Ruth Benedict

Wzory kultury

1. Nauka o zwyczajach

antropologia - nauka o ludziach żyjących w społeczeństwie

• koncentracja uwagi na tych cechach fizycznych i technikach wytwórczych, które odróżniają daną społeczność od wszystkich innych

• przedmiot - społeczeństwa inne niż nasze

• zachowania ludzkie, ale ukształtowane nie przez naszą tradycję, lecz przez wszelką tradycję

• pierwszorzędne znaczenie roli, jaką odgrywa w doświadczeniu i przekonaniach zwyczaj

• ważne: nie traktować żadnego elementu w sposób uprzywilejowany

• cywilizacja zachodnia - zaabsorbowana pojęciem jedyności (własnej)

• dominująca cecha białego człowieka: skłonność do współzawodnictwa ekonomicznego, praktyki wojenne

• przyjmuje bez większych trudności równoznaczność natury ludzkiej i swych standardów kulturowych

(a przecież jego dominacja to efekt historycznego przypadku)

• rozróżnienie między „moją własną” a obcą grupą

• wielka liczba potocznie używanych nazw, plemion, jak Dene, Kiowa itp. to nazwy, którymi określają się same te ludy, są to po prostu rodzinne określenia <<istot ludzkich>>. Poza zamkniętą grupą nie ma żadnych istot ludzkich.

• podstawowe rozróżnienie - na bazie religii

• poganie i prawdziwi wyznawcy

• biologiczna struktura człowieka w najmniejszym stopniu nie utrudnia przejęcia kultury ludu innej krwi

• kultura nie jest przekazywana biologicznie

• ważna cecha - plastyczność

• następstwo dominacji (przewodnictwa) w kulturze zachodniej:

• ludy semickie

• chamickie

• śródziemnomorskie

• nordyckie

ale kulturalna ciągłość jest utrzymywana, bez względu na jej nosiciela

• można uznać za pierwotne (ale nie: uwarunkowane biologicznie)

• animizm

• egzogamiczne ograniczenia małżeńskie

2. Różnorodność kultur

• wódz Indian Kopaczy - opowieść o glinianym kubku: NASZ KUBEK ROZBIŁ SIĘ

• [historyjka - Bóg na początku dał każdemu plemieniu kubek by czerpał wodę życia, ale ich się rozbił, „to, co nadawało znaczenie życiu jego ludu, rytuały domowe związane z jedzeniem, zobowiązania wynikające z systemu ekonomicznego, kolejność obrzędów celebrowanych w wioskach, opętanie podczas tańca Niedźwiedzia, kryteria dobra i zła - wszystko przeminęło, a wraz z tym przeminął kształt i sens ich życia” - przeminęło z nadejściem kultury białych]

• rozmaite znaczenie okresu dojrzewania:

• środkowa część Ameryki Północnej - gotowość do udziału w wojnie

• autotortury

• Australia - dopuszczanie do rytuałów wyłącznie męskich

• drastyczne rytuały seksualne, odwołanie do nadprzyrodzonych mocy

• Kolumbia Brytyjska - chłopcy - bieganie za zrzuconymi z gór kamieniami i rzucanie kijami do gier hazardowych. Dziewczęta - noszenie wody z dalekich źródeł, wrzucanie sobie kamieni za suknie (żeby dzieci rodziły się równie łatwo, jak te kamienie wypadają)

• plemię Nandi (znad jezior w Afryce wschodniej)

• wymyślne tortury z obrzezaniem - dla obu płci

• przywdzianie stroju ukochanej/ukochanego

• rytuał przedślubny

• nagroda przyznawana przez kochanków

• Afryka środkowa

• „dom tuczenia” dla dziewcząt

• szczególne znaczenie pierwszej menstruacji

• Indianie Carrier w Kolumbii Brytyjskiej

• 3-4 lata „pogrzebu za życia”

• całkowite odosobnienie

• okrycie z garbowanej skóry, przykrywające twarz i piersi, a z tyłu do ziemi, przeguby rąk i nóg okręcone przepaskami

• zły duch siedzący w kobiecie, zagrażający i jej, i innym

• Apacze

• pierwsze menstruacje - błogosławieństwem

• nawet kapłani przechodzili przed dziewczętami na kolanach i prosili o błogosławieństwo (przez dotknięcie ręką)

• starcy i dzieci przychodzili, prosząc o uzdrowienie

• wierzenia czyniły dojrzewanie rzeczą pogodnie religijną i przyjemną bądź też niebezpiecznie nieczystą

• Samoa - dojrzewanie dziewcząt podzielone na okresy

• pierwsze lata po wyjściu z dzieciństwa - w małych grupach, wyłącznie dziewczęcych - chłopcy odwieczni wrogowie

• obowiązek - zajmowanie się niemowlęciem

• na kilka lat przed dojrzewaniem wkłada strój dorosłej kobiety i musi brać udział w pracy domowej

• po dojściu do pełnoletności - kilka lat przypadkowych, nie wiążących przygód miłosnych - aż do czasu, w którym małżeństwo staje się stosowne

• okres dojrzewania pozbawiony zdarzeń wybitnie stresujących, rytuałów itp.

