WYKŁAD IV

Rdzeń kręgowy - najstarszy filogenetycznie częścią układu nerwowego.

Rdzeń kręgowy zbudowany jest z neuromerów

RDZEŃ KRĘGOWY - BUDOWA

Istota szara - włókna nerwowe

Istota biała

W istocie białej wyróżniamy (powrózki) tylne, przednie i boczne

Włókna przewodzące impulsacje odśrodkową znajdują się w obrębie powrózków tylnych.

Powrózek tylni - włókna wstępujące (z receptorów obwodowych do wyższych pięter układu nerwowego)

Sznury boczne

Włókna kojarzeniowe -

Włókna spoidłowe - tworzą spoidło białe

Rogi przednie - tam znajdują się komórki ruchowe (impulsacja w kierunku dośrodkowym)

Rogi tylnie - tam znajdują się neurony czuciowe (impulsacja w kierunku dośrodkowym)

Rogi boczne - neurony związane z funkcjonowaniem układu wegetatywnego

Drogi piramidowe - podstawowy szlak nerwowy poprzez który impulsacja płynie od kresomózgowia do efektorów obwodowych.

RDZEŃ KRĘGOWY - FUNKCJONOWANIE

Z rdzenia kręgowego impulsacja przechodzi do mózgowia (mózgowie zbiera impulsy z całego ciała z wyjątkiem głowy i szyji).

Neuromery C3-C4 - ośrodek ruchu przepony

Neuromery C5-TH1 - ośrodek ruchowy kończyny górnej

Wszystkie neuromery odcinka piersiowego - ośrodek związany z mięśniami tułowia

Neuromery lędźwiowe - kontrola mięśni kończyny dolnej

Na granicy pomiędzy częścią szyjną rdzenia a częścią piersiową znajduje się ośrodek ruchu źrenicy (odruch źrenicowy).

Odcinek krzyżowy rdzenia kręgowego - oddawanie moczu, ejakulacja, defekacja

Odcinek piersiowo-lędźwiowy - ośrodki naczyniowo ruchowe (skurcze mięśni gładkich ścian naczyń krwionośnych), ośrodki regulujące funkcje wydzielniczą gruczołów potowych

Rdzeń kręgowy - inicjowanie i kontrola reakcji odruchowych

Odruch - automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny. Reakcja jest niezależna od naszej woli.

Cechy charakterystyczne reakcji odruchowych:

• Szybkie odpowiedzi na bodziec

• Reakcje wywołane przez bodziec nie są reakcjami wyuczonymi

Łuk odruchowy (folia) - składa się z receptora, neuronu doprowadzającego, neuronu odprowadzającego i efektora

Odruch prosty -

Odruch złożony -

Neuron doprowadzający -

Rdzeniowy ośrodek ruchu -

Neuron wstawkowy -

Reakcje odruchowe:

• Rogówkowy

• Wymiotny

• Podeszwowy (przy badaniu uszkodzenia rdzenia)

• Ssania

• Kichania

• Odruch moro

26:30

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY - część pnia mózgu

Z przodu ograniczony przez tylni brzeg mostu.

A na przedniej stronie rdzenia przedłużonego znajdują się dwa uwypuklenia - piramidy. Utworzone przez włókna wstępujące tzw. drogi piramidowe, które łączą komórki kory mózgowej z komórkami rogów przednich rdzenia kręgowego.

Drogi piramidowe - szlaki nerwowe które łączą neurony kory mózgowej z neuronami kory przedniej.

Przekrzyżowanie dróg piramidowych biegnących z półkuli prawej i półkuli lewej. Przekrzyżowanie nie jest kompletne ( nie wszystkie drogi nerwowe się przekrzyżowują). Półkula lewa zawiaduje prawą częścią ciała i na odwrót. U większości częścią dominującą jest półkula lewa (80%).

