ACEH

Powierzchnia: 57 365 km2
ludność: 4,2 mln(2006)/ 2,6 mln (2007) stolica Banda Aceh

1. Uwarunkowania historyczne obecnego konfliktu:

Ludność zamieszkująca Aceh już momencie uzyskania przez Indonezję niepodległości w latach 1945-49 silnie sprzeciwiała się władzy w Dżakarcie. Był to jedyny region Sumatry, który (w różnym stopniu, zależnie od okresu) nie był podporządkowany holenderskiej administracji kolonialnej aż do 1942 roku, kiedy to ostatecznie siły lokalne uległy Holendrom. Tradycje ruchów separatystycznych sięgają tu XIX wieku. W latach 50 przyznano wstępnie pewna autonomię w sprawach religijnych, prawa zwyczajowego i edukacji, przy jednoczesnym włączeniu jej w granice prowincji Sumatra Północna. Rząd centralny poczynił ustępstwa na rzecz mieszkańców Acehu tylko ze względów taktycznych, chcąc ustabilizować sytuację w młodym kraju. Nie zmieniono tego stanu w latach 60 i na początku 70, z powodu małego znaczenia ekonomicznego regionu, przez co ach mógł się cieszyć relatywnie dużymi swobodami ( w porównaniu z innymi prowincjami państwa). Sytuacja uległa diametralnemu odwróceniu, gdy na tych trenach rozpoczęto bardzo intratną produkcję gazu płynnego. Oznaczało to dla Dżakarty konieczność ścisłego podporządkowania sobie całej prowincji. Oprócz tego wzmożono próby laicyzacji stosunków w regionie, co dla tradycjonalistycznej ludności islamskiej było nie do przyjęcia. W tych warunkach w 1976 roku narodził się ruch zwany GAM - Free Aceh Movement, który podjął regularną walkę z armią reżimu Suharto. Niemożność znalezienia pokojowego rozwiązania, które mogłoby być zaakceptowane przez obydwie strony konfliktu, doprowadziła do proklamowania w grudniu tego samego roku niepodległości Acehu, co oczywiście nie oznaczało jego automatycznej suwerenności. Stan wojny otrzymywał się przez całe lata 80 i 90. Po upadku reżimu prezydenta Suharto w 1997 r., niespójna polityka centrum nie pozwalała uspokoić sytuacji. Konflikt obfitował w wiele zbrodni dokonywanych na ludności cywilnej, a jego ekonomicznie odczuwalnym skutkiem było poważne zrujnowanie regionu. W roku 2000 mediacji między walczącymi stronami podjęło się genewskie Centrum Dialogu Humanitarnego, wsparte przez UNDP (United Nations Development Programme) i USAID (United States Agency for International Development). Zarówno ta inicjatywa, jak i kolejna z grudnia 2002 roku, nie przyniosły trwałych efektów.

2. Stan wojenny i jego konsekwencje dla regionu.

18 maja 2003 roku o północy prezydent Magawati Sukarnoputri wprowadził stan wojenny na terytorium Acehu. Nazajutrz rozpoczęła się największa od czasów inwazji na Timor Wschodni w 1975 roku operacja wojskowa w Indonezji. W ślad za stanem wojennym poszło kompletne odcięcie regionu od świata, m. in. Poprzez zakaz przebywania w Acehu dziennikarzy i członków organizacji humanitarnych. Spowodowało to doniosłe konsekwencje dla sytuacji społecznej. Według danych organizacji Satorlak NAD z 13 lutego 2004 roku, przez kilka pierwszych miesięcy konfliktu zmuszono do opuszczenia swych domów ok. 125 tys. osób (tzw. Internally displaced persons -IDPs). Tak duża liczba uchodźców była celowy efektem działań Dżakarty - zamierzała ona „oczyścić” część Acehu kontrolowaną przez GAM, aby łatwiej poradzić sobie z separatystami.

2.1 Końcowa faza konfliktu

Stan rozkładu podstawowych struktur państwowych dopełniony został przez tsunami, które nawiedziło obszar Azji Południowo-Wschodniej 26 grudnia 2004 roku. Jego skutkiem była m.in. śmierć ok. 200 tys. osób oraz niemalże stracie z powierzchni ziemi stolicy prowincji, miasta Banda Aceh. Kataklizm doprowadził do gwałtownego wzrostu liczby uciekinierów z Acehu, a także doszczętnie zrujnował i tak już podupadłą gospodarkę regionu. Ogrom konsekwencji odczuwalny przede wszystkim przez ludność cywilną doprowadził do jednostronnego zawieszenia broni przez GAM. Nie uczynił tego rząd centralny, jednak od tamtego momentu nie tylko nie wykonywał żadnych poważniejszych akcji zbrojnych, ale i zasiadł do stołu rokowań z siłami lokalnymi. Zaangażowanie UE i pięciu krajów ASEAN w mediację zaowocowało podpisaniem 15 sierpnia 2005 roku w Helsinkach porozumienia dotyczącego:

1. rządów a Acehu (podstaw prawnych, reprezentacji politycznej, gospodarki oraz roli rządów państwa),

2. przestrzegania praw człowieka,

3. amnestii i reintegracji partyzantów w społeczeństwie,

4. środków bezpieczeństwa,

5. rozstrzygania sporów.

