Nadczynność tarczycy

Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów wydzielania wewnętrznego w naszym organizmie. Produkuje hormony (tyroksynę - T4 oraz trójjodotyroninę - T3), które odpowiadają za metabolizm, mają więc wpływ na wytwarzanie energii i ciepła, układ nerwowy, mięśniowy i kostny, dojrzewanie płciowe, słowem - na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. 

O ilości wydzielanych hormonów decyduje centralny układ nerwowy tj. podwzgórze i przysadka mózgowa. Gdy ta ilość przekracza zapotrzebowanie organizmu, mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy. 

Jakie są przyczyny?

Najczęstszą przyczynę (w 75% przypadków) stanowi choroba Graves'a-Basedowa, wiążąca się z zaburzeniem układu immunologicznego. Organizm zaczyna produkować przeciwciała, które pobudzają tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów. Cechą charakterystyczną towarzyszącą chorobie jest orbitopatia - wytrzeszcz. 
Inną przyczyną jest tzw. wole guzkowe toksyczne. Wiąże się ono z powstaniem w obrębie gruczołu tarczycy guzków, produkujących hormony niezależnie od zapotrzebowań organizmu, regulowanych hormonem TSH.
Do rzadkich przyczyn wywołujących nadczynność tarczycy należą: guzy przysadki mózgowej, zapalenie tarczycy, przyjmowanie nadmiernych ilości jodu i hormonów tarczycy.

Jak wykryć?

Najczęstszymi objawami nadczynności tarczycy są:

• nadwrażliwość na ciepło

• nadmierna potliwość

• spadek wagi 

• duszność

• nerwowość

• uczucie kołatania serca 

• drżenie rąk

• podwyższone ciśnienie 

• powiększenie gruczołu tarczycy

• osłabienie mięśni, przede wszystkim nóg

• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania.

Rzadziej występujące objawy to:

• zaburzenia koncentracji

• zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków

• łzawienie oczu, nadwrażliwość na światło

• u mężczyzn: osłabienie popędu płciowego.

Warto podkreślić, iż choroba ta dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn (mężczyźni zapadają na nią 7-10 razy rzadziej!).
Jeśli zauważysz u siebie kilka z powyższych objawów, skonsultuj się z lekarzem. Najprościej wykryć nadczynność tarczycy wykonując badania krwi pod kątem poziomu hormonów T3, T4 oraz TSH (hormonu przysadki regulującego produkcję hormonów tarczycy). W dalszym postępowaniu lekarz może zlecić wykonanie RTG klatki piersiowej, USG tarczycy, scyntygrafię lub biopsję.

Jak leczyć?

Lekarz pierwszego kontaktu po stwierdzeniu problemów z tarczycą powinien skierować pacjenta do specjalisty - endokrynologa. Ten może zdecydować o podjęciu leczenia poprzez:

• środki farmakologiczne (tyreostatyki, mające na celu hamowanie wydzielania tyroksyny);

• zastosowanie jodu radioaktywnego;

• zabieg chirurgiczny - częściowe usunięcie tarczycy.

Leczenie ma na celu zmniejszenie ilości hormonów wydzielanych przez tarczycę i utrzymanie ich na właściwym poziomie.

Ważne: nadczynność tarczycy a ciąża

Hormony tarczycy odgrywają w ciąży bardzo ważną rolę. Ponieważ wpływają na cały nasz organizm, mogą wpłynąć na rozwój płodu. Od ich właściwego stężenia, zwłaszcza w pierwszym okresie ciąży, zależy m.in. prawidłowy rozwój mózgu i układu kostnego dziecka. Jeśli więc pojawią się niepokojące objawy lub przed ciążą występowały problemy z tarczycą, należy koniecznie wykonać badania i w razie potrzeby podjąć leczenie pod okiem specjalisty.

Niedoczynność tarczycy

Na niedoczynność tarczycy około pięciokrotnie częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Choroba może się pojawić w każdym wieku, jednak częstotliwość jej występowania jest wyższa u osób starszych. Jak ją wykryć i jak leczyć? 