Rdzeń przedłużony - ośrodki:

• Odruchowe (ssania, kichania, mrugania powiek)

• Czynności pracy serca (zwalnianie i przyśpieszanie pracy serca)

• Naczyniowo ruchowy (inicjowanie skurczu mięśniówki ścian naczyń krwionośnych)

• Oddechowy (zwiększenie CO2 we krwi)

• Wydzielania potu

• Rejestruje zmiany poziomu glukozy we krwi

Tyłomózgowie zbudowane jest z mostu i z móżdżku.

Rola mostu:

Przewodzenie impulsacji nerwowej z wyższych do niższych pięter układu nerwowego.

MÓŻDŻEK

Móżdżek składa się z dwóch półkul móżdżkowych połączonych spoidłem zbudowanego z istoty białej (to spoidło nazywa się robakiem).

Na zewnątrz półkul mózgowych znajduje się istota szara wewnątrz istota biała.

Móżdżek jest koordynatorem równowagi.

Z udziałem móżdżku i kory mózgowej modelowane są i koordynowane są ruchy dowolne.

Efekty uszkodzenia móżdżku:

• Atonia - utrata napięcia mięśniowego

• Ataksja - zaburzenie w koordynacji ruchów

• Astazja - ustawiczne wykonywanie drobnych ruchów drżeniowych

• Astenia - szybkie męczenie się mięśni w wyniku wykonywania ruchów nieekonomicznych

54:00

ŚRÓDMÓZGOWIE - budowa:

• Blaszka czworacza

• Nakrywka

• Konary mózgu - przechodzą tędy drogi piramidowe

• Wodociąg mózgu

MIĘDZYMÓZGOWIE zbudowane jest ze wzgórza i podwzgórza

Wzgórze zbudowane jest z istoty szarej dzielonym na sektory przez pasma istoty białej:

Jądra wzgórza:

jądra przednie

jądra przyśrodkowe

jądro boczne-tylne

jądro linii środkowej (?)

Wzgórze jest ważnym podkorowym ośrodkiem czuciowy. Przez struktury wzgórza przechodzą wszelkie impulsacje z receptorów obwodowych. Na poziomie wzgórza części impulsów może zostać zatrzymana. Jest to rodzaj takiego filtra który decydował będzie o tym jaka impulsacja i z których receptorów obwodowych dotrze do najwyższego piętra ośrodkowego układu nerwowego.

Podwzgórze jest skupiskiem istoty szarej. Najważniejszą częścią podwzgórza jest guz popielaty poprzez który podwzgórze łączy się z przednim płatem przysadki mózgowej.

Jądro ruchowe (gałka blada) skupisko istoty szare które jest w stanie generować impulsy wysyłane do mięśniowych efektorów obwodowych. Poprzez impulsacje płynącą z gałki bladej międzymózgowie jest w stanie oddziaływać na nasze indywidualne osobniczo cechy motoryczne (np.: rytm chodu i biegu).

Funkcje międzymózgowia:

• Ruchy obronne ciała (mięśniowe reakcje związane z ucieczką)

• Odruchowe reakcje pokarmowe

• Odruchowe reakcje płciowe

W podwzgórzu lokowane są:

• Ośrodek czynności wegetatywnych (ośrodek głodu i sytości, ośrodek pragnienia, ośrodek termoregulacji, ośrodki agresji i ucieczki)

Uszkodzenia podwzgórza:

• Zaburzenia w przemianie materii

• Zaburzenia związane z kontrolą naczyniowo-ruchową

• Zaburzenia termoregulacji ciała

12:00

UKŁAD SIATKOWATY - specyficzne skupiska istoty szarej

Budowa układu siatkowatego:

• Część wstępująca - odbiera impulsy ze wszystkich receptorów obwodowych oraz kory mózgowej i jąder podkorowych

• Część zstępująca - pełni rolę w modelowaniu czynności odruchowych rdzenia

Układ siatkowaty podtrzymuje w stanie czuwania. Wyższe piętra ośrodkowego układu nerwowego są stale wzbudzane przez układ siatkowaty. Zaburzenia w obrębie układu siatkowatego powodują głęboką śpiączkę.

Habituacja - nie reagowanie na bodziec, który przez częste powtarzanie stracił znaczenie biologiczne dla ustroju (tykanie zegara). Zostaje na poziomie struktur układu siatkowatego zatrzymana.

