LITERATURA - Masaż
Biriukow A.: Masaż sportowy. Sport i Turystyka. Warszawa 1974.
Jankowiak J.: Masaż leczniczy. PZWL. Warszawa 1974.
Kirsch R.: Masaż sportowy. PZWL. Warszawa 1963.
Laber W.: Kompedium z masażu klasycznego. WSF. Wrocław 2003
Magiera L.: Klasyczny masaż leczniczy. Bio-Styl. Kraków 1994.
Magiera L., Walasek R.: Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. Biosport. Kraków 2003.
Podgórski T.: Masaż w rehabilitacji i sporcie. AWF, Warszawa 1992.
Prochowicz Z.: Podstawy masażu leczniczego. PZWL. Warszawa 1990.
Walaszek R. (red): Masaż z elementami rehabilitacji. Rehmed. Kraków 1999.
Zborowski A.: Masaż klasyczny. AZ. Kraków 1994.
Masaż:
Z fr. massage - mieszanie, mięsienie, forma mechanoterapii wchodząca w skład fizykoterapii, sposób oddziaływania na ustrój, za pomocą bodźca mechanicznego ręcznego głównie w postaci ucisku na tkanki, w celu wywołania reakcji fizjologicznych w organizmie,
Jest to świadome, mechaniczne drażnienie tkanek, sprężyste odkształcanie tkanek i narządów, wywierające bezpośredni i pośredni wpływ na organizm, przywracające optymalny układ przestrzenny komórek, tkanek, narządów czy układów,
Jest metodą leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych,
Jest egzogennym bodźcem mechanicznym, którego źródłem jest określona praca rąk masażysty na tkance masowanej. Składa się on z wielu chwytów, ruchów i opracowań, których celem jest nie tylko leczenie, lecz także zapobieganie wielu chorobom,
Jest to zespół zbiegów manualnych, które oddziaływają mechanicznie na powierzchnię ciała: skórę, powięź, więzadła, torebki stawowe, naczynia włosowate w sposób bezpośredni, natomiast w sposób pośredni na układ krążenia i nerwowy, układ pokarmowy i oddechowy, układ dokrewny i narządy wewnętrzne,
Jest formą terapii, w której energia kinetyczna jest zamieniona w energię mechaniczną ukierunkowaną na tkanki, a ta z kolei zamieniona w energię cieplną wywołującą określoną reakcję / odczyn / w organizmie,
Jest to zespół czynności manualnych wytwarzających bodźce mechaniczne działające na skórę, tkankę podskórną, powięź, mięśnie, torebki stawowe, więzadła, ścięgna, a także w postaci zmian odruchowych na wszystkie układy organizmu,
PODZIAŁ MASAŻU
Masaż klasyczny
1.Masaż leczniczy
masaż segmentarny
masaż okostnowy
masaż łącznotkankowy
masaż kontralateralny
masaż izometryczny
masaż punktowy
masaż centryfugowy (stawowy)
masaż reflektoryczny (refleksoterapia)
masaż limfatyczny zwany drenażem limfatycznym
2.Masaż sportowy
masaż treningowy
masaż przedstartowy
masaż podtrzymujący
masaż restytucyjno-odnawiający
3.Masaż higieniczno - kosmetyczny
masaż twarzy
masaż odchudzający
masaż relaksacyjny
masaż erotyczny
4.Masaż w środowisku wodnym:
masaż podwodny
masaż wirowy
masaż natryskowy np. „bicze szkockie”
5.Masaże przyrządowe
masaż wibracyjny
masaż pneumatyczny
masaż synkardialny
masaż baryczny.
6.masaż częściowy, masaż ogólny, całkowity lub całościowy
a. masaż krótkobodźcowy - wykonywany codziennie, trwa 10 - 20 min, w tym czasie należy dostarczyć taką ilość bodźców, aby uzyskać reakcję miejscową w tkankach masowanych. Tempo szybkie, mocne, ruchy rytmiczne i arytmiczne, energiczne, silne.
b.masaż średniobodźcowy - wykonywany codziennie lub, co drugi dzień, trwa 20 - 30 min, w tym czasie należy dostarczyć taką ilość bodźców, aby uzyskać reakcję miejscową. Tempo średnie, siła normalna.
c. masaż długobodźcowy - wykonywany co drugi dzień, trwa 30 - 45 min. Bodźce rozłożone są w czasie przez co uzyskuje się odczyn ogólny i ogólnoustrojową odpowiedź organizmu na masaż. Tempo wolne, ruchy płynne, rytmiczne, lekkie, łagodne, spokojne.
ZASADY MASAŻU
1. Odpowiednia pozycja ułożeniowa - masaż przeprowadza się na obnażonej części ciała, na maksymalnie rozluźnionych tkankach. Pozycja ma dawać uczucie komfortu psychicznego masowanemu i ułatwiać prace masażyście.
2. Kierunkowość masażu - obowiązującymi kierunkami w masażu klasycznym są:
- dosercowy, zgodny z przebiegiem naczyń krwionośnych żylnych na kończynach
-„do najbliższych węzłów chłonnych”, zgodny z przebiegiem naczyń limfatycznych
- wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych, od przyczepu do przyczepu mięśniowego
- wzdłuż przebiegu dużych pni nerwowych, od dystalnych części ciała do rdzenia kręgowego i mózgowia
- kończyny górne masuje się od dłoni do stawu łokciowego przez ramię do stawu ramiennego
- kończyny dolne masuje się od stopy do stawu kolanowego przez udo do stawu biodrowego
- miednica i okolica krzyżowa jest masowana w kierunku pachwin
- grzbiet masuje się od kręgosłupa na boki oraz z dołu ku górze w stronę węzłów chłonnych pachowych
- kark i obręcz barkowa w stronę węzłów chłonnych nadobojczykowych i pachowych
- szyja od żuchwy i uszu do węzłów chłonnych pod- i nadobojczykowych
- głowa do węzłów chłonnych podpotylicznych
- twarz do węzłów chłonnych przyusznych i węzłów chłonnych nadobojczykowych
- klatka piersiowa od mostka w górę do węzłów chłonnych podobojczykowych i w bok do węzłów chłonnych pachowych
- powłoki brzuszne do węzłów chłonnych pachwinowych i zgodnie ze wskazówkami zegara przesuwającymi się po tarczy.