Niedoczynność tarczycy to choroba wywołana niedoborem hormonów tarczycy. Odpowiadają one za metabolizm, więc ich niedobór skutkuje spowolnieniem wielu procesów życiowych organizmu. 

Ze względu na przyczyny wyróżniamy:

1. niedoczynność pierwotną - związaną z uszkodzeniem gruczołu tarczycy, przyczynami mogą być: zapalenie tarczycy,  operacyjne usunięte całości lub części tarczycy, leczenie jodem promieniotwórczym, nadmierna podaż jodu lub jego niedobór, skutek uboczny leku, wrodzona niedoczynność tarczycy 

2. niedoczynność wtórną - wywołaną nieprawidłowym funkcjonowaniem przysadki (czyli wytwarzaniem zbyt małej ilości hormonu TSH) lub podwzgórza

Objawy
Głównym skutkiem niedoczynności tarczycy jest spowolnienie metabolizmu. Wiąże się to z takimi objawami jak:

• zwiększenie masy ciała

• uczucie zmęczenia, osłabienie, senność

• trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci

• stany depresyjne 

• łatwe marznięcie, uczucie chłodu 

• przewlekłe zaparcia

• sucha, zimna, blada, nadmiernie rogowaciejąca skóra

• obrzęki podskórne, zatrzymywanie wody w organizmie

• łamliwe włosy, czasem przerzedzenie brwi 

• ściszone tony i powiększona sylwetka serca (płyn w worku osierdziowym - obrzęk śródmiąższowy)

• zaburzenie cyklu miesiączkowego (u kobiet)

• impotencja (u mężczyzn)

Jednakże wszystkie te objawy mogą być spowodowane również przez inne czynniki i czasami diagnoza nie jest oczywista. Objawy zazwyczaj rozwijają się powoli i stopniowo, wraz ze postępującym obniżaniem się poziomu tyroksyny.

Diagnostyka i leczenie
W celu zdiagnozowania zaburzeń czynności tarczycy oznacza się w surowicy krwi poziomy hormonów: TSH, T3 i T4, aby określić czy niedoczynność tarczycy jest pierwotna czy wtórna. Stosuje się również dodatkowe badania, takie jak USG tarczycy, w celu wykrycia przyczyn choroby.
Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się na doustnym podawaniu preparatu hormonów tarczycy. W przypadku niedoczynności wywołanej niedoborem jodu, stosuje się również doustne preparaty jodu. Leczenie jest długotrwałe.

Niedoczynność tarczycy a ciąża
Niedoczynność tarczycy może wywoływać zaburzenia miesiączkowania, ale także problemy z płodnością i zwiększoną skłonność do poronień. Nieleczona niedoczynność w ciąży może doprowadzić do tego, że dziecko urodzi się z wrodzoną niedoczynnością (choć może się ona pojawić nawet, jeśli matka nie miała żadnych problemów z tarczycą). Może także prowadzić do jego fizycznego i umysłowego niedorozwoju. Dlatego ważne jest leczenie i opieka specjalisty - w przypadku skutecznej terapii lekami dziecko najczęściej rodzi się zdrowe. 

Jod w żywieniu

Polska należy do krajów objętych niedoborem jodu - pierwiastka, którego brakuje przede wszystkim w górskich rejonach Polski. Pod koniec lat 90. wprowadzono w Polsce obowiązek jodowania soli, aby uzupełniać jego ilość w organizmie.

Jod jest jednym z elementów hormonów odpowiedzialnych za regulację przemiany materii oraz ciepłoty ciała, które produkowane są przez tarczycę. Hormony tarczycy wpływają przede wszystkim na kontrolę:

• przemiany tłuszczów i węglowodanów

• układu mięśniowego

• układu nerwowego

• temperatury ciała w organizmie oraz innych ważnych fizjologicznie czynności.