23:30

SEN

Układ siatkowaty odpowiada za sen.

EEG

Fale mózgu:

• Alfa występują w stanie wzbudzenia

• Beta występują w stanie wzbudzenia

• Teta - fale niskonapięciowe o niskiej częstotliwości

• Delta - fale niskonapięciowe o niskiej częstotliwości

Zasypianie - rytm dominujący alfa zmienia się w rytm nisko napięciowy

Fale delta - głęboki sen

Sen:

• Faza REM

• Faza NONREM (sen głęboki)

Fazy snu:

1. Zasypianie

2. REM

3. NONREM

Sen:

• Obniża się ciepłota ciała

• Zmniejsza się ilość oddechów

• Zwalnia tętno

• Spada ciśnienie

• Zmniejsza się stężenie we krwi kortyzolu

• Wzrasta stężenie somatotropiny

Parataksalna faza - poruszają się gałki oczne, oddech nieregularny, wahania tętna i ciśnienia, gwałtowne poruszenia ciała

Koszmary senne pojawiają się w drugiej fazie snu (dotyczą ostatnich cykli snu).

Im mniejszy stres tym mniejsze zapotrzebowanie na sen (mówi się iż, zakochani mogą nie spać)

Powstawanie snu:

Spadek aktywności układu siatkowatego, który nie aktywuje wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego

Teoria monoaminowa - w inicjowaniu snu bardzo ważne są te części układu siatkowatego które mieszczą się w śródmózgowiu, ponieważ tam znajduje się caly układ neuronów których przekaźnikiem jest serotonina. Tworzą w obrębie układu siatkowatego tzw. układ serotonergiczny.

Zwiększone wydzielanie serotoniny w obrębie struktur układu serotonergicznego prawdopodobnie inicjuje sam proces zasypiania.

Zwiększone wydzielanie serotoniny = obniżenie aktywności układu siatkowatego.

Zaburzenia snu:

• Bezsenność

• Sommabulizm (lunatykowanie) - występuje w fazie snu głębokiego NONREM

• Narkolepsja

Sommabulizm u dzieci jest czymś normalnym.

Tryptofan - odgrywa role modelującą w procesie intensyfikacji syntezy serotoniny. Zwiększanie poziomu tryptofanu we krwi związane jest z wywoływaniem jest najprawdopodobniej ze zjawiskiem snu.

UKŁAD LIMBICZNY

Wokół wodociągu Sylwiusza znajduje się istota szara środkowa (na tym poziomie produkowane są endogenne czynniki przeciwbólowe).

Gdzie jest istota biała a gdzie istota szara w rdzeniu kręgowym ?

kichanie - reakcja odruchowa na podrażnienie któregoś z zakończeń nerwu trójdzielnego

Alkohol na drodze dehydrogenazie alkoholowej rozkładany jest do octanu etylowego.

Nieprzyjemne efekty jest winą octanu etylowego.

WYKŁAD V

KRESOMÓZGOWIE

/ \

Prawa półkula Lewa półkula

W skład półkul wchodzi:

• Kora mózgowa jest skupiskiem istoty szarej

• (?) mózgowie

• Jądra podkorowe lokalne skupiska istoty szarej (?)

W obrębie półkul mózgowych wydzielono większe podjednostki morfologiczne zwane płatami półkul mózgowych.

Płaty półkul mózgowych:

• Płat czołowy

• Płat skroniowy

• Płat ciemieniowy

• Płat potyliczny

Istota biała znajduje się pod płaszczem korowym.

Kresomózgowie największa część mózgu.

Bruzdy mózgowe:

• Bruzda środkowa (bruzda Rolanda oddziela płat czołowy od płata ciemieniowego)

• Bruzda boczna (bruzda Sylwiusza)

Półkule mózgowe połączone są spoidłem wielkim mózgu (ciało modzelowate).

Kora mózgowa ma średnio ma długość 3 mm (1,5 - 5 mm).