• drugi leitmotiv - wojna

• Aztekowie

• walczyć, by pozyskań jeńców na ofiary religijne

• dla niektórych nie do pojęcia jest stan pokoju, oznaczałoby akceptację istnienia innych plemion, będących w ich rozumieniu podludźmi

• dla innych niezrozumiały jest stan wojny:

• np. Eskimosi, u których za zabicie człowieka nie ma sankcji, ale wioski nigdy nie występują przeciw sobie

• Indianie Misyjni z Kalifornii nie potrafili nawet pojąć słowa „wojna” - jedyne, z czym im się kojarzyło, to bójki uliczne

• tabu kazirodztwa - pojawia się wszędzie

• najbardziej restrykcyjne - Australia wschodnia

• braćmi i siostrami - wszyscy ze swojego pokolenia, których uważają za krewnych

• Kurnajowie - ściśle lokalne reguły wyboru partnerki

• niekiedy wymieniają kobiety między grupami

• miewają problemy ze znalezieniem żony (bo każda kobieta podlega pod jakieś tabu - np. jest przeznaczona dla starca)

• najczęściej żenią się, porywając „zabronioną kobietę”. Jeśli przeżyją i dotrą na „bezpieczną wyspę”, to po urodzeniu dziecka mogą powrócić. Zostają najpierw pobici, ale potem są uznani za małżeństwo

• ostateczna forma każdej instytucji tradycyjnej wykracza daleko poza początkowy impuls ludzki

• sztuka i religia mogą pozostać rozdzielone

• np. Indianie Pueblo z fantastyczną ceramiką i tkaninami, oraz tandetnymi naczyniami obrzędowymi

• duch opiekuńczy i wizyjność w Ameryce Północnej

• totemizm

• Kalifornia - wizje zarezerwowane dla szamana

• Szastowie - szamanki - kobiety

• kataleptyczny trans

• Integracja kultury

• kultury są czymś więcej niż sumą ich cech charakterystycznych

• cechy kulturowe mają żywy kontekst w kulturze, której są składnikami i do której funkcjonowania się przyczyniają - Malinowski

• O. Spengler - dwie koncepcje losu: apollińska i faustowska

• apollińska - świat klasyczny

• dusza jako kosmos uporządkowany w zespół doskonałych części

• brak woli

• konflikt - złem

• idea wewnętrznego rozwoju osobowości - obca

• życie w cieniu katastrofy ciągle zagrażającej z zewnątrz

• faustowska - świat nowoczesny

• człowiek siłą nieustannie zwalczającą przeszkody

• wewnętrzny rozwój

• katastrofy życiowe - nieuchronny finał poprzednich wyborów

• walka istotą bytu

• tęsknota do nieskończoności

• postawa egipska

• człowiek zstępuje po wąskiej i określonej w nieubłagany sposób ścieżce życia, aby w końcu stanąć przed sędziami umarłych

• postawa magów

• ścisły dualizm ciała i duszy

• nasz typ kulturowy

„człowiek całkowicie ekstrawersyjny, zaangażowany w nie kończącej się działalności świata, pomysłowy, władczy, stale spieszący się na pociąg”

• również - typ faustowski tęskniący za nieskończonością

4. Indianie Pueblo z Nowego Meksyku

• kamienne domy, łuk i strzały, uprawa roli - ich wkład

• kultura praktycznie niezmieniona

• zawsze znajdowało się miejsce dla izby obrzędowej

• drugi rodzaj osady - budowane planowo miasto

• Zuni - lud wielbiący rytuały, ceniący wstrzemięźliwość i brak agresji

• naczelne miejsce w świadomości - rytuał

(podobnie Pueblo, Zuni też Indianie)

• zaangażowana w roztrząsanie rytuałów jest cała wioska

• jeśli wykonawca jakiejś roli przystroi swą maskę nowym piórem, fakt ten przyćmiewa wszystkie rozmowy o owocach, ogrodach, małżenstwach czy rozwodzie

• absolutna dokładność w przestrzeganiu rytuału gwarancją jego skuteczności - trzeba tylko wiedzieć jak działać

• magia naśladowcza

• np. uderzanie kamieniami, by wywołać grom, pryskanie wodą dla deszczu...

