1. Pojęcie obywatelstwa w prawie międzynarodowym- nabycie i utrata

Obywatelstwo - szczególny węzeł łączący jednostkę z państwem. Wynika z niej obowiązek wierności i lojalności w stosunku do państwa oraz jurysdykcja nad własnymi obywatelami. Każde państwo samo określa, kto jest jego obywatelem.

Nabycie obywatelstwa - pierwotne i wtórne

• urodzenie (prawo krwi- ius sanguinis, prawo ziemi- ius soli)

• nadanie (naturalizacja), trzeba tu pamiętać że aby uzyskać nowe obywatelstwo trzeba zrzec się starego.

• zamążpójście, w Polsce jeśli cudzoziemka wyjdzie za Polaka i w 3 miesiące złoży odpowiednie dokumenty a organ się zgodzi to uzyskuje ona obywatelstwo polskie.

• adopcję

• opcję

• repatriację

Utrata obywatelstwa - decyduje prawo wewnętrzne poszczególnych państw i ich władze. Utrata obywatelstwa może nastąpić przez

• zwolnienie z obywatelstwa

• pozbawienie obywatelstwa,

• opcję,

• zamążpójście.

Podwójne i wielorakie obywatelstwo - jest stanem uważanym za niepożądany i może doprowadzić do konfliktów np. jeśli chodzi o służbę wojskową, opiekę dyplomatyczną. Może do niego dojść w wyniku rozbieżności między prawami wewnętrznymi poszczególnych państw już w chwili urodzenia dziecka albo później kiedy jednostka nabywa obywatelstwo nie tracąc starego. Aby wyeliminować taki stan stosuje się prawo opcji, lub umowy Bancrofta.

2. Stosunki międzynarodowe - podłoże, na którym powstaje prawo międzynarodowe

Stosunki międzynarodowe - stosunki społeczne, które przekraczają granice jednego państwa, ich uczestnikami mogą być same państwa, inne organizacje nie podlegające władzy żadnego państwa lub osoby fizyczne i prawne w tym stowarzyszenia i przedsiębiorstwa z jednego państwa, które wchodzą w różnorodne kontakty z osobami fizycznymi i prawnymi innych państw.

3. Społeczność międzynarodowa

Społeczność międzynarodowa- ogół państw utrzymujących ze sobą wzajemne stosunki regulowane przez prawo międzynarodowe

Prof. Ludwik Gelberg określa społ.międzyn. jako ogół państw istniejących w danym momencie historycznym, które funkcjonują na arenie międzynarodowej samodzielnie.

Podobną definicję przyjmują też inni autorzy, którzy rozróżniają pojęcie społ.międzyn. w tzw. węższym znaczeniu, tj. jako ogół państw suwerennych, utrzymujących ze sobą stosunki regulowane przez normy prawa międzynarodowego.

W szerszym znaczeniu pojęcie społ.międzyn. obejmuje wszystkich uczestników stosunków międzynarodowych.

Cechy społeczności międzynarodowej:

1.oparcie stosunków wzajemnych występujących podmiotów na zasadzie równości,

2.niski stopień zorganizowania wewnętrznego,

3.brak obowiązkowego sądownictwa.

W społ.międzyn. wyróżnia się grupy państw połączone określonymi więzami politycznymi, gospodarczymi i wojskowymi, dlatego też mówi się o wspólnotach regionalnych i funkcjonalnych.

Wspólnoty regionalne ograniczają się do państw danego regionu, powstają na bazie organizacji regionalnej. Elementem łączącym jest zwykle sąsiedztwo państw oraz wspólna tradycja historyczna np. Liga Państw Arabskich, Organizacja Jedności Afryki, Organizacja Państw Amerykańskich, Rada Europy- zobacz organizacje regionalne o celach ogólnych.

Wspólnoty funkcjonalne- powoływane są na bazie organizacji międzynarodowych, których celem jest koordynowanie działalności państw w sferze gospodarczej czy wojskowej. Wspólnoty te niekoniecznie grupują państwa danego regionu np. NATO, Światowa Organizacja Handlu.

Rozróżnienie pomiędzy społ.międzyn. a wspólnotą państw prowadzi do tworzenia norm o charakterze uniwersalnym(powszechnym)- ONZ i norm o charakterze regionalnym(normy dwu i wielostronne)- RE.UE.

Zasady obowiązujące w społeczności międzynarodowej:

1.wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności

2.zakaz agresji(jus cogens),

3.nieingerowanie w sprawy wewnętrzne drugiego państwa

4.suwerenna równość

5.pokojowe współistnienie.

Prawa zasadnicze przysługujące państwom:

1.prawo do niezawisłości-swoboda państwa w zakresie kształtowania swego ustroju, stosunków wewnętrznych, polityki zagranicznej

2.prawo do równości- jedno państwo nie może dokonywać aktów władzy w stosunku do drugiego np. państwa mają równe prawa głosu, są związane umowami, które przyjęły

3.prawo do obrotu- możliwość uczestniczenia w międzynarodowej wymianie gospodarczej, współpracy naukowej, technicznej, kulturalnej, prawo do członkostwa w poszczególnych organizacjach międzynarodowych

4.prawo do czci- państwa mogą żądać, aby okazywano im szacunek, oznacza to uprawnienie do żądania zadośćuczynienia od państwa winnego.

4. Ekstradycja - Jans Soering, Trybunał Praw Człowieka

Ekstradycja- uważa się za najważniejszą instytucję pomocy prawnej w sprawach karnych; umożliwia walkę z przestępczością zarówno z przestępstwami pospolitymi jak i międzynarodowymi(zbrodnie międzyn.)

Ma ona na celu postawienie podejrzanego przed sądem lub wykonanie kary.

Od ekstradycji odróżnia się przekazanie ścigania oraz deportację.

Ekstradycja polega na wydaniu danej osoby w celu pociągnięcia jej w państwie wzywającym do odpowiedzialności karnej lub wykonania orzeczonej wobec niej kary.

Deportację zalicza się do instytucji prawa administracyjnego i oparta jest na normach prawa wewnętrznego i może dotyczyć tylko cudzoziemca.

Wniosek o ekstradycję zgłasza państwo, w którym popełniono przestępstwo na terytorium, którego rozciągają się skutki przestępstwa lub którego obywatel jest sprawcą czynu przestępczego.

Definicja ekstradycji w polskim prawie karnym- art.602 kpk.