Do produkcji hormonów tarczycy niezbędny jest jod. Pierwiastek ten wchłaniany jest z pożywienia, ale może być również dostarczany z powietrza poprzez skórę i układ oddechowy. Większość jodu znajdującego się w organizmie umiejscowione jest w tarczycy, pozostała jego ilość (około 20-30%) znajduje się w jajnikach, krwi i kościach.

Zapasy jodu na skutek codziennego funkcjonowania organizmu wyczerpują się. Aby nie dopuścić do zbyt niskiego jego poziomu w organizmie, należy uzupełniać go poprzez właściwą dietę. Zaburzenia na tle dostarczenia do organizmu nieprawidłowej ilości jodu najczęściej związane są z jego niedoborami, a w konsekwencji:

• niedoczynnością tarczycy

• wolem endemicznym

• opóźnieniem rozwoju psychofizycznego

• kretynizmem

• zwiększoną śmiertelnością wśród dzieci

• oraz w przypadku nadmiernej produkcji hormonów tarczycy jej nadczynnością

Gdzie szukać jodu?
Największą zawartością jodu charakteryzują się przede wszystkim produkty pochodzenia morskiego: ryby (szczególnie dorsz i halibut), skorupiaki, mięczaki. Profilaktyka jodowa w Polsce, aby zapobiec niedoborom jodu obejmuje przede wszystkim obowiązek jodowania soli do użytku domowego. Źródłem tego pierwiastka są również niektóre wody mineralne. Innymi produktami będącymi źródłem jodu są również: kefiry, jogurty, sery białe, jaja. Jod występujący w żywności pojawia się w formie łatwoprzyswajalnej dla organizmu człowieka.

Substancje przyczyniające się do tworzenia wola endemicznego
Są to tzw. substancje wolotwórcze znajdują się one w niektórych produktach spożywczych, m.in. w:

• soi

• orzeszkach ziemnych

• rzepie

• roślinach kapustnych (brukselce, kalafiorze itp.)

• gorczycy

Substancje te ograniczają przyswajalność jodu z żywności. Ilość substancji wolotwórczych jest wyższa w warzywach surowych, dlatego spożycie głównie tych wymienionych powyżej w formie surowej warto ograniczyć przy problemach z tarczycą. Gotowanie warzyw obniża ich zawartość do około 30%.

Dzienne zapotrzebowanie na jod jest inne dla poszczególnych grup ludności. Poniżej przedstawione zostało zalecane dzienne zapotrzebowanie na jod w zależności od wieku i stanu fizjologicznego organizmu, opracowana na podstawie danych IŻŻ.

Jod w mcg/osobę
0-15 lat - 150
powyżej 16 lat- 160
kobiety ciężarne - 180
kobiety karmiące - 200 

Tarczyca
Tarczyca, mały gruczoł w przedniej części szyi trochę poniżej krtani, który jest ostoją systemu hormonalnego organizmu, wspomaga także regulację poziomów energii. Jedna osoba na sto cierpi na niedoczynność tarczycy, czyli na zbyt niski poziom wydzielania hormonów tarczycy. Podstawowym symptomem tych zaburzeń jest często znużenie graniczące ze stanem letargu. Inne mogące wystąpić objawy to osłabienie mięśni i ich skurcze, zwolniony puls, łuszczenia się skóry, wypadanie włosów, zachrypnięty głos, depresja, wzrost wagi ciała. Zaburzenia te mogą być łagodne lub ostre, a ujawnić je może zwykłe badanie poziomu hormonów tarczycy we krwi. Kuracja zwykle polega na dostarczeniu brakującego hormonu - tyroksyny.

Pleśniawki jamy ustnej

Pleśniawki to bakterie, które zagnieżdżają się głównie w jamie ustnej u dzieci. Jest to zakażenie grzybami Candida albicans. 

Wystąpić może u zdrowych noworodków najczęściej na skutek transmisji drożdżaków z pochwy matki do ust dziecka w trakcie porodu. Jest to zakażenie pierwotne, które ujawnia się w 8-9 dniu życia. W wyniku kontaktu z zakażonymi przedmiotami lub osobami dochodzić może do zakażenia wtórnego, które ujawnia się później. 