• absolutny nakaz dla spełniających obrzędy - nie dać się opanować uczuciu gniewu

• człowiekowi w takim stanie bóstwo nie może odmówić

• modlitwy nie są żarliwe, ale uroczyste i łagodne

• zawsze - o deszcz (symbol urodzaju)

• jeszcze - o płodność kobiet

• 3 główne kulty

• kapłani

• bractwo zamaskowanego boga

• bractwo uzdrowicieli

(można być uczestnikiem wszystkich trzech)

• 4 większe i 8 mniejszych kategorii kapłaństwa

• „trzymają oni krótko swe dzieci” - ludzie święci

• atrybut - zawiniątka lecznicze, przechowywane w izbach, do których wstęp mają tylko kapłani oraz stara kobieta, lub najmłodsza dziewczyna (do nakarmienia zawiniątka)

• kapłani nie prowadzą rytuałów, ale są przy nich obecni

• wtajemniczają neofitów

• od czerwca - okres odosobnienia

• zespół kierowniczy - główny kapłan kultu słońca i dwóch głównych z kultu wojny - rada Zuni

• teokracja ze wszystkimi jej konsekwencjami

• kult zamaskowanych bogów ze Świętego Jeziora - najpopularniejszy

• właściwi bogowie katcina

• kapłani katcina

• tańczące zgromadzenie wszystkich mężczyzn + ew. kobiety

• tańczący bogowie lubią być wśród Zuni, więc odgrywanie ich roli to sprawianie im przyjemności

• ponad 100 różnych

• mogą tworzyć grupy taneczne, podzielone na zespoły (30 lub 40 osobników określonego rodzaju)

• inni dzielą się na zespoły 6-osobowe

• kiva - sala obrzędowa

• podczas inicjacji chłopców biją jutą dla odpędzenia złych zdarzeń

• nigdy jako środek wychowawczy

• podczas powtórnej - zdradzana jest im tajemnica, że katcina to zamaskowani współplemieńcy

• maski będą posiadać dopiero, gdy ożenią się i zgromadzą jakiś majątek

• inicjacja maski - znów chłosta

• maski można pożyczać, przemalowywać...

• co innego z maskami kapłanów katcina

• świętością ustępują tylko zawiniątkom

• własność i przedmiot troski

• każda ma własny krąg kultu

• kapłani nie tańczą, tylko spełniają funkcje obrzędowe

• czarownicy-uzdrowiciele udają niedźwiedzia

• lekarze:

• „ci, których drogi się wypełniły”

• najwyższy krąg

• wyleczeni - wcielani do bractwa

• każdy posiada osobisty fetysz (z kukurydzy)

• ci, którzy kogoś zabili, stają się członkami

• opiekują się domem skalpów, bronią ludu

• indywidualne podejście do małżeństwa i rozwodów

• brak gwałtownych uczuć

• mimo wszystko, małżeństwo więzią najtrwalszą

• rodzina matrylinearna

• sprawy ekonomiczne - mało ważne

• są bogaci

- - - - -

• Indianie Pueblo - apollińscy

• kochają umiar

• nawet podczas tańca pozostają sobą i „zachowują obywatelską godność”

• nieufność wobec indywidualizmu

• dionizyjska wizyjność zachodnich równin

• nabożne pijaństwo

• Zuni - wizja, nawet niespodziewana - zapowiedź śmierci - UNIKAĆ

• nie mają szamanów!

• najbardziej indywidualny akt religijny: sadzenie pałeczek modlitewnych

• ideał człowieka - dostojny i uprzejmy, bez woli przewodzenia

• unika zaszczytów, ale można mu je narzucić

• podstawowa cnota - umiarkowanie

• unikają śmierci, samobójstwo jest dla nich nie do pomyślenia

• rytuały pogrzebowe - jak najskromniejsze

• „wyprowadzenie” zmarłego z wioski

• połamanie jego szczotki

• po 4 dniach - „nie żyje już 4 lata”

• rok żałoby po stracie małżonka

• na równinach zachodnich - rozpacz i katastrofa

• szukają śmierci

• możliwość samobójstwa

• z miłości

• przysięga wojownika - przez rok walczy skrępowany tak, że nie może się wycofać. Jeśli przeżyje, obiera zaszczyty