Zasady obowiązujące

1.zasada wzajemności- tj. państwa zobowiązane są do wzajemnego wydawania wszystkich osób ściganych na wniosek państwa wzywającego praktyce między. zdarzają się przypadki niestosowania tej zasady oraz wymaganiu innych zasad w postępowaniu o ekstradycję tj .zdarzały się przypadki porywania osób ściganych przez jedno państwo z terytorium drugiego. Takie działanie uznane jest za nielegalne i spotyka się z dezaprobatą ze strony społeczności międzyn. „Porwanie” narusza suwerenność danego państwa, na którego teryt. jest dokonane oraz prawa jednostki. Zgodnie z normami prawa międzyn. osoba porwana musi być zwrócona państwu swego pobytu. Przykładem jest sprawa zbrodni hitlerowskich- Adolfa Eichmana, który od 1950r. mieszkał w Argentynie. W maju 1960r. został uprowadzony z Buenos Aires i przewieziony do Izraela, miał odpowiadać za zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości. Rząd Argentyny złożył w tej sprawie protest, uzasadniając, że ten akt porwania stanowi pogwałcenie suwerenności państwa. Argentyna wniosła o zwolnienie Eichmana oraz ukaranie osób odpowiedzialnych za jego uprowadzenie. W odpowiedzi Izrael wydał notę informacyjną, w której wyrażono ubolewanie z powodu jakiegokolwiek pogwałcenia suwerenności Argentyny oraz stwierdzono, że uprowadzenia dokonała grupa wolontariuszy. Rząd Argentyny jako nieusatysfakcjonowany tą odpowiedzią złożył wniosek o zwołanie Rady Bezpieczeństwa, która miała podjąć decyzję w tej sprawie. Wydano rezolucję, stwierdzając, że akty tego typu jak w przypadku Eichmana stanowią zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. W konsekwencji oba państwa doszły do porozumienia i zadecydowały o zamknięciu sprawy. Eichmana odpowiadał przed sądem w Jerozolimie, skazano go na karę śmierci w maju 1962r.

2.zasada podwójnej karalności czynu

3.elstradycji nie podlegają przestępcy polityczni z wyjątkiem aktów terrorystycznych

4.zasada Ne bis In idem- zasada podwójnego karania w tej samej sprawie

5.zasada postępowania w toku

6.przedawnienie karalności- zbrodnie wojenne nie ulegają przedawnieniu

7.zasada specjalności- ograniczanie się do podstaw złożonych we wniosku

8.zasada zagrożenia karą śmierci- przez prawo państwa wzywającego a ustawodawstwa państwa wezwanego nie przewiduje za ten czyn kary śmierci Kub kara tego rodzaju nie jest w tym państwie wykonana.

Istnieje jednak możliwość wyrażenia zgody na ekstradycję jeśli strona wzywająca udzieli zapewnienia, że kara śmierci nie będzie wykonana.

Europejska Konwencja Ekstradycji 1957r., która ustanowiła dopiero jednakowe zasady obowiązujące w postępowaniu o ekstradycję.

W strukturze UE przyjęto konwencję o ekstradycji między państwami Unii w 1990r. oraz w sprawie uproszczonej procedury o ekstradycję między państwami Unii w 1995r.

Ponadto zawarto też porozumienie w sprawie ekstradycji pomiędzy UE a Stanami Zjednoczonymi Ameryki. W stosunkach z państwami trzecimi nadal obowiązuje procedura wynikająca z umów międzyn. i przepisów prawa wewnętrznego( Europejska Konwencja z 1957r., porozumienia wielostronne i dwustronne, umowy między poszczególnymi państwami).

Procedura pomiędzy państwami UE w sprawie ekstradycji została zastąpiona europejskim nakazem aresztowania na mocy decyzji ramowej z 2002r. W decyzji tej państwa Unii powołują się na obowiązek przestrzegania praw podstawowych oraz zasad z art.6 TUE oraz tych, które zostały zawarte w Karcie Praw Podstawowych UE.

Art.6 TUE wymienia zasady wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego. Państwa Unii mają szanować prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950r.

Zagwarantowane jednostkom prawa potwierdzono w Karcie Praw Podstawowych UE. Karta ta stanowi integralną część Konstytucji Europejskiej ( 2004r., art. II rozdziału 107-11-), która została podpisana w Rzymie 29.10.2004r.

Art.107 przewiduje prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu sądowego;

Art.108- domniemanie niewinności i prawo do obrony(zasada in dubio pro reo- nie dających się usunąć wątpliwości nie wolno rozstrzygać na niekorzyść podejrzanego czy oskarżonego);

Art.109- odwołuje się do zasady legalności oraz do proporcjonalności czynów zabronionych zagrożonych karą i kar;

Art.110- ustanowił zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony zagrożony karą ((non bis in idem) - wyrok TS w Luksemburgu sprawy połączone Gozutok i Brugpe z 2003r.

Res judicate- powaga rzeczy osądzonej

ENA- Europejski Nakaz Aresztowania- zastąpienie procedury ekstradycji oraz uproszczenie i przyspieszenie procesu karnego przy zagwarantowaniu przestrzegania podstawowych praw i wolności jednostek:

-względy praktyczne i polityczne- skrócenie czasu postępowania o ekstradycję(procedury karnej), wzmocnienie obszaru bezpieczeństwa, wolności i sprawiedliwości w UE (III filar UE)

-katalog przestępstw art.607 w kpk (33 rodzaje).

Wiele kontrowersji budził art.55 KRP, który stanowi zakaz wydawania własnych obywateli(jedna z zasad- nie wydaje się własnych obywateli). Jednakże Rada Legislacyjna stanęła na stanowisku, że ENA stanowi tradycyjnej ekstradycji, dlatego wydawanie polskich obywateli na zasadzie przyjętych przepisów jest dozwolone.

W sprawie tej złożono skargę do TK.

Dla rozróżnienia ekstradycji od ENA ustawodawca krajowy wprowadził art.602 kpk, który definiuje pojęcie ekstradycji.

5. Azyl w prawie międzynarodowym+ azyl dyplomatyczny

Azyl (terytorialny bądź polityczny) - udzielenie schronienia (tzn. prawa wjazdu i osiedlenia się) cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym lub w państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych względów politycznych. Udzielenie azylu wiąże się z odmową wydania (ekstradycji) cudzoziemca. Jeżeli umowy międzynarodowe wiążące państwo nie stanowią inaczej, udzielenie azylu należy do jego kompetencji własnej. Według art. 56 ust 1 Konstytucji RP z 1997r.: „Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w RP na zasadach określonych w ustawie”.

Deklaracja w sprawie azylu terytorialnego uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1967r. stanowi, że udzielenie azylu jest aktem pokojowym i humanitarnym. Azyl udzielony przez państwo powinien być respektowany przez inne państwa. Prawo azylu nie przysługuje osobom winnym zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko pokojowi.