3. Węzłów chłonnych się nie masuje, lecz ich okolice.
4. Warstwowość masażu - najpierw opracowuje się tkanki położone powierzchownie później położone głębiej i na końcu zabiegu znowu położone powierzchownie.
5. Stopniowanie siły - od słabego, średniego, mocnego do bardzo mocnego poprzez mocny, średni do słabego. Masaż nie powinien sprawiać bólu, powinien być wykonywany z siłą poniżej progu bólu. Siła masażu wzrasta z ilością wykonywanych zabiegów.
O sile bodźca mówią: reguła Arndt - Schulza, Hildebrandta, prawo Wildera i Kowarschika wg., których:
Słabe i średnie bodźce działają uspokajająco i pobudzająco na układ nerwowy.
Silne i bardzo silne bodźce działają hamująco i znoszą reakcje ze strony układu nerwowego.
Przy doborze siły należy stosować zasadę:
Bodziec powinien być tak silny jak to jest konieczne i tak słaby, jak to jest możliwe.
6. Masaż wykonujemy według określonej metodyki.
7. Każdy ruch masażu powtarzamy od 8 do 10 razy.
8. Przerwany ruch masażu rozpoczynamy od miejsca wyjścia, a zabieg masażu przerwany na dłużej niż 10 min. należy rozpocząć od nowa.
9. Zasada indywidualizacji: każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia.
10. Po masażu obowiązuje odpoczynek 15 - 20 min. / nie należy oziębiać tkanki masowanej.
11. Po pierwszych zabiegach może wystąpić pogorszenie stanu zdrowia, efekt leczniczy odnotowuje się po około 7 zabiegach masażu. Dawkowani masażu jest uzależnione od odczynu, czyli reakcji pacjenta na zabieg.
12. Masaż wykonuje się w seriach po 10 zabiegów, można powtórzyć 3 serie, ale później należy zrobić przerwę pomiędzy seriami.
13. Jeśli nie ma przeciwwskazań masaż można wykonywać codziennie, ale najlepiej co drugi dzień ponieważ odczyn po masażu utrzymuje się do 48 godzin.
14. Czas trwania masażu ogólnego powinien trwać od 40 do 60 min, a z ćwiczeniami nawet 70 min. Czas trwania masażu poszczególnych odcinków ciała od 10 do 15 min, po tym czasie występuje szczyt efektu terapeutycznego, przedłużanie zabiegu może doprowadzić do odczynu paradoksalnego. Uzależniony jest od jednostki chorobowej, wielkości okolicy masowanej, aktualnego stanu zdrowia pacjenta i kolejności wykonywanych zabiegów.
20. Masaż wykonujemy zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami
do masażu.
Warunki obowiązujące przy wykonywaniu masażu
1.Praca, jaką wykonuje masażysta, wymaga od niego pełnej sprawności fizycznej.
2. Masażysta powinien być ubrany wygodnie, aby nic nie ograniczało jego ruchów.
3. Masażysta musi szczególnie dbać o swoje ręce, paznokcie winien mieć krótko obcięte, podczas pracy nie powinien mieć na palcach biżuterii.
4. Zmiany dermatologiczne na skórze rąk masażysty są przeciwwskazaniem
do wykonywania pracy.
5. Masażysta jest zobowiązany myć ręce przed i po masażu.
6. Podczas pracy powinien mieć dobry dostęp do pacjenta.
7. W trakcie masażu rękoczyny wykonywane przez masażystę powinny być spokojne, pewne, skoordynowane, płynne, zręczne, dokładne, sprężyste, miękkie, takie same w wykonaniu prawej i lewej ręki.
8. Masażysta powinien zdobyć zaufanie pacjenta.
9. Winien troszczyć się o chorego, być wyrozumiałym i cierpliwym, komunikatywnym, umieć dochować tajemnicy zawodowej.
10.Masażysta podczas pracy powinien być skupiony i myśleć o wykonywanych czynnościach oraz obserwować pacjenta.
11. Powinien zachowywać się taktownie w stosunku do pacjenta
oraz podchodzić ze zrozumieniem do jego choroby.
l 2. Skóra masowanej części ciała pacjenta powinna być czysta.
13. Podczas masażu można używać różnego rodzaju środków poślizgowych.
l 4. Środki poślizgowe wysuszające {talk} zaleca się używać początkującym masażystom, ze względu tzw. „wilgotne ręce", pocenie się dłoni.
15. Najzdrowszy i najbardziej efektywnie wykonywany masaż to masaż przeprowadzony na „sucho", bez żadnych środków poślizgowych - dotyczy doświadczonych masażystów.
16. Masaż powinien być wykonywany w pomieszczeniu zamkniętym.
17. Znajomość powyższych warunków oraz wskazań i przeciwwskazań, jak również anatomii i fizjologii człowieka pozwoli na skuteczne i bezpieczne korzystanie z masażu klasycznego.