• u Zuni - zabójca zostaje wcielony do bractwa wojowników

• skalp zabitego również może przynieść deszcz

• na równinach - zabójstwo to zwycięstwo, źródło chwały i wielkiej radości, np. u Czejenów

• Zuni nie stosują odosobnienia miesiączkujących kobiet

• sąsiedzi - lęk przed czarownikiem

• Mohave: w naturze czarownika leży zabijanie ludzi

• ci, których czarownik zabił, tworzę jego grupę w życiu pozagrobowym

• a dobrze mieć dużą grupę

• Pueblo podejrzewają o czary ludzi ogólnie nielubianych

• kult płodności

• obrzędy płodności - bez symboliki seksualnej

• obrzędowe biegi - kobiety muszą wygrać

• podczas polowania na króliki i tańca skalpów - dopuszczana rozwiązłość

• dzieci poczęte w te noce mają być wyjątkowo żywotne :)

• nawet stworzenia świata nie postrzegają jako akt seksualny

• analogia do wzorów purytańskich (co do seksualności)

• ale staropanieństwo jest niemile widziane

• Dobu

• wyspa Dobu, archipelag d'Entrecasteaux, w pobliżu Nowej Gwinei (Melanezja)

• nieprzyjazne warunki

• godzą się na pracę najemną

• niebezpieczni - „Są uważani za czarowników obdarzonych diabelską siłą i wojowników, którzy nie zawahają się przed żadną zdradą”

• przed białymi - ludożercy

• brak wodzów i jakiejkolwiek organizacji politycznej, nie mają również praw

• wrogość i zdrada - szanowane cnoty

• organizacja społeczna - na zasadzie kół koncentrycznych, w których obrębie dozwolone są podyktowane tradycją formy wrogości

• nie anarchia!

• miejscowości w stanie permanentnego konfliktu

• tylko w razie śmierci lub choroby sprowadza się wróżbitę z wrogiej wioski, by wykrył winnego

• każdy dysponuje siłami magicznymi, by szkodzić innym

• ale te siły działają tylko w wąskim kręgu znajomych

• trwała grupa matryliearna - „mleko matki” (susu)

• wg niej dziedziczenie itp.

• susu zamieszkuje własną wieś

• nie ma przypadkowego przychodzenia i wychodzenia ze wsi

• w centrum wsi cmentarz

• małżeństwo łączy dwie wrogie wsie, ale wrogości nie łagodzi

• jest zapoczątkowane aktem wrogości teściowej, która tarasuje sobą drzwi domu, w którym chłopak śpi z jej córką i trzyma go tam aż do chwili zaślubin

• do chwili osiągnięcia dojrzałości chłopiec sypia u niezamężnych dziewcząt - do własnego domu nie ma wstępu

• małżeństwo - zniewaga!

• kiedy teściowa (stara wiedźma) młodych wypuści, siadają na macie, wioska się na nich gapi - i tyle

• młody od razu dostaje motykę i polecenie, by pracował - i tak przez rok

• potem - dary susu młodego dla młodej - ale ciągle z nienawiścią

• sam ślub = karmienie przez teściową

• małżeństwo mieszka na przemian we wsi męża i żony

• osoba z pary w nie swojej wiosce - ciągle poniżana

• wierności nikt nie oczekuje

• cudzołóstwo we własnej grupie - ulubiona rozrywka

• kłócą się ciągle, a zdradzone może nawet popełnić samobójstwo

(tzn. próbować, bo z reguły to się nie udaje

• to łagodzi nieco sytuację

• wspólne mieszkanie i uprawa ogrodu to duży problem

• bulwy - dziedziczne jak krew

• największa zbrodnia - zjedzenie bulw przeznaczonych do sadzenia

• ogrody męża i żony - całkowicie oddzielone

• „Cała egzystencja Dobuańczyków jest <<walką na noże>>, każdą korzyść uzyskuje się kosztem pokonanego rywala”

• konflikt przebiega skrycie i zdradziecko

• „Człowiekiem dobrym, takim, któremu się powiodło, jest ten, który cichcem wysadził drugiego z siodła”