Pleśniawki zajmują podniebienie miękkie, twarde, błonę śluzową policzków, czasem dziąsła i język. Mają charakter powierzchownych, białych lub białoszarych nalotów przypominających zsiadłe mleko. 

Nalotów nie da się łatwo usunąć. Błona śluzowa w pobliżu zmian jest często zaczerwieniona. W przypadkach zaawansowanych pleśniawki mogą szerzyć się na błonę śluzową gardła i przełyku, utrudniać połykanie, powodować chrypkę, świąd i pieczenie śluzówek oraz związany z tym niepokój,
rozdrażnienie dziecka i utratę łaknienia. 

Pleśniawki noworodków ustępują często samoistnie, zwłaszcza, gdy dziecko jest karmione piersią. Jeśli utrzymują się lub proces chorobowy jest rozległy, stosujemy miejscowo środki przeciwgrzybicze zakraplane do jamy ustnej po każdym posiłku (Pimafucin) lub pędzlowanie jamy ustnej (Aphtin, Nystatyna, fiolet gencjany).

Wszawica - prawda i mity

Od początku lat 80-tych w Europie zachodniej odnotowuje się stały wzrost zakażenia chorobą wszawicy. Nawet w krajach wysokorozwiniętych jak Francja, Belgia, czy Wielka Brytania liczba zachorowań na tę jednostkę chorobową z roku na rok jest coraz większa. Wszawica nie jest bowiem, jak ogólnie przyjęto, skutkiem braku higieny i życia w ubóstwie. 

Choroba ta - umieszczona w wykazie chorób zakaźnych i zakażeń - atakuje osoby żyjące w różnych strefach klimatycznych, prowadzące zróżnicowany tryb życia i będące w różnym wieku. Dlatego niezwykle istotnym staje się obalenie tabu związanego z chorobą wszawicy i uświadomienie, że wszyscy jesteśmy na nią narażeni!

WSZAWICA SPOŁECZNY TEMAT TABU
Powszechne przekonanie, ze występowanie wszy związane jest z brudem, ubóstwem oraz brakiem przestrzegania podstawowych zasad higieny, jest powodem, dla którego temat wszawicy jest w naszym społeczeństwie tabu. Oficjalnie w szkołach i przedszkolach temat nie istnieje. Dyrektorzy oraz wychowawcy nie są nim zainteresowani, a często nawet bagatelizują istniejący już problem, nie informując rodziców o przypadku zachorowań w szkole czy klasie. Takie zachowanie powoduje rozprzestrzenianie się choroby, przez co staję się ona trudna do wyeliminowania (wyleczone dzieci zarażają się od chorych). Nawet wojewódzkie czy powiatowe stacje sanitarne nie zawsze poważnie traktują problem. Na braku edukacji najbardziej cierpią na dzieci. Te, u których znaleziono wszy są wykluczane z grupy i wyśmiewane przez rówieśników. Problemem jest tu brak wiedzy nie tylko u maluchów ale przede wszystkim u ich rodziców i nauczycieli. 
Przełammy tabu! Zacznijmy rozmawiać, ponieważ problem istnieje! Podczas gdy wojewódzkie stacje sanitarne podają informacje o około tysiącu przypadków wszawicy w roku 2007, producenci farmakologicznych środków przeznaczonych do zwalczania wszy deklarują sprzedaż swoich preparatów na poziomie kilkuset tysięcy w tym samym okresie. Wszawica jest chorobą zakaźną i tylko odpowiedzialne podejście do problemu, edukacja oraz zastosowanie najnowocześniejszych środków farmakologicznych pozwoli go skutecznie wyeliminować

WSZY
Wszawicą nazywamy obecność na ciele człowieka lub na jego odzieży wszy ludzkich, ich larw i/lub jajeczek. Żywicielem wszy ludzkiej i źródłem zakażenia jest wyłącznie człowiek. Wyróżniamy 3 typy wszawicy zależne od gatunku atakujących wszy: 

• wszawicę głowową (najczęściej spotykaną) wywoływaną przez wszy głowowe,

• wszawicę łonową wywoływaną przez wszy łonowe oraz

• wszawicę odzieżową wywoływaną przez wszy odzieżowe.