ŚRODKI POŚLIZGOWE STOSOWANE W MASAŻU
Cel stosowania środków poślizgowych
- ułatwić pracę rąk masażysty po tkance masowanej
- znieść dolegliwości bólowe
- wspomagać działania terapeutyczne masażu
Zasady stosowania środków poślizgowych
- nie nalewać na ciało pacjenta, lecz na swoją rękę
- stosować taką ilość środka poślizgowego, aby ułatwić poślizg ręki nie zaburzając siły tarcia
- przed zastosowaniem środka poślizgowego przeprowadzić test przeciwuczuleniowy
Podział środków poślizgowych
Środki ułatwiające masaż
- wszelkie środki poślizgowe chemicznie obojętne dla masowanego organizmu, nie dają alergii, nie mają wpływu terapeutycznego na organizm
- talk kosmetyczny
- zasypka dla dzieci
- oliwa z oliwek
- oliwka do pielęgnacji skóry
- olej wazelinowy
- kremy do masażu
Środki wspomagające masaż
- preparaty leczniczo obojętne, ale zwiększające poślizg ręki masażysty nie zmniejszając siły tarcia
wazelina, linomag, dermosan, oliwa
- preparaty o działaniu leczniczym:
maści, kremy, żele, aerozole, emulsje, emulżel
o działaniu: rozgrzewającym
przeciwbólowym
znieczulającym
przeciwzapalnym
przeciwobrzękowym
przeciwwysiękowym
Środki wspomagające masaż
1. Preparaty dla sportowców firmy Sixtufit:
Olimpia start- olejek do mięśni - przed zawodami i treningiem
Olimpia - krem rozgrzewający - przed zawodami
Olimpia - sport fluid - do odświeżania mięśni w trakcie uprawiania sportu
Olimpia - balsam aktywny i olejek aktywny - po intensywnym wysiłku
Sixtus - olejek neutralny do różnego rodzaju masaży
2. Kremy, maści, żele przeciwzapalne:
Butapirazol (m), Naproxen (ż),
Dolgit (k), Piroxicam (m,ż),
Fastum (ż), Profenid (ż),
Feldene (ż), Voltaren (ż)
3. Maści rozgrzewające:
Bengay sport (m), Deep Heat (m), Mobilat (m,ż), Capsiderm N (m), Viprosal
4. Preparaty przeciwobrzękowe, przyspieszające wchłanianie krwiaków:
Haematoven (ż), Reparil (ż)
Heparinum (k), Veno-żel (ż),
Hirudoid (m), Aescin (ż),
Lioton 1000 (ż), Esceven (ż),
Venoruton (ż)
PRZYGOTOWANIE FIZJOTERAPEUTY DO MASAŻU
CECHY MASAŻYSTY
Odpowiednie kwalifikacje zawodowe
Bardzo dobry stan zdrowia
Dobra sprawność fizyczna i psychiczna
Cierpliwość
Wyrozumiałość
Troskliwość
Komunikatywność / umiejętność nawiązania kontaktu z pacjentem
Dyskretność / umiejętność dochowania tajemnicy zawodowej
Sprawność w obserwacji miejsca zabiegowego i ogólnej reakcji chorego na masaż
Trudności z bezpiecznym wykonaniem zabiegu masażu będą miały osoby cierpiące, na:
- choroby skóry
- zaburzenia statyczne / omdlenia, zawroty głowy /
- padaczkę
- żylaki kończyn dolnych
- wady stóp i kolan
- boczne skrzywienie kręgosłupa
- alergie
- astmę oskrzelową
- zaburzenia krążenia obwodowego
- wady serca
- niestabilność emocjonalną
- nadmierną potliwość rąk,
Często schorzenia te mogą się nasilić w związku wykonywa pracą lub całkowicie jej przeszkadzać.
Od masażysty wymaga się szczególnego przygotowania do zabiegu masażu, dotyczy to higieny osobistej i stanowiska pracy:
- ręce powinien mieć czyste, bez zmian chorobowych, paznokcie krótko obcięte
- przed masażem ręce umyte i zdezynfekowane, pozbawione biżuterii
- jego wygląd schludny, strój czysty, wygodny, dwuczęściowy, obuwie zmienne, wygodne, stabilne / medyczne /
Wyposażenie gabinetu masażu:
- stół do masażu z regulowaną wysokością
- taboret o regulowanej wysokości przydatny do masażu karku
- biurko na dokumentację
- szafa na pościel / czyste prześcieradła, fartuchy, ręczniki, wałki, poduszki, kliny /
- szafa na garderobę służbową i prywatną / w osobnych komorach
- szafka szklana na środki poślizgowe
- kosz na brudną pościel
- podłoga zmywalna
- umywalka z wodą bieżącą ciepła i zimną
natrysk
oświetlenie naturalne i sztuczne (75 luxów, 80 cm mierzonych od podłogi)
temperatura powietrza 20-22°C i wilgotność 40-60%
ściany pomalowane w kolorach pastelowych, jasnych, spokojnych.
WYWIAD
Informacje stałe (przed pierwszym zabiegiem):
dane personalne
zawód i wykonywana praca
rozpoznanie i choroby towarzyszące
od kiedy choruje
wcześniejsze postępowanie lecznicze i jego skutek
czas obecnego leczenia
ilość wcześniejszych zabiegów masażu
aktualne zlecenie na masaż
stosowane zabiegi współtowarzyszące
reakcje na masaż i inne zabiegi
wyniki badań
obserwacja pacjenta (sprawność ogólna, sposób poruszania się, stania, siedzenia, nastawienie psychiczne)
Informacje zmienne (przed każdym zabiegiem):
temperatura ciała
ciśnienie krwi (po zabiegu również)
czy nie odczuwa dolegliwości krążeniowo-oddechowych
zmiany w odczuwaniu dolegliwości (ustąpienie bądź pojawienie się nowych)
samopoczucie po ostatnim masażu
czy nie było kłopotów ze stolcem i moczem (przy masażu powłok brzusznych)
ostatni posiłek
u kobiet okres menstruacji
jaki zabieg przed przyjściem na masaż
czy były iniekcje (np. blokady)
ogólne samopoczucie
Informacje dodatkowe (np. podczas masażu):
na co chorował w przeszłości
aktywność życiowa
ilość urazów w życiu
zabiegi chirurgiczne, operacje, itp.
Ocena stanu pacjenta, dotyczy:
- wykrycia zmian odruchowych w tkankach
- oceny przesuwalności tkanek
- oceny czucia tkankowego
- oceny stopnia bolesności
- oceny zmian w napięciu mięśni
- ustalenie położenia blizn, bliznowców, rozstępów, obrzęków, ewentualnych uszkodzeń skóry i kości,
PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO MASAŻU
Masowany powinienim być:
stosownie rozebrany do zabiegu, odsłonięta część ciała, która ma być poddana zabiegowi. Brak ucisku: gumek, pasków, odzieży, w celu prawidłowego swobodnego przepływu krwi i chłonki w obrębie obszaru masowanego i powyżej. Skóra: czysta, bez żadnych zmian chorobowych mogących stanowić źródło infekcji lub pogorszenia się stanu zdrowia.
Odpowiednio ułożony na stole do masażu oraz przykryty czystym prześcieradłem tak, aby tylko miejsce zabiegu było odsłonięte.