• magia opiera się na znajomości tajemnych imion

• w żadnej dziedzinie nie można uzyskać nic bez magii

• nawet choroba i śmierć przychodzą przez zaklęcie

• zaklęcia kupuje się lub dziedziczy

• zaklęć można nauczyć tylko jednego członka klanu

• zaklęcia miłosne lub sprowadzające chorobę są powszechnie znane

• wierzą, że bulwy nocami mogą wędrować

• cel czarów - zwabienie ich i zatrzymanie

• ogród - miejsce seksu

• wysokość zbioru - trzymana w tajemnicy jak kradzież

• ten, kto ma czar na wywołanie choroby, ma i czar-antidotum

• podejrzliwość Dobu osiąga rozmiary paranoidalne - zawsze spodziewają się jakichś przeciwczarów

• vada - silniejszy środek, stanięcie twarzą w twarz i przerażenie na śmierć możliwością rzucenia czaru, ofiara pada i nie odzyskuje już przytomności

• krąg handlowy Kula

• krąg wysp, w którym jedne ozdoby (przedmiot wymiany) idą w jedną stronę, a drugie w drugą

• wymiana - indywidualne i na zasadzie obietnic

• powodzenie gwarantują zaklęcia miłosne

• mężczyźni przygotowują się jak do zalotów

• wabuwabu - dostać dużo naszyjników z muszli spondylusa w różnych miejscach na południu, kiedy się w każdym tym miejscu zapewni, że się da w zamian jeden naramiennik z północy (albo na odwrót)

• to chytrość, a nie oszustwo

• odwlekanie o rok realizacji przyrzeczenia

• odbywa się w obrębie tej samej grupy

• mężczyźni żyją w lęku przed kobietami (jak przed czarownicami)

• pogrzeb musi być w rodzinnej wiosce zmarłego

• w domu nieboszczyka nikt już nie zamieszka

• tylko owdowiały małżonek - pod podłogą (na miesiąc lub dwa)

• wtedy pracuje dla teściów jak podczas narzeczeństwa

• jego rodzina daje bulwy wiosce zmarłego

• oprócz czarów używają jeszcze trucizn

• śmiech i zabawa - niemile widziane (zwłaszcza w ogrodzie)

• pruderyjni - za skarby nie obnażą się przed sobą nawzajem

• a przy tym darzą wielkim uznaniem namiętność i techniki erotyczne, cenią wysoko zadowolenie płciowe i bardzo o nie zabiegają

• ostatnia szansa w razie utraty honoru:

• próba samobójcza lub ścięcie drzewa, z którego ukradziono owoce

6. Północne-zachodnie wybrzeże Ameryki

• Indianie żyjący na wybrzeżu Pacyfiku od Alaski do Puget Sound

• żywotni idumni

• uzależnieni od morza (ryby, wieloryby)

• znali wyłącznie transport wodny

• kontaktowali się wzdłuż całego wybrzeża

• nie zajmowali się rolnictwem

• główne zajęcia - rybołówstwo i ciesiołka

• zadziwiająco sprytne narzędzia

• w ciesielstwie nikt ich nie przewyższył

• szczegółowo znamy tylko kulturę Kwakiutlów z Wyspy Vancouver

• cechy dionizyskie

• ostateczny cel obrzędów - ekstaza

• taniec z zabawą rozżarzonymi węglami

• osobiste spotkanie z duchem - akt formalny, po prostu pewien sposób wstąpienia do tajemnego bractwa

• najwyższe - bractwo ludożerców

• podczas tańca gryźli widzów, a potem jedli specjalnie przygotowane zwłoki

• potem przez 4 miesiące byli tabu

• po okresie odosobnienia na nowo uczył się ludzkich zwyczajów

• przez rok nie wolno mu było zbliżyć się do żony, brać udziału w hazardzie, ani pracować

• na uboczu - 4 lata

• nadprzyrodzona moc tego, co straszne i zakazane

• najbardziej nieczysta - krew menstruacyjna

• kobiety - w odosobnieniu, nie mogły nawet zbliżać się do męża, ani przechodzić przez rzekę, żeby nie obrażać łososi [już nie mogę :D]

• ziemia i morze - własność wspólna grupy krewnych

• najwyżej ceniona własność - przywileje

• posiadała je jednostka

• nazwy, mity, nazwane przez wodza słupy przed domem - bogactwa

• największy przywilej - tytuł rodowy - „przechodni” (z chwilą nadania go potomkowi, nadający musiał się go zrzec)

• przekazywany synowi pierworodnemu (młodsi = pogardzane pospólstwo)

• zamiast pieniądza - specjalnie na ten cel wyrabiane towary

• wymierność bogactwa - wg ilości dóbr, z jakich korzystał właściciel

• imię należało sobie „wykupić”