Wywołujące wszawicę głowową pasożyty to małe, ssące krew owady bez skrzydeł. Ich kolor zależny jest od stadium rozwojowego: białawo-brązowy u larw, czerwono-brązowy u osobników dorosłych. Wszy nie posiadają nóg służących do skakania. Potrafią jedynie pełzać, zatem zarazić się nimi można poprzez bezpośredni kontakt z włosami osoby zarażonej. Zdarzyć się to może podczas zabawy, przytulania się lub przebywania w bliskiej odległości od osoby, która ma wszy. Z tego powodu na zarażenie najbardziej narażone są dzieci.

ZAGROŻENIA
Potwierdzeniem rozpoznania wszawicy głowowej jest stwierdzenie obecności dojrzałych wszy lub przytwierdzonych do włosów gnid, które bytują najczęściej w bardziej ocieplonych obszarach skóry głowy, tj. okolice potyliczne i skroniowe. Objawami wszawicy są natomiast: świąd skóry spowodowany reakcją alergiczną na ślinę wszy oraz miejscowe powiększenie węzłów chłonnych. Ponadto u osób o wrażliwej skórze ukłucia wszy poza silnym swędzeniem mogą spowodować uczulenia, których objawy mogą utrzymać się nawet przez kilka dni. Natomiast drapanie ukłutych miejsc może być przyczyną wtórnych zakażeń bakteryjnych, egzemy i stanów zapalnych. 

METODY LECZENIA
Nie istnieją środki, które mogą zapobiec występowaniu wszy, zatem niezwykle ważne jest poznanie najskuteczniejszych sposobów leczenia. Do dyspozycji mamy różnego rodzaju metody pozafarmakologiczne (tzw. domowe), tj: 

• skracanie długości włosów

• wcieranie we włosy roztworu octu lub nafty na noc

• wyczesywanie wszy i gnid

• oraz metody farmakologiczne polegające na stosowaniu: środków naturalnych i na bazie ziół neurotoksycznych środków chemicznych, a także nowoczesnych nietoksycznych środków chemicznych opartych na silikonach

SKUTECZNOŚĆ
W przypadku metod domowych nie musimy obawiać się o bezpieczeństwo i ewentualne powikłania związane z leczeniem. Skuteczność tych metod nie jest jednak potwierdzona i nie są one powszechnie uznawane. Metody farmakologiczne stosowane zgodnie z zaleceniami producentów są skuteczne, natomiast stosowane w większości preparatów neurotoksyczne środki chemiczne nie pozostają obojętne dla zdrowia: zawierają pestycydy identyczne jak te, które sa wykorzystywane do produkcji środków ochrony roślin. Dodatkowo podczas kuracji środkami zawierającymi pestycydy może wystąpić podrażnienie skóry głowy i inne skutki uboczne zwiazane z wchłanianiem szkodliwych substancji przez skórę. Stosowanie tego typu toksycznych preparatów jest szczególnie niebezpieczne dla alergików i astmatyków oraz dzieci do 6 roku życia, kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią. 
Najbezpieczniejszą i najbardziej skuteczną metoda leczenia wszawicy jest terapia preparatami, które nie zawierają środków owadobójczych, a roztwór 4% dimetikonu i cyklometikonu 5 (silikony). Specyfika ich działania polega na uniemożliwieniu wszom oddychania i zablokowaniu ich funkci życiowych. Preparaty tego typu nie są wchłaniane przez skórę, zatem stosowanie ich jest bezpieczne nawet dla małych dzieci od 6 miesiąca życia oraz osób chorych na astme i uczulenia.