Przed zabiegiem należy
Sprawdzić czy chory posiada skierowanie na zabieg
Ustalić czy nie ma przeciwwskazań do zabiegu
Określić cel i zadania zabiegu
Przed masażem pacjent powinien:
- wziąć natrysk higieniczny
- opróżnić pęcherz moczowy
- wyrazić zgodę na masaż
5. W trakcie masażu
- słuchać zaleceń masażysty
- rozluźnić się i odprężyć
6. Po masażu
- nie wstawać zbyt gwałtownie
odpocząć przez 20-30 minut
PRZECIWSKAZANIA DO MASAŻU KLASYCZNEGO
1. Bezwzględne
podwyższona temperatura ciała
nowotwory
epilepsja
nadciśnienie tętnicze III i IV stopnia
choroby skóry - zakaźne
przerwana ciągłość skóry
świeże stany pourazowe
ostre stany zapalne
łamliwość kości
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
kamica wątrobowa i nerkowa
skaza krwotoczna, kurczliwość naczyń krwionośnych
choroby pasożytnicze
niewyrównane wady serca
tętniaki naczyniowe
choroby zakaźne -żółtaczka, gruźlica płuc, gruźlica narządowa
choroby Bürgera III i IV stopnia
alkoholizm i narkomania
okres bezpośrednio po ogólnoustrojowym zabiegu przegrzewającym
okres bezpośrednio po obfitym posiłku
okres bezpośrednio po intensywnym wysiłku fizycznym
2. Względne
menstruacja
ciąża
nerwobóle spowodowane uciskiem na nerw
choroby dróg piramidowych i móżdżku
operacje kręgosłupa
po operacjach stawu kolanowego
po złamaniach w obrębie kończyn
po złamaniach kręgosłupa
po endoplastyce stawu biodrowego
po dyskopatii
po operacjach skolioz
Cel głaskania
• adaptacja / habituacja / organizmu do masażu, do dotyku rąk fizjoterapeuty
• równomierne rozprowadzenie środka poślizgowego
• mechaniczne usunięcie zrogowaciałych łusek naskórka w celu ułatwienia wydzielniczej funkcji gruczołów potowych i łojowych,
• zwiększenie napięcia skóry i tkanki podskórnej, przez co skóra staje się
gładka, elastyczna i bardziej sprężysta,
• wzrost temperatury i przekrwienia w naczyniach włosowatych,
• wzmożenie przemiany materii w tkankach skóry i szybsze odprowadzenie ewentualnych obrzęków i krwiaków,
• przyspieszenie wygojenia ogniska zapalnego przez ostrożne głaskanie na obwodzie,
• obniżenie pobudliwości zakończeń nerwów czuciowych skóry przez długotrwałe głaskanie, co działa uspokajająco na ośrodkowy układ
nerwowy, a niekiedy znieczulająco.
GŁASKANIE
(powierzchowne i głębokie)
Złuszczenie komórek naskórka
Odkształcenie naskórka i skóry właściwej w warstwie brodawkowej i siateczkowej
Opróżnienie przewodów gruczołów z wydzieliny
Przemieszczenie płynów tkankowych
Zwiększenie przepływu chłonki
Zwiększenie napływu krwi tętniczej
Zwiększenie odpływu krwi żylnej
Podniesienie temperatury skóry
Wzbudzenie potencjału receptorów
Oczyszczenie skóry
Skóra staje gładsza, elastyczniejsza i bardziej sprężysta
Polepszenie działania gruczołów łojowych i potowych
Szybsze i lepsze odżywianie tkanek
Sprawniejsze usuwanie produktów przemiany materii
Działa uspokajająco na cały system nerwowy (delikatne powierzchowne)
Wpływa kojąco na ból
Zmniejsza zastoje i obrzęki
Wpływa rozluźniająco na mięśnie
Zwalnia ruchy oddechowe (głask. klatki piersiowej)
Cel rozcierania:
• przekrwienie, a tym samym lepsze odżywienie struktur łącznotkankowych,
• ułatwienie i przyspieszenie wchłaniania obrzęków, wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych ( dotyczy zarówno stawów jak i tkanki mięśniowej),
• miejscowe uaktywnienie przepływu limfy w przestrzeniach międzykomórkowych,
• likwidowanie zgrubień mięśniowych pochodzenia pourazowego,
• zapobieganie bądź likwidowanie nieprawidłowych zrostów tkankowych,
• uelastycznienie blizn różnego pochodzenia, także po zabiegach operacyjnych
( po wygojeniu rany pooperacyjnej )
• zwiększenie elastyczności mięśni, ścięgien oraz całego aparatu więzadłowo-
stawowego,
ROZCIERANIE
Przemieszczanie i odkształcanie blaszek tkanki łącznej
Przemieszczenie płynów tkankowych
Zwiększenie przepływu chłonki
Zwiększenie napływu krwi tętniczej
Zwiększenie odpływu krwi żylnej
Podniesienie temperatury tkanek
Szybsze i lepsze odżywianie tkanek
Zwiększenie elastyczności struktur łącznotkankowych
Zwiększenie zakresu ruchu w stawach
Ułatwienie i przyspieszenie wchłaniania obrzęków, wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych
Likwidowanie zgrubień różnego pochodzenia i nieprawidłowych zrostów tkankowych
Uelastycznienie blizn różnego pochodzenia
Rozgrzanie stawów i ścięgien przed wzmożonym wysiłkiem fizycznym
Cel ugniatania:
• duże przekrwienie masowanego obszaru, a co się z tym łączy zwiększenie szybkości przepływu krwi, także limfy i ułatwienie wymiany tkankowej w mięśniach, lepsze odżywienie i szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii,
• uregulowanie, czyli sprowadzenie do pożądanego, fizjologicznego napięcia mięśniowego poprzez mechaniczne oddziaływanie na receptory czucia
głębokiego, pobudzenie lub wyciszenie pracy płytek motorycznych mięśnia,
• przyspieszenie ogólnej regeneracji mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym,
• zwiększenie elastyczności tkanki mięśniowej oraz ścięgien,