Azyl dyplomatyczny nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego. Azyl dyplomatyczny może być udzielany w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, na pokładzie statku wojennego i samolotu wojskowego oraz w bazach wojennych. Tego rodzaju azyl jest traktowany jako prawo państwa i od oceny państwa, do którego jest skierowana prośba o azyl, zależy ostateczna decyzja w sprawie przyznania lub odmowy azyli. umowy o azyl dyplomatycznych wyróżniają dwie kategorie osób upoważnionych do ubiegania się o ten rodzaj azylu. Są to osoby ścigane ze względów politycznych oraz przestępcy polityczni. Azyl dyplomatyczny powinien być udzielany wyłącznie w tzw. sytuacjach nie cierpiących zwłoki, np. gdy jednostka ścigana przez tłum, nad którym władze utraciły kontrolę, bądź też przez same władze i grozi jej utrata życia lub wolności z powodu politycznego prześladowania, a w inny sposób nie można zapewnić jej bezpieczeństwa.

6. Organy państwa w stosunkach międzynarodowych (funkcja ministra spraw zagranicznych

Organy państwowe dla stosunków międzynarodowych podzielić można na organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium własnego państwa (głowa państwa, rząd, resort spraw zagranicznych) oraz organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium innego państwa (przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne).

Głowa państwa - może to być organ jednoosobowy lub kolegialny. w imieniu kolegialnej głowy państwa występuje z reguły jej przewodniczący lub inny upoważniony do tego członek.

Głowie państwa przysługuje pełne prawo reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych, a każdy akt dokonany przez głowę państwa uważany jest za wyraz woli państwa i wywołuje określone skutki prawne.

Prezydent RP mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw, ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat.

Rząd i szef rządu - szefowi rządu przysługuje prawo reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych bez specjalnych pełnomocnictw.

W RP politykę zagraniczna prowadzi Rada Ministrów. Do jej obowiązków w szczególności należy: sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oaz zatwierdzania i wypowiadania innych umów międzynarodowych.

Minister spraw zagranicznych jest członkiem rządu, do którego należy prowadzenie spraw zagranicznych państwa. Do niego lub za jego pośrednictwem zwracają się obcy przedstawiciele dyplomatyczni. On jest zwierzchnikiem służby zagranicznej państwa (dyplomatycznej i konsularnej). Minister spraw zagranicznych prowadzi rokowania lub udziela instrukcji pełnomocnikom, podpisuje umowy i inne akty międzynarodowe, a wielu państwach kontrasygnuje akty i dokumenty wystawiane przez głowę państwa. Może on występować w stosunkach międzynarodowych bez specjalnych pełnomocnictw i zaciągać zobowiązania w imieniu swego państwa.

7. Funkcje konsularne i dyplomatyczne- konsul, placówka dyplomatyczna, na czym polega opieka konsularna i dyplom

Funkcje konsularne

1. funkcje ogólne, czasami wykonywane w zastępstwie innego organu

• czuwanie nad wykonywaniem umów międzynarodowych przez państwo przyjmujące

• działalność informacyjna i propagandowa

• uprawnienia w dziedzinie handlu, kultury, nauki, sportu i turystyki

• zadania specjalne (polityczne

• funkcje dyplomatyczne wykonywane czasami w zastępstwie misji dyplomatycznej

zadania wynikające z prawa administracyjnego państwa wysyłającego i potwierdzone najczęściej szczegółowo najczęściej w konwencji konsularnej

• prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym

• wydawanie paszportów, wiz i innych dokumentów podróży

• przyjmowanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński

• sporządzanie aktów urodzenia i zgonów obywateli państwa wysyłającego

• przyjmowanie oświadczeń w sprawie wyboru, odzyskania bądź utraty obywatelstwa

• prowadzenie ewidencj9 wojskowej obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym

• uprawnienia o charakterze sądowym określone przez prawo cywilne i karne, materialne i procesowe państwa wysyłającego, zwykle potwierdzone w umowie konsularnej lub umowie o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych

• porozumiewanie się z obywatelami państwa wysyłającego aresztowanymi w państwie pobytu

• przesłuchiwanie własnych obywateli na wniosek władz państwa wysyłającego

• doręczanie pism procesowych

• uprawnienia w odniesieniu do spraw notarialnych i spadkowych oraz opiekę i kuratelę

• żegluga morska

• wykonywanie przewidzianych przez ustawodawstwo państwa wysyłającego prawa nadzoru i inspekcji w odniesieniu do statków morskich mających przynależność państwa wysyłającego

• udzielanie każdej stosownej pomocy statkom państwa wysalającego, znajdującym się w portach i na morzu terytorialnym lub morskich wodach wewnętrznych państwa pobytu

• przesłuchiwanie kapitana i członków załogi statku państwa wysyłającego

• badanie i poświadczani dokumentów pokładowych

• środki podejmowane dla utrzymania porządku i dyscyplina na pokładzie statku

• rozstrzyganie sporów między kapitanem, a członkami załogi

• udzielanie pomocy lekarskiej członkom załogi statku oraz wszelka pomoc w przypadku uszkodzenia statku na morzu terytorialnym lub morskich wodach wewnętrznych państwa przyjmującego

• żegluga powietrzna

• wykonywanie określonego w prawie państwa wysyłającego nadzoru i inspekcji w stosunku do statków powietrznych zarejestrowanych w tym państwie

• składanie służbowych wizyt na pokładzie statku i sprawdzanie wszelkich wydarzeń mających miejsce na pokładzie oraz przesłuchiwanie świadków

• przyjmowanie, sporządzanie lub uwierzytelnianie każdego oświadczenia lub innego dokumentu, które zgodnie z ustawodawstwem państwa wysyłającego dotyczą statków powietrznych

Funkcje dyplomatyczne

1. reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

2. prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego

3. ochrona w państwie przyjmującym interesów swego państwa oraz jego obywateli w granicach dozwolonych przez prawo międzynarodowe (misja dyplomatyczna wykonuje nadzór nad działalnością konsulatów, sama też może zajmować się pełnieniem funkcji konsularnych)

4. zaznajamianie się przy pomocy wszelkich legalnych sposobów z warunkami panującymi w państwie pobytu i z rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz informowanie o tym swego państwa

5. popieranie przyjaznych stosunków między państwem reprezentowanym a państwem przyjmującym oraz rozwijanie między nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych

Konsul - obywatel państwa wysyłającego mający obowiązek chronić różnorodne interesy państwa wysyłającego i jego obywateli w państwie pobytu. Nie jest reprezentantem państwa wysyłającego.
Opieka dyplomatyczna - państwo może występować na forum międzynarodowym w imieniu swoich obywateli w stosunku do innych państw oraz przed sądami międzynarodowymi i komisjami arbitrażowymi.

