestycje wzrosły np. o 15 mld, to o ile musiałby wzrosnąć dochód, aby zapewnić stan globalnej równowagi krótkookresowej.

Tabelka do zadania II.

Produkcja/dochód	C (pl.)	I (pl.)	S(pl.)	AD	Zapasy (+/-)	I (faktyczne)
50
100
150
200
250
300
350
400

Zadanie III.

Cz. 1.

W danym kraju konsumpcja stanowi 70% dochodu, stopa opodatkowania wynosi t = 20%. Planowane inwestycje wynoszą 60 mld, planowane wydatki państwa G = 50 mld.

1) Dla każdego poziomu dochodu oblicz:

1. dochody rozporządzalne społeczeństwa;

2. wielkość zamierzonych wydatków konsumpcyjnych;

3. Poziom oszczędności;

4. Podatki netto.

5. Wielkość popytu globalnego.

2) Dochód wynosi 350 mld. Podaj i skomentuj prawdopodobną reakcję producentów.

3) Podaj poziom produktu zapewniającego równowagę.

4) Oblicz (podaj) poziom deficytu budżetowego w równowadze.

Wydatki państwa wzrosły o 22 mld.

5) Oblicz nowy poziom dochodu zapewniającego równowagę.

6) Jaka jest wielkość deficytu przy nawym poziomie równowagi?

7) Oblicz wartość mnożnika.

Tabelka do zadania III, cz.1.

Dochód (Y)	Yd	C	I	G	S	Tn	AD
50
100
150
200
250
300
350
400

Cz. 2.

Mechanizm mnożnika wydatków. Konsumpcja stanowi 80% dochodów, inwestycje są autonomiczne (450 mld).

Oblicz dla wariantu (1) - bez udziału państwa:

1. wielkość konsumpcji i popytu globalnego;

2. poziom dochodu zapewniającego równowagę;

3. poziom dochodu równowagi, gdyby inwestycje wzrosły o 60 mld.

4. Wartość mnożnika.

Nowa sytuacja (wariant 2):

Rząd wprowadził podatki bezpośrednie (10%) oraz wydatki na poziomie 250 mld.

Oblicz:

5. poziom dochodów rozporządzalnych Yd (2).

6. Jaki jest obecnie poziom dochodu w równowadze? Jakie są rozmiary deficytu budżetowego?

7. Objaśnij mechanizm zrównoważonego budżetu.

8. Inwestycje wzrosły o 70 mld. Oblicz nowy poziom dochodu równowagi.

9. Oblicz wartość mnożnika.

Tabelka do zadania III, cz. 2.

Bez podatku (wariant 1)					Z podatkiem 10% (wariant 2)
Dochód (Y)	C (1)	AD (1)	I	(Yd) (1)	Yd (2)	G	C (2)	AD (2)
2000			450
2250			450
2500			450
2750			450
3000			450

Zdanie IV.

Gospodarka eksportuje rocznie dobra i usługi o wartości 150 mld USD. Import zmienia się wraz z poziomem PKB i stanowi 20% PKB.

1. Przedstaw zależność eksportu i importu od PKB.

2. Jaki będzie stan bilansu handlu zagranicznego dla PKB na poziomie 1000 mld USD?

3. Jaki będzie stan bilansu handlu zagranicznego dla PKB na poziomie 500 mld USD?

4. Przy jakim poziomie PKB nastąpi zrównoważenie bilansu HZ?

5. Stan salda bilansu HZ może - w pewnych warunkach - utrudniać rządowi prowadzenie polityki makroekonomicznej. Takim warunkiem może być możliwość osiągnięcia pełnego zatrudnienia przy poziomie PKB 1000 mld USD. Dlaczego?

11

Poziom cen zmienia się (spada)

• ludzie kupują więcej, gdyż wzrasta realna zamożność

---