• poprzez receptory czucia głębokiego pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego,
• lepsza zdolność mięśni do podjęcia pracy,
UGNIATANIE
Przemieszczenie płynów tkankowych
Zwiększenie przepływu chłonki
Zwiększenie napływu krwi tętniczej
Zwiększenie odpływu krwi żylnej
Podniesienie temperatury tkanek
Zwiększenie (obniżenie) napięcia mięśni
Podniesienie kurczliwości mięśni
Bierna gimnastyka dla mięśni i naczyń
Szybsze i lepsze odżywianie tkanek
Sprawniejsze odprowadzenie produktów przemiany materii
Regulacja napięcia mięśni
Uelastycznienie tkanki mięśniowej i ścięgien
Rozciąganie przykurczonych powięzi
Pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego
Przyspieszenie procesów regeneracyjnych w mięśniach po wysiłku fizycznym
Cel wyciskania
• przepchnięcie krwi w naczyniach żylnych i chłonki w naczyniach limfatycznych w kierunku serca,
• zwiększenie szybkości przepływu krwi i limfy, drenaż chłonki
• szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii,
• ułatwienie dopływu do tkanek krwi utlenionej,
• pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego,
Cel oklepywania:
• przekrwienie masowanej powierzchni, a tym samym polepszenie jej odżywienia,
• zmiana pobudliwości obwodowego układu nerwowego - lekkie uderzanie, słaby bodziec działa uspokajająco i znieczulająco /np.: w nerwicach wegetatywnych, po urazach/, a silne uderzenie, silny bodziec działa pobudzająco /np: w niedowładach mięśniowych czy w masażu przedstartowym/,
• pobudzenie mięśni do skurczu /szybkie, krótkie uderzanie/, co porównywalne jest z
działaniem impulsowych prądów małej częstotliwości stosowanych w elektrostymulacji,
• przyspieszenie powysiłkowej restytucji mięśni, uwaga: na mięśniach zmęczonych,
bezpośrednio po wysiłku fizycznym oklepywania nie należy stosować,
• zmniejszenie, spalenie tkanki tłuszczowej poprzez przyspieszenie przemiany materii w całym organizmie,
WIBRACJA PRZERYWANA
Zwiększenie pobudliwości tkanki nerwowej
Zwiększenie napływu krwi tętniczej
Zwiększenie odpływu krwi żylnej
Pobudzenie mięśni do skurczu
Podniesienie temperatury tkanek
Szybsze i lepsze odżywianie tkanek
Regulacja napięcia mięśni: słaby bodziec - zmniejszenie napięcia mięśni, skurcz naczyń krwionośnych, uspokojenie systemu nerwowego silny bodziec - zwiększenie napięcia mięśni, rozszerzenie naczyń krwionośnych, pobudzenie układu nerwowego, wzrost temperatury w miejscowej
Zmniejszenie tkanki tłuszczowej
Cel wstrząsania:
• aktywizacja przepływu krwi, a szczególnie limfy, która pod wpływem wstrząsania znacznie łatwiej i szybciej przemieszcza się,
• lepsze rozprowadzenie chłonki w przestrzeniach międzykomórkowych, tkanek powierzchownych i głębokich,
• zmniejszenie powysiłkowego napięcia mięśniowego,
• obniżenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego /wstrząsanie słabe/ lub
wzmożenie /wstrząsanie szybkie i energiczne/,
WIBRACJA NIEPRZERYWANA
WSTRZĄSANIE
Przesuwanie się płynów ustrojowych
Zmiany pobudliwości układu nerwowego
Aktywizacja przepływu krwi i chłonki
Równomierne rozprzestrzenianie się płynu międzytkankowego
Usuwanie napięcia mięśniowego wywołanego innymi technikami
WPŁYW MASAŻU NA TKANKI I UKŁADY
TKANKI
Wpływ masażu na skórę
Na naskórek:
- usuwa złuszczony naskórek
- przyspiesza proces rogowacenia
- usprawnia oddychanie skórne, poprzez udrożnienie i otwarcie porów skóry
- poprawia sprężystość, elastyczność i jędrność
Na skórę właściwą:
- udrażnia drogi wyprowadzające z gruczołów potowych i łojowych
- poprawia krążenie w obrębie naczyń włosowatych
- przyspiesza i usprawnia procesy przemiany materii
- poprawia elastyczność i sprężystość
- przyspiesza obieg krwi i chłonki
- dostarcza tkankom i organom masowanego odcinka substancji odżywczych i powoduje szybsze wydalanie produktów przemiany materii
- wzrasta temperatura skóry
Na tkankę podskórną:
- poprawia elastyczność
- przyspiesza wzrost, rozrost oraz regenerację
- przyspiesza przemianę materii
- zapobiega procesom zwyrodnieniowym
- rozluźnia bądź pobudza
- wzmaga wydzielanie histaminy, choliny, adenozyny, bradykinin
WPŁYW MASAŻU NA TKANKĘ ŁĄCZNĄ
Tkanka łączna zbita (włóknista i sprężysta)
- techniki mocne działają pobudzająco
- techniki słabe działają rozluźniająco
(wpływ bezpośredni)
- poprawia sprężystość i elastyczność
- zwiększa wytrzymałość na rozciąganie
- przyrost tkanki
- rozrost włókien klejodajnych
- przyspiesza regenerację kolagenu, szczególnie po urazach sportowych
Tkanka tłuszczowa
- poprawia przemianę materii
- rozdrabnia komórki tłuszczowe
- usuwa nadmiar tłuszczu
- przyspiesza samospalanie nadmiaru tkanki tłuszczowej
Tkanka barwnikowa
Wpływ masażu na tkankę barwnikową nie jest ustalony
Tkanka siateczkowa
(wpływ pośredni poprzez układ chłonny i krążenia) -poprawia odżywienie
-poprawia odporność organizmu
-wzrasta produkcja erytrocytów we krwi
-wzrasta produkcja limfocytów we krwi
Tkanka chrzęstna
(szklista, włóknista, sprężysta)
Zależnie od miejsca, na które działamy, masaż wpływa na tkankę pośrednio lub bezpośrednio.