8. Podmioty prawa międzynarodowego, - co oznacza podmiotowość prawa międzynarodowego jakie występują podmioty w prawie międzynarodowym

Podmiotem prawa międzynarodowego jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego.

Podmiot prawa posiada zdolność do działania tj. zdolność do wywołania skutków prawnych przez swoje działanie.

Podmioty prawa międzynarodowego: państwa, organizacje międzynarodowe, niesuwerenne organizacje terytorialne, Watykan, powstańcy i strona wojująca, w niektórych przypadkach osoby fizyczne i prawne.

9. Ochrona ofiar wojny- jakie obowiązują zasady i podstawy prawne

Kwestie dotyczące traktowania chorych i rannych w wojnie lądowej uregulowane są w I konwencji genewskiej z 1949r. (jest ona stosowana przy współudziale mocarstw opiekuńczych lub instytucji międzynarodowych - MKCK). Chorzy i ranni powinni być traktowani w sposób humanitarny oraz leczeni przez tę stronę konfliktu, we władzy której się znajdują. Zabronione są wszelki zamachy na ich życie, a w szczególności ich dobijanie lub świadome pozostawienie bez opieki lekarskiej. Ochronie podlegają stałe zakłady służby zdrowia, szpitale i ruchome formacje sanitarne. Prawo do ochrony upada, jeżeli wbrew zadaniom humanitarnym, zakładów lub formacji takich używa się do działań na szkodę nieprzyjaciela. Z ochrony korzystają także transporty chorych i rannych oraz sprzętu sanitarnego. Państwa mogą tworzyć na swym terytorium lub na obszarach okupowanych sanitarne strefy lub miejscowości, w celu ochrony chorych i rannych przed skutkami wojny. Personel sanitarny, który dostał się we władzę nieprzyjaciela, może być zatrzymany tylko wówczas, gdy tego wymaga potrzeba opieki lekarskiej nad jeńcami wojennymi. Emblematem i znakiem odróżniającym wojskowe służby sanitarne jest znak czerwonego krzyża na białym polu, albo czerwony półksiężyc, czy też czerwony lew i słońce - na białym polu.

Jeńcy wojenni
Jeńcem wojennym jest członek sił zbrojnych państwa wojującego, który znalazł się we władzy nieprzyjaciela.
Kwestie traktowania jeńców wojennych reguluje III konwencja genewska z 1949r. i regulamin haski z 1907r. Jeńcy wojenni powinni być traktowani w sposób humanitarny. Ten, kto dostaje się do niewoli, znajduje się we władzy obcego państwa, nie zaś jednostki lub oddziału biorącego go do niewoli. Osoby te pozostają pod ochroną prawa międzynarodowego od chwili pojmania do chwili ich uwolnienia i ostatecznej repatriacji. Państwo zatrzymujące może jeńca internować w obozach, miastach lub innych miejscowościach. Poza tym jest zobowiązane zapewnić jeńcom odpowiednie pomieszczenia, wyżywienie i umundurowanie. Prawo nie zakazuje ucieczki jeńca wojennego, który nie może być za nią karany (jedynie dyscyplinarnie). Państwo zatrzymujące może jednak w ostateczności użyć broni wobec uciekającego jeńca. W czasie niewoli jeńcy podlegają prawu, regulaminom i zasadom obowiązującym w państwie zatrzymującym i muszą tych norm przestrzegać. Mogą być zatrudniani jako robotnicy, wyżsi ranga jako nadzorcy - nie można ich do pracy zmuszać. Jeńcy muszą być traktowani honorowo i z czcią, na zasadzie równości.

Ochrona ludności cywilnej
Ludność cywilna, nie biorąca udziału w wojnie, musi być zabezpieczona przed skutkami działań wojennych. Kwestie te reguluje IV konwencja genewska z 1949r., normy zwyczajowe i umowy międzynarodowe. Ochronie ogólnej podlega cała ludność cywilna na zasadzie równości. Szczególna ochrona należy się rannym, chorym, kobietom ciężarnym i dzieciom. Osoba chroniona nie może działać na szkodę interesów państwa, pod którego władzą się znajduje. Sposoby ochrony ludności cywilnej: strefy bezpieczeństwa i strefy zneutralizowane (zapewniają schronienie chorym, rannym, kalekom, starcom, dzieciom poniżej 15 lat, kobietom ciężarnym i matkom dzieci poniżej lat 7), ewakuacja stref oblężonych lub otoczonych, ochrona szpitali cywilnych i wolność przewozu pomocy dla ludności.

Traktowanie osób chronionych
Osoby chronione maja prawo do poszanowania ich godności, honoru, praw rodziny, przekonań i praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów. Kwestie te reguluje IV konwencja genewska . Kobiety są chronione przed wszelkim uwłaczaniem ich czci, gwałtem, zmuszaniem do nierządu. Zabrania się stosowania przymusu (zwłaszcza w celu uzyskania informacji), środków mogących wywołać cierpienia fizyczne lub wyniszczenie osób chronionych, nadmiernych kar oraz wszelkich środków zastraszania ui terroru. Także rabunek i branie zakładników jest wzbronione.

10. Obszary morskie państwa- klasyfikacja obszarów, konwencja NZ 1982

Podział obszarów morskich (wg zmniejszającej się kompetencji państwa nadbrzeżnego):

1. obszary należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• wody wewnętrzne

• wody archipelagowi

• morze terytorialne

• obszary nie należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• obszary podlegające częściowej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego:

• strefa przyległa

• wyłączna strefa ekonomiczna, ewentualnie strefa wyłącznego rybołówstwa

• szelf kontynentalny

• obszary nie podlegające jurysdykcji żadnego państwa:

• morze otwarte

• obszar dna i podziemia morskiego

Wody wewnętrzne:

• port - otwarty lub zamknięty (np. dla statków rybackich lub wojennych)

• zatoka - normalne (szerokość do 24 mil morskich), historyczne (mają szersze rozwarcie, ale są ukształtowane historycznie, geograficznie)

• ujścia rzek

• reda - obszar gdzie statki czekają na wejście do portu (Polska i Dania zaliczają do wód wewnętrznych, a konwencje międzynarodowe do wód terytorialnych

Metoda linii podstawowej (zasadniczej) - łączy najdalej wysunięte.

Wody archipelagowe - wody pomiędzy wyspami archipelagu

Na wodach archipelagowych występuje prawo przejścia dla statków obcych bander - przepływ szybki, nieprzerwany. Prawo przejścia dotyczy również samolotów.