Kora mózgowa zbudowana jest z 6 warstw komórek nerwowych (licząc od powierzchni):

• Warstwa drobinowa

• Warstwa ziarnista zewnętrzna

• Warstwa piramidowa zewnętrzna

• Warstwa ziarnista wewnętrzna

• Warstwa piramidowa wewnętrzna

• Warstwa komórek różnokształtnych

(Sprawdzić kolejność ) ^

Neurony odbiorcze znajdują się przede wszystkim w warstwie ziarnistej zewn. i wewn.

Większość neuronów nadawczych (ruchowych) znajduje się w warstwie piramidowej wewnętrznej.

Istota biała półkul mózgowych zbudowana jest z włókien nerwowych z których możemy wyróżnić 4 podstawowe rodzaje:

• Włókna podkorowe

• Włókna dośrodkowe (przenoszą impulsacje do pól kojarzeniowych kory mózgowej)

• Włókna typu asocjacyjnego (tworzą sieć neuronalną w obrębie jednej półkuli)

• Włókna spoidłowe (przenoszenie impusów nerwowych pomiędzy półkulami)

WĘCHOMÓZGOWIE - FUNKCJE (najstarsza część mózgowia):

• Interpretacja wrażeń węchowych

• Sterowanie częścią reakcji wegetatywnych

• Konsolidacje śladów pamięciowych

• Kontrola czuwanie i sen

• Sterują częścią reakcji neuro-hormonalnych

• Modelują zachowania instynktowo popędowe (popęd macierzyński, popęd płciowy)

• Odpowiedzialne są za część reakcji emocjonalnych

WĘCHOMÓZGOWIE - BUDOWA

/ \

Część obwodowa Część korowa

Część korowa składa się z:

• Zakręt zębaty

• Ciało modzelowaty

• Przegroda przeźroczysta

• Zakręt sklepieniowy (w którego skład wchodzą zakręt obręczy i hipokamp)

Część obwodowa - budowa:

• Opuszka węchowa

• Guzek węchowy

• Szlak węchowy

JĄDRA PODKOROWE:

• Ciało prążkowe

• Ciało migdałowate

• Przedmurze

• Ciało prążkowe - największe z jąder podkorowych

/ \ \

Jądro ogoniaste skorupa gałka blada

Ciało prążkowe - funkcje

• Reguluje napięcie mięśniowe (moduluje tonus mięśniowy)

• Kontrola nad zakresem ruchów dowolnych

KORA MÓZGOWA

Ośrodki ruchowe - tylna część płata czołowego

Ośrodki czuciowe - konsolidacja wrażeń związanych z dotykiem, ciepła i zimna,

Pole słuchowe(?????) - w obrębie płatów skroniowych, odbiór wrażeń akustycznych(mowa, muzyka)

Afazja słuchowa - pole słuchowe nie jest zdolne do interpretacji wrażeń słuchowych (urazy w okolicy skroniowej)

Płaty skroniowe - centrum pamięci

Płat potyliczny - pola wzrokowe

Płat czołowy - (pola kojarzeniowe) analiza, synteza, zadania logiczne

48:00

Wyższe czynności nerwowe pól kojarzeniowych przedniej części płata czołowego

/ \

Praksje Gnozje

Praksje - realizowanie czynności zamierzonych i celowych

Gnozje - zdolność do poznawania przedmiotów i zjawisk oraz oceny wrażeń

Stereognozja - rozpoznawanie przedmiotów dotykiem

55:00

Ośrodki korowe związane z mową artykułowaną zlokalizowane są w półkuli dominującej.

Ośrodek czuciowy mowy - zlokalizowany jest w obrębie płata skroniowego

Pole Wernickiego -

Pole Broca - w obrębie płata czołowego, ośrodek czuciowy i ośrodek ruchowy mowy artykułowanej

Ośrodek czytania - znajduje się w obrębie płata ciemieniowego

Ośrodek pisania - tylnia część płata czołowego

Asymetria funkcjonalna półkul mózgowych

Półkula dominująca:

• Mowa

• Procesy intelektualne

• Precyzyjne ruchy manipulacyjne

• Przetwarzanie informacji w sposób analityczno-logiczny

• Postrzeganie szczegółów

• Porządek linearny

• Zdolność do analizy

Półkula niedominująca:

• Całościowe odbieranie cech przedmiotów

• Orientacja przestrzenna

• Wrażenia estetyczne

• Rozpoznawanie trudnych układów wzrokowych

• Emocje

• Abstrakcja, fantazja

Patologia

Urazy półkuli dominującej mają dla organizmu poważniejsze skutki niż urazy lokowane w półkuli niedominującej.