- poprawia odżywienie
- działa przeciwbólowo
- działa przeciwzapalnie
Tkanka kostna
(wpływ bezpośredni i pośredni poprzez układy krążenia, hormonalny i skórę)
- odżywia i poprawia ukrwienie kości
- usprawnia przyswajanie fosforu i wapnia
- zapobiega powstawaniu ostoefitów
- przyspiesza proces kostnienia w przypadku złamania lub pęknięcia
- podwyższa próg odczuwania bólu
WPŁYW MASAŻU NA TKANKĘ MIĘŚNIOWĄ
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
(wpływ bezpośredni)
- usuwa powysiłkowe produkty przemiany materii(szczególnie metabolity kwaśne)
- wzrasta regeneracja powysiłkowa mięśni
- wzrasta temperatura w mięśniach, co daje jego lepsze ukrwienie i rozluźnienie
- rozszerzają się naczynia krwionośne
- poprawia trofikę
- wzrasta utlenienie
- poprawia elastyczność i sprężystość włókien mięśniowych
- wzrasta siła i masa mięśnia, szczególnie przy stosowaniu masażu izometrycznego
- pobudza płytkę motoryczną połączoną z układem nerwowym powodując zmianę polaryzacji i przyspieszając czas reakcji mięśnia
(wpływ pośredni)
- poprawia ukrwienie i utlenienie (układ krążenia)
- wzrasta ilość testosteronu (układ dokrewny)
Tkanka mięśniowa gładka
(wpływ pośredni poprzez układy nerwowy i krążenia)
- wzrasta sprężystość i elastyczność mięśni gładkich ( mikrogimnastyka mięśni)
- poprawia kurczliwość
- poprawia ukrwienie i odżywienie
Mięsień sercowy
(wpływ pośredni poprzez układ nerwowy, hormonalny, krążenia)
- odciąża pracę serca
- wzrasta pojemność wyrzutowa i minutowa serca
- wzmaga transport tlenu we krwi, co powoduje lepsze odżywienie i utlenienie serca
- poprawia ukrwienia serca
- usprawnia pracę naczyń wieńcowych, zapobiegając tworzeniu się złogów miażdżycowych
- zwalniania lub przyspiesza akcję serca, zależnie od stosowanej techniki.
UKŁADY
Wpływ masażu na układ nerwowy
- jako bodziec mechaniczny działa na obwodowy układ nerwowy, dostarcza ciepło, przyspiesza procesy metaboliczne oraz stymuluje przewodnictwo nerwowe
- pobudza komórkę nerwową, pobudzenie to będzie proporcjonalne do siły masażu i czasu jego trwania
- za pośrednictwem czuciowych włókien obwodowych oddziaływuje na centralny układ nerwowy
- usprawnia działanie układu nerwowego, poprawiając jego ukrwienie i utlenienie
- usprawnia przewodzenie bodźców nerwowych w synapsach - poprawia czas reakcji prostej i koordynacji mięśniowo-nerwowej
- działa uspokajająco lub pobudzająco w zależności od siły, intensywności i czasu masażu oraz miejsca wykonywania
- pośrednio (poprzez układ wegetatywny) normalizuje działanie narządów wewnętrznych
- przyspiesza wypoczynek po wysiłku, uaktywnia procesy regeneracji i restytucji
- uśmierza ból
- wpływa na psychikę, relaksuje, po ciężkiej pracy fizycznej jak i umysłowej wyzwala
uczucie rześkości, lekkości, zwiększa zdolność organizmu do pojęcia pracy.
Wpływ masażu na układ krwionośny i limfatyczny
Działanie masażu na układ krążenia określają trzy teorie:
- teoria mechaniczna , wg. której w tkankach masowanych następuje przepychanie i zasysanie płynów ustrojowych.
- teoria hormonalna, wg. której w tkankach masowanych następuje wydzielanie histaminy, bradykininy, adrenaliny i choiny, hormonów i enzymów odpowiedzialnych za rozszerzenie się układu krwionośnego, wzrost i spadek ciśnienia tętniczego krwi.
teoria odruchowa, wg. której masaż oddziaływuje na układ krążenia na drodze neuroodruchowej powodując otwarcie się dodatkowych naczyń włosowatych.
W obrębie układu krwionośnego i chłonnego następuje:
- zwiększenie szybkości przepływu krwi i chłonki,
- szybsze usuwanie produktów rozpadu (likwidacja objawów zastoinowych, przyspieszenie wchłaniania obrzęków)
- dostarczenie substancji odżywczych do tkanek
- wytworzenie krążenia obocznego i wykorzystanie dodatkowych naczyń
- wzmożenie zasilania organów w tlen
- ułatwienie odpływu krwi żylnej i chłonki
- zmniejszenie oporów naczyniowych
- zwiększenie pojemność minutowej serca
- zwiększenie objętość wyrzutowej serca
- wzrost siły skurczu mięśnia sercowego
- zmniejszenie częstość skurczu serca przy wzroście pojemności wyrzutowej
praca serca jest bardziej ekonomiczna i wydajna
- zmniejszenie lub zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi
W 1 mm² przekroju poprzecznego mięśnia w spoczynku liczba otwartych naczyń włosowatych wynosi od 30 do 270, masaż powoduje wzrost ich do 1400, wysiłek fizyczny do 2700, a w przypadku wzrostu ciśnienia tętniczego i przyspieszonej akcji serca do 3000.
Wpływ masażu na układ oddechowy
Pośredni
- polepszenie działania układu oddechowego na drodze hormonalnej i odruchowej
- usprawnienie procesów oddychania
Bezpośredni (opracowując grzbiet, kręgosłup, klatkę piersiową, przestrzenie międzyżebrowe)
- uelastycznienie mięśni oddechowych głównych i pomocniczych prowadzi do zwiększenia objętości klatki piersiowej
- poprawa wydzielania śluzu i lepsze usuwanie jego z układu
- poprawa wentylacji płuc
Wpływ masażu na układ pokarmowy
Pośredni
- poprawia ukrwienie
- zmniejsza napięcie nerwowe
- zwiększa wydzielanie soku żołądkowego
- wzrost łaknienia i poprawa apetytu
Bezpośredni
- usprawnienie pracy mięśni brzucha i pracy narządów w obrębie jamy brzusznej
- zwiększenie perystaltyki jelit
- usprawnienie przesuwania treści pokarmowej, zwłaszcza w jelicie grubym
- usprawnienie procesów trawienia, przyswajania i wydalania.