Morze terytorialne (max 12 mil morskich od linii podstawowej) - państwo sprawuje władzę suwerenną. Obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu statków pod obcą banderą, które polega na tym, że nie stanowi zagrożenia dla pokoju, porządku i bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego.

Jurysdykcja państwa nadbrzeżnego nad statkiem pod obcą banderą:

• popełnione przestępstwo skutkuje negatywnie na państwa

• to co dzieje się na statku zagraża porządkowi naszego państwa

• gdy zażąda kapitan statku lub konsul państwa bandery

• jeśli na statku handluje się narkotykami

Jurysdykcja cywilna - nie można do osoby, jedynie do całego statku i w związku ze zobowiązaniami powstałymi.

Strefa przyległa (max 24 mil morskich od linii podstawowej) - kompetencje państwa nadbrzeżnego - kontrola nad tym żeby nie były naruszane przepisy celne, sanitarne, skarbowe i emigracyjne, państwo może karać za naruszenie

Strefa wyłącznego rybołówstwa - państwo nadbrzeżne gwarantuje swoim obywatelom korzystanie z ryb tak jak na morzu terytorialnym, dla innych państw za zgodą nadbrzeżnego.

Wyłączna strefa ekonomiczna, ew. strefa wyłącznego rybołówstwa (max 200 mil morskich od linii podstawowej)- korzystanie z zasobów rybnych lub szelf kontynentalny (wydobywanie surowców z dna morskiego).

Morze pełne - wolność żeglugi, nie ma ustalonych praw, zasad, korzystanie z morza pełnego, ograniczenia:

• prawo pościgu

• prawo powszechnej represji piractwa

Prawo pościgu - jeżeli popełniono przestępstwo na morzu terytorialnym, strefie przybrzeżnej, strefie ekonomicznej, wyłącznego rybołówstwa można ścigać na morzu pełnym, ale musi być gorący i nieprzerwany (nie może być na boki).

Korzystanie z dna morza pełnego jest wspólnym dziedzictwem ludzkości.

Połowy ryb na morzu pełnym - nie ma tam takich zasobów ryb, którymi zainteresowane byłyby państwa (głębokość).

Korzystanie z kanałów, cieśnin

11. OZN- cele, zasady, członkostwo, Liga Narodów i ONZ

Cele ONZ:

• zapewnienie trwałego pokoju

• rozwijanie przyjaznych stosunków miedzy państwami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów

• popieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, humanitarnej oraz poszanowania praw człowieka

Zasady działania:

• suwerenna równość wszystkich członków

• zakaz interwencji jednego państwa w sprawy wewnętrzne innego państwa

• wykonywanie zobowiązań międzynarodowych w dobrej wierze

• pokojowe załatwianie sporów, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości

• wyrzeczenie się groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości jakiegokolwiek państwa albo w jakikolwiek inny sposób

• bezpieczeństwo zbiorowe - obowiązek udzielania przez członków wszelkiej pomocy w każdej akcji ONZ oraz na obowiązku wstrzymania się od udzielania pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu ONZ podjęła akcję zapobiegawczą lub przymusową.

Członkami ONZ mogą być wszystkie państwa miłujące pokój, które przyjmą zobowiązania zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych i zdaniem Organizacji zdolne są i pragną zobowiązania te wykonywać. O przyjęciu państwa w poczet członków ONZ decyduje Zgromadzenie Ogólne na zlecenie Rady Bezpieczeństwa.

Utrata
Państwo może stracić swoje członkostwo w ONZ przez wystąpienie lub wykluczenie z Organizacji. Członek ONZ, który uporczywie łamie zasady Karty, może być usunięty z Organizacji na mocy uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa.

Zawieszenie
Zgromadzenie Ogólne może, na zalecenie Rady Bezpieczeństwa, zawiesić w korzystaniu z praw i przywilejów członka ONZ, przeciwko któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki przymusu lub środki prewencyjne. Członek ONZ, który zalega z opłatą składek, nie ma prawa głosowania w Zgromadzeniu Ogólnym, jeśli zaległość wynosi lub przekracza sumę składek należnych za ostatnie dwa lata.

Liga Narodów - utworzona po I wojnie światowej dla dążenia do zachowania powszechnego pokoju, rozwijania międzynarodowej współpracy i rozwiązywania konfliktów na drodze pokojowej - status – Pakt Ligi Narodów - członkostwo: na początku 42 państwa, w 1926r. – 56 państw ze wszystkich kontynentów - organ przedstawicielski: Rada LN, Zgromadzenie Ogólne LN - Sekretariat, Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej - LN ma bronić integralności terytorialnej i niezależności politycznej, ma pomóc w razie napaści (niejasno sformułowane) - możliwość użycia sankcji, siły, wykluczenia z LN wobec państw łamiących zobowiązania - powierzono jej zarząd nad koloniami państw przegranych – system mandatowy - niepowodzenie LN: brak pełnego uczestnictwa 3 wielkich państw (USA, ZSRR, Niemcy), ścieranie się różnych interesów państw w Radzie LN, brak możliwości ingerencji wobec państw wyłamujących się z traktatu, bark armii - sprawy, którymi zajmowała się LN: terytoria sporne po I wojnie światowej, protokół genewski (o pokojowym rozstrzyganiu sporów międzynarodowych, kwestia rozbrojenia (ogólna) Organizacja Narodów Zjednoczonych - utworzona po II wojnie światowej by zapewnić pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe, przeciwstawić się faszyzmowi, koalicji hitlerowskiej - statut – Karta NZ - stworzona przez 4 wielkie mocarstwa (USA, ZSRR, UK, Chiny) - członkostwo: w 1945r. – 51, w 1995r. – 185 państw z całego świata (nie należy 6 państw) - cele: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, przyjazne stosunki w państwami (pokojowa współpraca), współpraca gospodarcza i społeczna, ochrona praw człowieka i pomoc humanitarna, forum uzgadniania wspólnych celów, zapobieganie sporom i konfliktom - organ przedstawicielski: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa - Sekretariat + Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - organy wyspecjalizowane: Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza - funkcja koordynacyjna, suwerenna równość wszystkich członków - słabość ONZ: nierówna ilość głosów w organach politycznych do lat 60 – tych, zdominowanie przez interes grupowy w latach 80 – tych, brak ingerencji jedynie prewencja, misje pokojowe - armia: „niebieskie berety”

12. Pojęcie prawa międzynarodowego publicznego - prawo międzynarodowe publiczne a prywatne, ... a prawo wewnętrzne państwa

Prawo międzynarodowe publiczne - to zespół norm, które reguluje stosunki wzajemne między państwami, państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego publicznego.