Grzybica skóry i paznokci Patrz także grzybica stóp, drożdżyca (kandydoza)  Grzyby powodujące grzybice skórne rozwijają się w wierzchniej warstwie skóry człowieka, przede wszystkim w jej fałdach, oraz na skórze stóp. Wilgotne i ciepłe otoczenie ułatwia ich rozwój. Grzybice są często występującymi schorzeniami skóry. Ocenia się, że na grzybicę skóry choruje około 15-30% społeczeństwa. U sportowców mamy do czynienia przede wszystkim z grzybicą stóp. Starsi ludzie cierpią przeważnie na grzybicę, która występuje w zmarszczkach (fałdach skóry) i paznokciach.

Objawy

Najczęściej grzybica skóry występuje między palcami stóp lub w fałdach skóry, np. pod piersiami lub w pachwinach. Początkowo widoczne jest zaczerwienienie, następnie skóra zaczyna się łuszczyć oraz zmienia barwę. Gdy wyleczy się chore miejsce, grzyby rozprzestrzeniają się na dalsze obszary skóry w postaci okrągłych lub girlandowatych tworów. Na stopach i innych obszarach zrogowaciałej skóry mogą powstać sączące się, bolesne szczeliny. Szczególną postacią grzybicy skóry jest grzybica paznokci. Gdy zainfekowany jest paznokieć, zmienia kolor na szarozielony i staje się nieprzezroczysty. Zakażone bywają przeważnie paznokcie palców stóp.

Przyczyny

Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z powierzchniami lub przedmiotami, na których występują grzyby, takimi jak podłogi w salach gimnastycznych, pod prysznicami i na basenach, wykładziny w pokojach hotelowych, powierzchnie wyłożone drewnem w saunie. Osoby mające kłopoty z ciśnieniem krwi oraz chorzy na cukrzycę częściej zarażają się grzybicą stóp. Także przyjmowanie pewnych leków, które osłabiają układ odpornościowy, zwiększa ryzyko wystąpienia grzybicy.

Powikłania

Długotrwała grzybica skóry sprzyja rozwojowi innych czynników chorobotwórczych, na przykład bakterii. Mogą one spowodować infekcje ropne.

Co możesz zrobić

Grzybica, przede wszystkim paznokci i stóp, jest chorobą wymagającą długotrwałego i konsekwentnego leczenia. W aptece możesz kupić niektóre leki przeciwgrzybicze dostępne bez recepty. Przyłożenie gazy lub waty między fałdy skóry oraz między palce stóp utrzymuje skórę w suchości. Pierz w wysokiej temperaturze ubranie bezpośrednio przylegające do skóry (np. skarpetki), gdyż wówczas ulegną zniszczeniu także zarodniki grzybów. Noś przewiewne buty; unikaj butów sportowych ze skaju lub gumowych kaloszy. Kąpiele w wywarze ze skrzypu polnego mogą wspomóc leczenie grzybicy stóp. Aby uniknąć zarażenia grzybicą, należy w miejscach publicznych (basen, sauna, prysznice w halach sportowych) nosić sandały lub plastikowe klapki.

Kiedy należy udać się do lekarza

Gdy grzybica szybko się rozszerza. Gdy grzybicy skóry towarzyszą duże dolegliwości. Kiedy oprócz skóry zakażone są także paznokcie. Gdy chorujesz na zaburzenia krążenia krwi w nogach lub na cukrzycę. Gdy po kilku tygodniach samodzielnego leczenia brak jest poprawy.

Co zrobi lekarz

Lekarz zleci badania, które określą rodzaj grzybów. W przypadku grzybicy przepisze leki, które mogą być stosowane miejscowo na skórę lub przyjmowane doustnie.

Zapobieganie

Nie chodź boso w miejscach publicznych (np. na basenie, w saunie lub sali gimnastycznej. Dobrze osuszaj stopy, zwłaszcza miejsca między palcami oraz fałdy skóry. Używaj mydeł w płynie, które nie zawierają związków alkalicznych, ponieważ naturalna kwaśna osłona skóry chroni ją przed infekcjami. Noś przewiewną odzież, która nie sprzyja poceniu się.

---