• w chwili urodzenia oznaczało tylko wioskę

• rywalizacja ekonomiczna - od dziecka

• ludzie znaczący często imiona zmieniali

• największa rola w uzyskiwaniu pozycji - małżeństwo

• znów dziedziczenie matrylinearne

• latem - organizacja świecka, zimą religijna

• cel obrotu ekonomicznego - zawstydzenie rywali

• nieustanne współzawodnictwo

• obdarowany pod groźbą hańby musiał oddać z dwukrotną nawiązką

• hymny samouwielbienia

• dwa sposoby zwycięstwa

• obdarowanie taką ilością, że obdarzony nie może się zrewanżować

• zniszczenie takiej ilości dóbr, aby przeciwnik nie mógł zniszczyć tyle samo

• zakaz przesady - by nie doprowadzić wioski do ruiny

• potlacz - zorganizowana wymiana ogromnej ilości dóbr na miedziaki

• 1 miedziak = nawet 4000 desek i więcej

• najważniejsze okazje do okazania wyższości (= rozrzutności)

• wyznaczenie spadkobiercy

• małżeństwo

• zdobycie i okazanie mocy religijnej

• żałoba

• wojna

• nieszczęśliwy wypadek

• małżeństwo dramatyzowano, podobnie jak zakup miedziaka czy wojnę

• mężczyzna „kupował” narzeczoną (teść - [przymus rewanżu)

• siedzenie zalotników blisko ognia, aż zaczynali się palić

• w sumie to bardziej kupowano przywileje niż kobietę

• kiedy teść się zrewanżował, zięć wszystkie dary rozdawał swej wiosce - oczywiście w celu przyjęcia rewanżu

• szczytowy moment w karierze człowieka

• pożądane - 4 małżeństwa

• jeśli nie było panien na wydaniu - ślub z „lewą nogą” teścia czy jego „prawym ramieniem” - a ceremoniał ten sam

• związek kobiety z mężczyzną bez tytułu (np. młodszym bratem) - hańba

• jeśli nie miał dóbr na potlacz - to to nie ślub, tylko „parzenie się psów”

• taki małżonek poniżany przez wodzów

• jeszcze inny sposób - zawodowe uprawianie religii

• wtajemniczenie szamana przez istoty nadprzyrodzone

• tradycyjny sposób - wyleczenie się z jakiejś choroby

• szamani również współzawodniczyli

• posługiwali się kuglarskimi sztuczkami - w razie ich zdemaskowania byli okryci hańbą

• wszystko mogło być przyczyną pohańbienia (nawet wypadająca z rąk siekiera)

• zmazanie hańby = rozdanie majątku

• najwyższa hańba - śmierć

• można umrzeć wstydliwie

• samobójstwo, ale i wszelkie inne przyczyny

• Istota społeczeństwa

• niektóre kultury działają bez określonego wzoru

• zachowują się wewnętrznie sprzecznie

• np. Kolumbia Brytyjska:

• przejmowanie różnych elementów z różnych kultur

• każdy aspekt życia ma własną organizację, która nie dotyczy innych

• ludy z pogranicza cywilizacji, osiadłe na terenie obcej cywilizacji lub otoczone przez obcą cywilizację

• kultury interpretować w takim samym stopniu przez pryzmat psychologii, co historii

• klucz: zrozumienie zwyczajów

8. Jednostka i wzór kultury

• nie ma antagonizmu między rolą społeczeństwa a rolą jednostki

• kultura społeczeństwa - surowy materiał, z którego jednostka kształtuje swoje życie

• prywatne zachowania jednostek wzbogacają zasoby kultury

• kultura nie jest w stanie zniweczyć różnic w temperamentach tworzących ją ludzi - to ciągły kompromis

• większość ludzi przystosowuję się do formuły swej kultury dzięki ogromnej elastyczności swych pierwotnych zdolności

• przykład społecznego wykorzystania jednostki odmiennej - szamani u Zulusów

• podstawą wyobcowania - brak akceptacji, nie sama odmienność

• dla jednostek odmiennych lepiej jest wpasować swoją inność we wzór (uczynić z niej zaletę), niż zmieniać ją

• więcej nieprzystosowanych jest w społeczeństwach, w których pożądane cele są osiągalne dla niewielu

• specyficzna grupa jednostek anormalnych: te, które reprezentują skrajną formę rozwoju lokalnego typu kulturowego

• nie spotykają się z represjami, cieszą się nieograniczoną wolnością

• np. purytańscy duchowni w Nowej Anglii

---