Prawo międzynarodowe publiczne wyraża interes całej społeczności międzynarodowej

Termin prawa międzynarodowego do literatury wprowadził Jeremy Bentham w 1870r. od tego czasu posługiwano się dwiema nazwami: prawo międzynarodowe i prawo narodów.

W okresie powojennym prof. Ludwik Ehrlich posługiwał się nazwą prawo narodów.

Początkowo używano nazwy prawo narodów z języka łac. Ius gentium.

W starożytnym Rzymie pojęcia te odnosiło się do norm prawa cywilnego i regulowało stosunki obywateli rzymskich z cudzoziemcami.

Z czasem doszło do ujednolicenia nazewnictwa i obecnie rozróżnia się prawo międzyn.publ. i prawo międzyn. prywatne.

Prawo międzynarodowe prywatne wyraża interes jednostek, reguluje stosunki o charakterze cywilnoprawnym, w którym występuje tzw. element obcy, może to być np. obywatelstwo osoby fizycznej, siedziba osoby prawnej.

Prawo to pozwala rozstrzygnąć kwestię jakiego państwa prawo należy zastosować w konkretnej sytuacji. Państwo, które dokonuje oceny nazywamy państwem sądu. Przewaga źródeł krajowych nad legislacją międzynarodową.

Prawo międzyn.publ. tworzone jest na arenie międzynarodowej głównie w drodze traktatów.

Źródła tego prawa wymienia art.38 Statutu Międzyn. Trybunału Sprawiedliwości.

Prawo międzyn. prywatne obejmuje:

-normy kolizyjne

- merytoryczne.

Norma kolizyjna wskazuje system prawny mający zastosowanie dla danej sprawy, jest to tzw. regulacja pośrednia.

Norma merytoryczna określa sytuację prawną podmiotów, ich prawa i obowiązki, a także skutki naruszenia tych praw i obowiązków- tzw. regulacja bezpośrednia. Od prawa międzyn. prywatnego odróżnia się międzyn. post. cywilne (zobacz kpc) oraz prawo cudzoziemców (zobacz ustawę o cudzoziemcach).

Prawo dotyczące cudzoziemców zalicza się do prawa międzyn.publ.- jest to tzw. prawo obcych. Zasady traktowania cudzoziemców- zobacz podręcznik.

Prawo to reguluje takie zagadnienia jak i czy cudzoziemcy mają być traktowani jak obywatele własnego państwa, a jeżeli nie to jakim podlegają ograniczeniom.

W prawie polskim -zobacz ustawę o cudzoziemcach.

Prawo międzyn. prywatne w Polsce wg ustawy z 12.1965r. o prawie międzyn. prywatnym obejmuje stosunki należące do dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy.

Przepisów tej ustawy nie stosuje się jeżeli umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną postanawia inaczej- art.1 tej ustawy.

Zadaniem prawa międzyn. prywatnego jest zatem wskazanie systemu prawnego wg którego ma nastąpić ocena prawna stanu faktycznego.

Prawo wewnętrzne to system norm prawnych, które obowiązują w danym państwie.

Dwie teorie:

-monistyczna

-dualistyczna.

Monizm zakłada, że prawo międzyn. i prawo wewn. tworzą jeden system prawny, nie potrzebna jest transformacja.

Dualizm zakłada, że normy prawa międzyn. mogą uzyskać moc prawną w porządku wewn. państwa w drodze transformacji.

Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne to dwa odrębne systemy, które różnią się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami.

W polskim systemie prawnym art.91 Konstytucji odsyła do prawa międzynarodowego.

13. Rzeki w prawie międzynarodowym - pojęcie rzeki międzynarodowej, zasady korzystania, przykłady rzek

Rzeka międzynarodowa - rzeka która spełnia określone warunki geograficzne i na której mocą umowy międzynarodowej została ustanowiona wolność żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw. Dunaj, Ren, Właściwości geograficzne:

• przepływa kolejno przez terytorium co najmniej dwóch państw lub stanowi między nimi granicę,

• jest spławna lub żeglowna

• jest połączona z morzem bezpośrednio lub pośrednio

Rzeka graniczna - są podzielone przez państwa nadbrzeżne linią środkową (medianą) lub linią głównego nurtu (talwegiem). Sprawa korzystania wymaga porozumienia państw graniczących ze sobą, które zawierają w tym celu umowy międzynarodowe.

14. Organizacje międzynarodowe - pojęcie, rodzaje, międzynarodowe organizacje pozarządowe (członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z innych państw

Organizację międzynarodową można określić jako formę współpracy państw, ustaloną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

Rodzaje:

1. według ich członkostwa: powszechne, regionalne, partykularne

2. według zakresu ich kompetencji:: ogólne, specjalne, funkcjonalne

3. według stopnia ich władzy: organizacje o charakterze koordynacyjnym i ponadpaństwowym

Międzynarodowe organizacje pozarządowe (prywatne) są to organizacje międzynarodowe, których członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne pochodzące z różnych państw. Ich celem jest wywarcie nacisku na państwo. Nie są tworzone na podstawie umowy międzynarodowej - wiąże ich jedynie nieformalna umowa. Nie powinny być ograniczone warunkami przyjęcia. Są to organizacje non profit.

Organizacje te najczęściej ułatwiają kontakty między osobami prywatnymi oraz grupami społecznymi z różnych państw. Sprzyjają rozwojowi wymiany międzynarodowej, przede wszystkim w sferach pozapolitycznych. Stanowią czasami silne grupy nacisku na rządy i organizacje międzyrządowe. Wiele organizacji międzyrządowych współpracuje z nimi stale lub dorywczo (status konsultacyjny przy organizacjach międzyrządowych). Silną pozycję mają np. organizacje humanitarne, które wywalczyły sobie „prawo ingerencji” w sprawy wewnętrzne państw.

15. Status prawny cudzoziemca - zasady obowiązujące w prawie międzynarodowym

Systemy traktowania cudzoziemców:

• traktowanie narodowe - przyznawanie takiego samego zakresu praw cywilnych cudzoziemcom co obywatelom,

• traktowanie specjalne - przyznanie cudzoziemcom tylko ściśle określonych uprawnień, przewidzianych w prawie wewnętrznym lub umowach międzynarodowych.

• Traktowanie w sposób najbardziej uprzywilejowany - przyznanie obywatelom określonego państwa takich praw jakie już posiadają lub uzyskają w przyszłości obywatele jakiegokolwiek państwa trzeciego, najbardziej uprzywilejowanego w danej dziedzinie.