Wpływ masażu na układ moczowo-płciowy
Pośredni związany ze zwiększonym przepływem krwi przez nerki
- stymulacja czynności filtracyjnej nerek, wzrost diurezy
- usprawnienie wydalania produktów przemiany materii
- zwiększenie wydzielania wazopresyny, odpowiedzialnej za zagęszczanie moczu
Bezpośredni
- poprawa funkcji zwieraczy pęcherza moczowego (masaż podbrzusza).
MASAŻ HIGIENICZNO-KOSMETYCZNY
Cel: - poprawa funkcjonowania skóry i tkanki podskórnej, wyglądu (ujędrnienie, uelastycznienie), leczenie i zapobieganie (cellulit, rozstępy), odprężenie psychiczne i relaks.
Metodyka
Masaż klasyczny uwzględniający większą ilość technik rozcierania ukierunkowanych na tkankę łączną (tłuszczową), technik drenażowych, wyciskających oraz wibracji przerywanej (miotełkowania, siekania, oklepywania, poszarpywania). W masażu korzystamy z różnego rodzaju środków kosmetycznych (kremy, balsamy, olejki eteryczne, preparaty odżywcze, nawilżające, itp.)
Masaż całego ciała - od 40 do 90 minut w zależności od wagi ciała
Masaż częściowy - około 20 minut (uda, pośladki, brzuch, klatka piersiowa, plecy)
Masaż twarzy - około 30 minut
Seria : - 12-15 zabiegów 3 razy w tygodniu
- 10 zabiegów codziennie (sob-niedz. przerwa)
1-2 zabiegi w tygodniu przez cały czas
MASAŻ ODCHUDZAJĄCY
Cel: - przyspieszenie przemiany materii, przyspieszenie likwidacji tkanki tłuszczowej, regeneracja sił po ćwiczeniach odchudzających
Metodyka
Masaż klasyczny uwzględniający dużą ilość technik rozcierania (okrężne różnymi częściami dłoni, rolowanie), ugniatania, wyciskania i wibracji przerywanych.
Czas i ilość jak wyżej.
Wskazane jest łączenie masażu odchudzającego z odpowiednimi ćwiczeniami fizycznymi dostosowanymi do aktualnych możliwości psychofizycznych oraz stosowanie odpowiedniej diety zarówno jakościowej jak i ilościowej.
MASAŻ RELAKSACYJNY
Cel: - relaks psychiczny i fizyczny (rozładowanie napięć, stresów, rozluźnienie mięśni, poprawa ukrwienia, ułatwienie przepływu limfy)
Metodyka
Odpowiednie przygotowanie pomieszczenia (temperatura, światło), środków pomocniczych (kremy, balsamy, oliwki, olejki eteryczne), muzyka (wybrana przez masowanego, relaksacyjna).
Wykonywane ruchy są wolniejsze, lżejsze, płytsze.
Leżenie na brzuchu (kończyny górne wzdłuż tułowia, głowa na jednym z policzków):
głaskanie - stopy strona podeszwowa, boczne strony podudzi, ud, pośladki, przy kręgosłupie po prostowniku, barki, ramiona, przedramiona, dłonie, pośladki, przyśrodkowe strony ud, podudzi, stopy
rozcieranie - okrężne całymi dłońmi od stóp do góry
delikatne wstrząsania od dołu do góry i z powrotem
głaskanie
Leżenie na plecach:
głaskanie - stopy strona grzbietowa, boczne strony podudzi, ud, brzuch, po bokach mostka, barki, ramiona, przedramiona, dłonie, przyśrodkowe strony ud, podudzi, stopy
rozcieranie okrężne całymi dłońmi od stóp do góry
delikatne wstrząsania od dołu do góry i z powrotem
głaskanie
Wskazane poprzedzić masaż relaksacyjny zabiegiem w saunie, łaźni parowej lub ciepłej kąpieli. Po masażu odpoczynek 30-60 minut (wskazany sen).
MASAŻ IZOMETRYCZNY
Cel: - przywrócenie masy i siły mięśni osłabionych bez obciążania organizmu ćwiczeniami fizycznymi
wzrost siły mięśni w okresie przygotowawczym cyklu treningowego
Metodyka
Etap pierwszy - przygotowawczy, wywołanie odczynu przekrwienia mięśni i pobudzenia proprioreceptorów
Masaż klasyczny na rozluźnionych mięśniach (5-10 minut)
głaskanie,
rozcieranie okrężne ( 3 odmiany), rolowanie
ugniatanie oburącz równoczesne i naprzemienne
Etap drugi - zabieg właściwy wykonujemy na napiętych submaksymalnie mięśniach (8-10 minut)
rozcieranie (okrężne, poprzeczne, podłużne, rolowanie) czas napięcia 10-20 sek., ilość powtórzeń 6-10
ugniatanie (oburącz równoczesne i naprzemienne, kłębikiem lub dłonią po 3 razy )czas napięcia 10-20 sek., ilość p. 6-10
wibracje przerywane (miotełkowanie, siekanie, oklepywanie) czas napięcia 10-15 sek., ilość powtórzeń 3-6
czas przerw między napięciami 10-20 sek., stosujemy: głaskanie, delikatna wibracja, wstrząsanie
Etap trzeci - końcowy, rozluźniający
Masaż klasyczny na rozluźnionych mięśniach (4-5 minut)
- głaskanie, rozcieranie okrężne całymi rękami, wałkowanie, wstrząsanie
seria 10-20 zabiegów codziennie lub co drugi dzień
dwie serie 12 zabiegów dwa razy dziennie, dzień przerwy po 6 dniach
kontrola obwodów masowanych części ciała
kontrola przyrostu siły mięśniowej
MASAŻ STAWOWY CENTRYFUGALNY
Cel: wywołanie silnego przekrwienia okolicy stawowej, podwyższenie temperatury masowanych tkanek ► działanie przeciwbólowe. Zalecany w schorzeniach ortopedycznych i reumatycznych elementów okołostawowych (więzadeł, torebek stawowych, ścięgien)
Metodyka
Etap pierwszy - przygotowawczy, wywołanie przekrwienia samego stawu i najbliższej okolicy
- głaskanie, rozcieranie w kierunku szpary stawowej przy użyciu wody z mydłem lub oliwki, ruchy rąk zbieżne do szpary stawowej ` czas trwania 4-7 minut
Etap drugi - zasadniczy
- głaskanie, rozcieranie przy użyciu środka wspomagającego: maści, kremu lub żelu o działaniu leczniczym lub rozgrzewającym
czas trwania 5-8 minut
seria 15-20 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania masażu centryfugalnego są świeże stany pourazowe tkanek okołostawowych!