Półkula dominująca może przejąć część funkcji półkuli niedominującej, odwrotnie jest bardzo trudne, wręcz niemożliwe.

Fizjologiczna [ambidekstria] - równocenność funkcjonalna kończyn górnych

Dysgrafia,dysleksja - rywalizacja pomiędzy półkulami (teoria)

Proprioreceptory - receptory znajdujące się we wnętrzu mięśni szkieletowych. Informują m. in. stopniu rozciągnięcia mięśni szkieletowych i o położeniu grup mięśniowych względem siebie.

UKŁAD LIMBICZNY

Specyficzna struktura która steruje zachowaniem motywowanym. Wszystkie części układu limbicznego charakteryzują się tym iż synapsach uwalniany jest ten sam rodzaj neurotransmitera.

UKŁAD LIMBICZNY

/ \

Część korowa Część podkorową

W skład części korowej wchodzą:

• Opuszka węchowa

• Guzek węchowy

• Hipokamp

• Pola kojarzeniowe w obrębie płata skroniowego i płata czołowego półkul mózgowych

Za co odpowiada część korowa układu limbicznego:

• kodowanie i konsolidacja śladów pamięciowych

• procesy czuwania i snu

• mechanizmy uwagi

Część podkorowa:

• ciało migdałowate

• podwzgórze

• skupiska istoty szarej znajdujące się w obrębie śródmózgowia i tyłomózgowia wtórnego

Za co odpowiada część podkorowa układu limbicznego:

• popędy biologiczne (głód, popęd sexualny, instynkt macierzyński)

• strach, agresja

• sterowanie podstawowymi procesami motywacyjnymi i emocjonalnymi (one decydują czy określone zjawisko jest przyjemne bądź nieprzyjemne)

• decydują o osobniczej wrażliwości na ból

PAMIĘĆ

Pamięć to 3 odrębne procesy:

• powstawanie śladu pamięciowego - zapamiętywanie

• przechowywanie śladu pamięciowego

• odtwarzanie śladu pamięciowego

Ślady pamięciowe

/ \

Trwałe Nietrwałe

4 podstawowe rodzaje pamięci:

• pamięć sensoryczna

• pamięć krótkotrwała

• pamięć długotrwała

• pamięć permanentna

pamięć sensoryczna - ślad pamięciowy utrzymuje się bardzo krótko - poniżej 1s, ale jest to pamięć niezbędna aby połączyć percypowane elementy (wyrazy w zdania, oglądanie dużych rzeczy)

pamięć krótkotrwała - zapamiętanie nieznanego numeru telefonu na czas wykręcenia numeru (za tworzenie pamięci krótkotrwałej najprawdopodobniej odpowiedzialna jest przednia okolica płata czołowego i hipokamp)

pamięć długotrwała - utrwalony ślad pamięciowy

engram - utrwalony ślad pamięciowy charakterystyczny dla pamięci długotrwałej i permanentnej

3 mechanizmy powstawania engramów -

• teoria morfologiczna - w wyniku wielokrotnie powtarzanego krążenia impulsów, w zamkniętych strukturach neuronalnych, dochodzi do morfologicznych zmian w strukturze tkanki nerwowej, zwiększeniu liczby synaps, połączeń nerwowych pomiędzy neuronami albo wytworzeniu nowych połączeń neuronalnych

• teoria biochemiczna - engram zapisany jest w jakiejś cząstce organicznej, część biologów twierdzi że nośnikiem może być DNA (w komórkach neuronalnych tych częściach środkowego układu nerwowego których jest odpowiedzialny za tworzenie śladów pamięciowych i ich konsolidacje jest przeciętnie nieco więcej DNA niż w innych neuronach)