2.2 Aceh „państwem upadłym”?
według definicji „państwo upadłe” to taki obszar, który ze względu na erozję struktur wewnętrznych nie jest w stanie zapewnić elementarnej stabilizacji (ekonomicznej, społecznej, prawnej). W rezultacie może stać się ekspansywnych zabiegów innych państw ( w aspekcie zewnętrznym) oraz narażone jest na niepokoje, wojny i łamanie praw człowieka ( w aspekcie wewnętrznym). Aceh w połowie 2005 roku spełniał powyższe kryteria, gdyż:

• długotrwała wojna domowa doprowadziła do zatarcia śladów jakiejkolwiek stałej władzy ucieleśnianej przez administrację,

• strony konfliktu już od wielu lat dopuszczają się łamania praw człowieka, co zostało udokumentowane przez organizacje międzynarodowe, zarówno rządowe jak i niezależne,

• permanentny stan zagrożenia życia doprowadził do exodusu setek tysięcy cywili,

• rząd Indonezji stworzył punkty kontrolne na długości całej granicy prowincji z pozostałą częścią Sumatry, co de facto izoluje Aceh od terytorium państwa, do którego nominalnie należy.

3. Perspektywy wyjścia z kryzysu.

Porozumienia helsińskie zasadniczo różnią się od wcześniejszych uzgodnień dotyczących Acehu. Zakładają bowiem:

1. Reakcję niezależnych instytucji w razie naruszenia porozumień

2. Stałą obecność grupy ekspertów - Aceh Monitoring Mission ( AMM - składają się nań obserwatorzy z państw UE, Norwegii, Szwajcarii oraz pięciu członków ASEAN)

3. Orzekanie AMM w kwestiach spornych i jej kontrolę nad procesem pokojowym.

Zaufanie jakim Dżakarta darzy inicjatorów rozmów z Helsinek pozwala sądzić, ze proces stabilizacyjny w regionie będzie nosił znamiona zjawiska trwałego. Jak dotąd udało się doprowadzić do rozbrojenia jednostek GAM oraz wycofania większości jednostek rządowych. Największym sukcesem były jednak lokalne z 11 grudnia 2006 roku. W ich następstwie gubernatorem został dawny rzecznik sil partyzanckich Irvandi Yusuf. Ze względu na powyższe wydarzenia, AMM zadecydowała o zakończeniu swojej misji, co ostatecznie nastąpiło w ostatnich dniach roku przy dużych protestach ze strony obrońców praw człowieka. Którzy poddają w wątpliwość kontynuację procesu pokojowego bez uczestnictwa w nim obserwatorów międzynarodowych. Wpływ państw UE i azjatyckich sąsiadów Indonezji na sytuację w Acehu pozostaje wciąż znaczny i w dużym stopniu gwarantuje pożądany przez obie strony rozwój sytuacji . Na dzień dzisiejszy brak jakichkolwiek niepokojących informacji z regionu Sumatry Północnej.

4. Obecny status Acehu.

Powyższe informacje pozwalają na wyciągnięcie wniosku, ze obecnie w Acehu trwa restytucja władzy państwowej i jej struktur będących w stanie efektywnie zarządzać prowincją. Również w kwestii migracji ludności obserwuje się proces odwrotny do tego mającego miejsce szczególnie od maja 2003 roku do momentu rozpoczęcia rokowań helsińskich - powrót IDPs na dawne obszary powoduje odrabianie 40-procentowego ubytku populacji. Symbolicznym wydarzeniem był powrót do Aceh założyciela GAM Hasana di Tiro po 30 latach wygnania w dniu 11 października 2008 roku. Stan faktyczny sugeruje zatem stwierdzenie, że Aceh nie może być już zaliczany do grupy „państw upadłych”.

Bibliografia:

1. Filip Grzegorzewski, Misja UE w Indonezji; globalizacja ESDP, Polski przegląd dyplomatyczny, nr 6 (34) 2006,

2. Aceh Under Martial Law: Conflict, Violence and Displacement, Oxford Refugee Studies Centre Working Paper No. 24.

Zasoby internetowe:

1. http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Indonezja,problemy,Aceh

2. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:22007A0713(04):PL:HTML

3. http://www.psz.pl/http://www.psz.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=3680

4. http://en.wikipedia.org/wiki/Aceh

---