MASAŻ KONTRALATERALNY
Cel: - aktywizacja przepływu krwi w kończynie przeciwnej (unieruchomionej), przyspieszenie zrostu kostnego, wzrost napięcia mięśni unieruchomionych w opatrunku gipsowym
Metodyka
Masaż klasyczny poszczególnych części kończyn wykonywany bardzo intensywnie, na granicy odczuwania bólu.
Stosuje się techniki głaskania, rozcierania okrężnego, ugniatania oburącz, wałkowania i wibracji przerywanej (siekanie, oklepywanie)
Czas trwania 8-12 minut w zależności od wielkości masowanej części kończyny
Seria 2 x 6 dni 2 x dziennie, dzień przerwy
MASAŻ MECHANICZNO-WIBRACYJNY
Mała amplituda ruchu (0,6-1,3 mm)- płytkie oddziaływanie w głąb tkanek - mała powierzchnia działania - duża częstotliwość drgań (2000-7000/min.-33-117 Hz)
Cel: - oddziaływując na receptory skóry powoduje podwyższenie progu pobudliwości nerwowej (efekt przeciwbólowy)
zmniejszenie ogólnego napięcia nerwowo-mięśniowego
Metodyka
Głowicę z drgającą membraną przesuwamy po masowanej powierzchni ruchem liniowym, spiralnym lub kolistym
Zalecany w masażu okolicy przykręgosłupowej, stawów (szczególnie rąk i stóp), małych mięśni.
Stany pourazowe narządu ruchu, choroby nerwów obwodowych, zwężające stwardnienie tętnic, sinica kończyn
Masaż Sportowy
Masaż podtrzymujący (kondycyjny)
Masaż treningowy
Masaż przedstartowy
(przedwysiłkowy, przygotowawczy)
Masaż restytucyjno-odnawiający
(regenerujący, powysiłkowy)
Masaż podtrzymujący (kondycyjny)
Cel:
utrzymanie całego organizmu na określonym poziomie sprawności psychofizycznej w okresie roztrenowania i przejściowym
przygotowanie do mających nastąpić zwiększonych obciążeń organizmu w okresie przygotowawczym
Metodyka:
masaż całego ciała 2-3 razy tygodniowo
może być uzupełniany lub zastępowany takimi zabiegami jak: sauna, kąpiele solankowe, masaże podwodne, okłady i kąpiele borowinowe
Masaż treningowy
Cel:
w okresie przygotowawczym współdziałający z zastosowanymi obciążeniami treningowymi powinien przyczyniać się do wzrostu psychofizycznych możliwości organizmu (np. wzrost siły), doskonalić działalność mechanizmów regulujących centralnego układu nerwowego
Metodyka:
masaż powinien stanowić część jednostki treningowej lub ją zastępować
przykładowy podział czasu masażu treningowego poświęcany na poszczególne techniki
Głaskanie - (6-8%)
Rozcieranie - (10-12%)
Ugniatanie - (50-60%)
Wyciskanie - (8-10%)
Wibracje - (6-8%)
może masaż treningowy być wykonany jako
masaż izometryczny (na napiętych mięśniach)
Masaż przedstartowy
Cel:
rozgrzanie biorących udział w wysiłku mięśni i stawów
doprowadzenie do „psychicznej gotowości startowej”
Metodyka:
- uwzględniamy specyfikę dyscypliny sportu (konkurencji):
wysiłek krótki ,intensywny (np. bieg sprinterski)
- masaż również krótki (2-3 min), energiczny wykorzystujący rozcieranie, ugniatanie i wibracje przerywane
wysiłek długotrwały (np. (bieg długodystansowy)
- masaż wykonywany powoli i długo (15-25 min) wykorzystujący głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, wstrząsanie
apatia startowa: masaż odcinka lędźwiowego kręgosłupa i dolnego piersiowego (6-10 min) wykorzystując techniki rozcierania, ugniatania naprzemian z wibracją przerywaną (miotełkowaniem, siekaniem, oklepywaniem).
Ruchy powinny być szybkie, energiczne i głębokie wzmagające tonus mięśniowy.
- gorączka startowa: masaż kręgosłupa szyjnego i górnej części piersiowego (6-8 min) wykorzystując techniki głaskania, rozcierania i wstrząsania wykonywane rytmicznie wolno i miękko
koniec masażu przedstartowego na 5-7 min przed startem
słowne oddziaływanie masażysty na zawodnika
Masaż restytucyjno-odnawiajacy
Cel:
przyspieszenie odnowy organizmu po wysiłku fizycznym
przygotowanie zawodnika do następnego treningu
zapobieganie przeciążeniu i przetrenowaniu
Metodyka:
po około 2 godz. po wysiłku lub zawodach, po treningu siłowym po 5-6 godz.
czas około 50-70 min
głównie partie mięśniowe najbardziej obciążane w danej dyscyplinie sportu
uwzględniać indywidualne cechy zawodnika, jego stany emocjonalne, długotrwałość i intensywność pracy, stopień zmęczenia, czas przeznaczony na odpoczynek przed następnym wysiłkiem
w masażu całościowym szczególną uwagę poświęcamy na opracowaniu dużych partii mięśniowych takich jak: plecy, klatka piersiowa, powłoki brzuszne, pośladki i uda
kolejność masowanych części kończyn jest następująca: pośladek, udo, podudzie, stopa
bark, ramię, przedramię i ręka
techniki wykorzystywane w masaży restytucyjnym: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie (60% czasu), wyciskanie, wibracje przerywane i wstrząsanie