Bardzo często państwa stosują zasadę wzajemności - tzn. państwo A traktuje obywateli państwa B tak jak państwo B obywateli państwa A.

Wydalenie cudzoziemca - państwu przysługuje prawo wydalenia ze swego terytorium lub deportowania cudzoziemca, który naruszył prawo danego państwa lub którego dalszy pobyt zagraża bezpieczeństwu lub interesom państwa.

16. Klasy i rangi przedstawicielstw dyplomatycznych wg Konwencji wiedeńskiej 1961, pojęcie prawa dyplomatycznego

Szefowie misji dyplomatycznych dzielą się obecnie na trzy następujące klasy:
- ambasadorowie (nuncjusze), akredytowani przy głowie państwa
- posłowie - ministrowie (internuncjusze), akredytowani przy głowie państwa
- chargé d'affaires, akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych

Dawniejsze prawo dyplomatyczne przewidywało jeszcze klasę pośrednią między drugą a trzecią - ministrów - rezydentów.
W razie nieobecności ambasadora czy posła (choroba, wyjazd) zastępuje go najstarszy rangą urzędnik dyplomatyczny w charakterze chargé d'affaires.
Szef placówki dyplomatycznej jest przedstawicielem dyplomatycznym państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, nie zaś osobistym reprezentantem szefa państwa czy też urzędu. Stopień dyplomatyczny posiada także personel misji dyplomatycznej: radcy, sekretarz, attaché itp.

17. Pojęcie traktatu- Konwencja o prawie traktatu z 1969r.

Traktat oznacza porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też w dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach, bez względu na jego konkretną nazwę (traktat, konwencja, umowa, układ, porozumienie, deklaracja, protokół, pakt, statut, karta, konstytucja, konkordat).

18. Na czym polega uznanie w prawie międzynarodowym -formy uznania

Uznanie międzynarodowe:

• deklaratywne - nie tworzy nowego podmiotu

• konstytutywne - uznanie nowopowstałego państwa

Uznanie może mieć formę:

• de facto które jest niepełne, nie ostateczne (gdy istnieją np. wątpliwości co do trwałości państwa czy rządu), przeważnie nie połączone z nawiązaniem stosunków dyplomatycznych

• de iure które ma charakter oficjalny, ostateczny i pociąga za sobą ustanowienie wzajemnych normalnych stosunków dyplomatycznych oraz uznanie mocy prawnej aktów prawnych uznanego państwa

• Ochrona praw człowieka w prawie międzynarodowym - podstawowe dokumenty ONZ, dokumenty w Radzie Europy, Europejska Konwencja Praw Człowieka, jakie prawa są łamane przez Polskę,

Karta NZ mówi o popieraniu i zachęcaniu do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania. ONZ winna popierać powszechne poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania (art. 55). W wykonaniu tych postanowień ZO uchwaliło 10 grudnia 1948r. Powszechną Deklarację Praw Człowieka, która nie ma formalnie charakteru obowiązującego, lecz charakter zalecenia. Deklaracja ta zawiera wykaz podstawowych praw i wolności człowieka.

Są to:

- elementarne prawa, jak: równość wszystkich ludzi bez jakichkolwiek dyskryminacji, prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby, prawo do równej ochrony prawnej i sądowej
- obywatelskie i polityczne prawa i wolności, jak: prawo do obywatelstwa, prawo azylu, wolność poruszania się, prawo do własności, wolność myśli, sumienia, zgromadzeń, powszechne prawa wyborcze
- prawa społeczno - gospodarcze, jak: prawo do pracy, równej płacy, do tworzenia związków zawodowych, do wypoczynku, płatnych urlopów, zabezpieczenia, nauki i uczestnictwa w życiu kulturalnym społeczeństwa

Wkrótce w 1966r. przygotowano umowy międzynarodowe, które mogłyby być przyjęte przez państwa w sposób wiążący (weszły w życie rok później):

• Pakt o prawach obywatelskich i politycznych: wszystkie elementarne prawa oraz obywatelskie i polityczne prawa i wolności (patrz wyżej) oraz prawo ludów do samostanowienia, zakaz niewolnictwa i poddaństwa, prawo do nietykalności osobistej, swobody poruszania się, prawo wyborcze itp.

• Pakt o prawach ekonomicznych, społecznych i kulturalnych: powyższe prawa społeczno - gospodarcze oraz prawo do ochrony zdrowia, odpowiedniego poziomu życia itp.

Konwencje o charakterze partykularnym, chroniące pewne kategorie podmiotów:

• o prawach politycznych kobiet

• o obywatelstwie kobiet zamężnych

• o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet

• o prawach dziecka

• w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej

Jednym z głównych obszarów zainteresowań Rady Europy jest ochrona i rozwój praw człowieka. Ich przestrzeganie traktuje Rada jako niezbędny warunek demokracji. Obowiązująca od 1953r. europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności obejmuje zasadniczy katalog praw, który w ciągu następnych lat wzbogacono 11 protokołami dodatkowymi. Kontrola realizacji konwencji sprawowana jest przez Europejską Komisję Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Drugim regionalnym traktatem jest Karta Socjalna przyjęta w Turynie w 1961r. wraz z Protokołem Dodatkowymi (1988r.) i Zmieniającym (1991r.)

Rozwój i umacnianie poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód to cel współpracy państw Unii Europejskiej w ramach II filaru - politycznego na poziomie międzyrządowym.

20. Ochrona praw człowieka w Unii Europejskiej- traktat Unii Europ., Karta Praw Podstawowych 2000r., która została włączona do tekstu Konstytucji Europejskiej w II rozdz.

21. Cechy i funkcje prawa międzynarodowego

Funkcje prawa międzynarodowego:

• regulowanie stosunków zewnętrznych państw - pokój, bezpieczeństwo, rozwój gospodarczy

• oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw - prawa człowieka, równe traktowanie kobiet i mężczyzn, stosunki wizowe

Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego publicznego:

• brak ustawodawcy w tworzeniu prawa międzynarodowego, państwa tworzą prawo międzynarodowe

• brak zorganizowanego aparatu przymusu, może stosować ONZ w postaci nakładanych sankcji.

• brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego - państwa muszą wyrazić zgodę na rozstrzyganie sporów przez sądy i trybunały międzynarodowe. Wyrok sądu gdy została wyrażona zgoda jest wiążący.

22. Terytorium w prawie międzynarodowym - sposoby nabycia i utraty

Terytorium- wycinek powierzchni ziemi odgraniczony od innych państw i podlegający jurysdykcji danego państwa.