• teoria glejowo-synaptyczna - wspomaganie przewodzenia impulsu nerwowego w szczelinach synaptycznych przez komórki glejowe, utrwalenie się śladu pamięciowego poprzez rozrost komórek glejowych wokół struktur sieci neuronalnych odpowiedzialnych za analize określonego wrażenia

Ślady pamięciowe najprawdopodobniej utrwalane są w obrębie płata skroniowego. Możliwy jest transport engramów z jednej półkuli do drugiej. Jeden engram może powstawać jednocześnie w kilku odległych od siebie fragmentach kory mózgowej.

Patologia

Zaburzenia pamięci:

• amnezja - upośledzenie przechowywania śladów pamięciowych lub zaburzenia w ich kodowaniu

• niepamięć następcza - niemożność zapamiętywania śladów aktualnych (zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych ośrodkowego układu nerwowego)

• niepamięć wsteczna - destrukcji śladów już istniejących

Dlaczego ślady pamięciowe się zacierają ?

• teoria rewerbacyjna - wyjasnia zacierania się śladów pamięciowych przez przerwanie istniejącej sieci neuronalnej związanej z określonym śladem pamięciowym

• zmiana pobudliwości neuronów - w efekcie długotrwałej utrzymującej się depolaryzacji neuronów, może dochodzić do trwałych zmian wartości potencjału błonowego, zmienia się nieco próg pobudliwości neuronów - to może prowadzić do zatarcia śladu pamięciowego

31:15

NERWY CZASZKOWE

Nerwy czaszkowe unerwiają narządy w obrębie czaszki, szyji, części klatki piersiowej i części jamy brzusznej.

Im wyższy numer tym bliżej znajduje się kresomózgowia.

1. Nerw węchowy

2. Nerw wzrokowy

3. Nerw okoruchowy

4. Nerw bloczkowy

5. Nerw trójdzielny

6. Nerw odwodzący

7. Nerw twarzowy

8. Nerw statyczno-słuchowy

9. Nerw językowo-gardłowy

10. Nerw błędny

11. Nerw dodatkowy

12. Nerw podjęzykowy

Nerw węchowy - przenosi wrażenia węchowe z górnej części jamy nosowej

Nerw wzrokowy - (czuciowy) część nerwów z lewej strony przechodzi na stronę prawą

Nerw okoruchowy - (ruchowy) unerwia mięśnie gałki ocznej

Nerw bloczkowy - (ruchowy) unerwia mięśnie gałki ocznej

Nerw trójdzielny - (czuciowo) czuciowo unerwia twarz, błonę śluzową jamy ustnej i jamy nosowej, zatoki przynosowe, zębodoly, opony mózgowe, (ruchowo) mięśnie żwaczowe i skroniowe

Nerw odwodzący - (ruchowy) unerwia mięśnie gałki ocznej

Nerw twarzowy - (ruchowy) odchodzi od struktur mostu unerwia mięśnie mimiczne oraz mięśniówki ślinianek

Nerw statyczno-słuchowy - (czuciowy) kompleks dwóch nerwów: nerw ślimakowy( przenosi impulsacje z narządu słuchu) i nerw przedsionkowy (przenosi impulsacje z narządu zmysłu równowagi )

Nerw językowo-gardłowy - (czuciowo) unerwia tylnią część języka, ściane gardła i migdałki; (ruchowo) unerwia mięśniówkę gardła

Nerw błędny - (czuciowo-ruchowy) unerwia gardło, tchawice, przełyk, serce, żołądek, jelita, trzustkę, śledzione, pęcherzyk żółciowy,

Nerw dodatkowy - (ruchowy) część opuszkowa unerwia mięśnie gardła; część rdzeniowa unerwia mięsień czworoboczny grzbietu oraz mięsień mostowo-sutkowo-obojczykowy

Nerw podjęzykowy - (ruchowy) unerwia mięśnie języka

1

---