Rodzaje terytorium:

1. podlegające suwerenności poszczególnych państw,

2. nie podlegające suwerenności żadnego państwa, ale dostępne dla państw w zakresie określonym przez umowy międzynarodowe np. morze pełne, dna mórz, przestrzeń kosmiczna

3. terytoria niczyje, które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa

4. terytoria zależne- nie podlegają suwerenności żadnego państwa, a za ich stosunki międzynarodowe odpowiada organizacja międzynarodowa albo jakieś państwo.

Terytorium państwowe - przestrzeń, na którą rozciąga się władza suwerenna (zwierzchnictwo terytorialne) określonego państwa, jest to trójwymiarowa przestrzeń.

W skład terytorium wchodzą: obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne, wnętrze ziemi (pod obszarem lądowym i morskim) oraz przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim.

Obszar lądowy - (terytorium lądowe) Do obszaru lądowego zaliczamy również wyspy i wody śródlądowe. Może być jednolite lub rozczłonkowane.

Obszar morski - (morskie wody przybrzeżne) morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne, a w tzw. państwach archipelagowych także wody położone między wyspami archipelagu.

Wnętrze ziemi - (obszary podziemne) teoretycznie do środka kuli ziemskiej

Przestrzeń powietrzna - przestrzeń powietrzna nad terytorium lądowym i morskim

Nabycie terytorium państwowego:

• pierwotne - jeżeli państwo nabywa terytorium które do tego czasu nie pozostawało pod władzą żadnego państwa

• pochodne - jeżeli państwo nabywa terytorium które do czasu nabycia należało do innego państwa

Nabycie pierwotne:

-zawłaszczenie ziemi niczyjej(okupacja)

• animus okupanci- wola, chęć nałożenia suwerenności

• władza wykonywana jest w sposób rzeczywisty, pokojowy, ciągły

-przyrost terytorium

• naturalny - wskutek działalności sił przyrody (zjawiska zachodzące na wybrzeżu morskim, morzu terytorialnym i rzekach granicznych)

• sztuczny - w rezultacie pracy człowieka (budowa portów, falochronów, tam, osuszenie obszaru morskiego)

Nabycie pochodne:

4. Cesja- oddanie części terytorium drugiemu państwu na podstawie umowy międzynarodowej

• wzajemna - wymiana terytorium,

• odpłatna - za pieniądze.

• Plebiscyt- decyduje społeczeństwo

• adiudykacja- poddanie jakiegoś sporu terytorialnego rozstrzygnięciu sądu, trybunału arbitrażowego, którego decyzja w sprawie statusu danego obszaru będzie wiążąca

• zasiedzenie

• upływ czasu

• nie może być protestu dawnego suwerena.

23. Przywileje i immunitety dyplomatyczne- immunitet konsularny a dyplomatyczny

Przywileje i immunitety dyplomatyczne są to prawa i ulgi udzielane obcym przedstawicielom dyplomatycznym, ich szefom i personelowi tych placówek. Celem tych przywilejów i immunitetów jest zapewnienie skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne, jako reprezentujące państwo.

Przywileje i immunitety dyplomatyczne można podzielić na dwie grupy:

• przysługujące placówkom

• nienaruszalność pomieszczenia placówki

• bezwzględna nietykalność archiwów i dokumentów

• zwolnienie od wszelkich opłat i podatków państwowych, regionalnych lub komunalnych w odniesieniu do pomieszczeń misji - zarówno własnych jak i dzierżawionych (nie dotyczy opłat za gaz, światło telefon...)

• swoboda niekontrolowanego porozumiewania się w celach urzędowych z własnym rządem oraz innymi misjami i konsulatami swego państwa (wraz z kurierami dyplomatycznymi, korespondencją kodowaną czy szyfrowaną) - jedynie używanie i instalacja radiowa stacji nadawczej przez misje wymaga zgody państwa przyjmującego

• przywileje celne: zwolnienie przedstawicielstw dyplomatycznych od cła i rewizji celnej za przywiezione zza granicy przedmioty do użytku służbowego (druki, flagi, pieczęcie, dokumenty...)

• misja dyplomatyczna oraz jej szef mają prawo używania flagi i godła swego państwa na pomieszczeniach misji oraz jego środkach transportu

• przysługujące osobiście szefowi i personelowi placówki i ich rodzinom

• nietykalność osobista przedstawiciela dyplomatycznego (immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego)

• przedstawiciel dyplomatyczny zwolniony jest od wszelkich opłat i podatków osobistych i rzeczowych (za wyjątkiem podatków pośrednich, tj. tych, które normalnie wliczane są w cenę towarów i usług) - immunitet fiskalny

• przywileje celne: zwolnienie od cła i rewizji celnej

Personel administracyjny i techniczny korzysta z ograniczonych przywilejów i immunitetów

Immunitet konsularny jest nieco węższy niż immunitet dyplomatyczny. Podstawowe różnice:

• immunitet nienaruszalności korespondencji nie rozciąga się na prywatne dokumenty i korespondencję konsula

• nietykalność osobista i immunitet jurysdykcyjny są nieco ograniczone: funkcjonariusz konsularny może być aresztowany i poddany więzieniu zapobiegawczemu tylko w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni

• członkowie placówki konsularnej w przeciwieństwie do przedstawicieli dyplomatycznych mogą być wzywani przez sądy miejscowe w charakterze świadka

• immunitet celny konsulów jest częściowo ograniczony

24. Sposoby nawiązania i zerwania stosunków dyplomatycznych - przyczyny zerwania

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami zależy od wzajemnej zgody zainteresowanych państw. Uznanie państwa nie pociąga za sobą konieczności równoczesnego nawiązania z nim stosunków dyplomatycznych.

Państwa, jeśli nie łączą ich żadne więzi i interesy, mogą nie odczuwać potrzeby ustanowienia stosunków dyplomatycznych i utrzymywania ich.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być reakcją na postępowanie ocenione jako poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa, albo w sytuacji, kiedy państwo przyjmujące nie zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji, a w szczególności nie zapewnienia jej należytego bezpieczeństwa. Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być również zastosowane jako sankcja wobec państwa naruszającego pokój lub dopuszczającego się aktu agresji. Również wybuch wojny powoduje zerwanie stosunków dyplomatycznych.

25. Zwierzchnictwo personalne i terytorialne państwa

Zwierzchnictwo terytorialne obejmuje obywateli, cudzoziemców przebywających na terytorium i ich rzeczy. Na własnym terytorium można robić wszystko, co nie jest zakazane przez prawo międzynarodowe. Żadne państwo nie może korzystać z własnej suwerenności terytorialnej w sposób który narusza suwerenność terytorialną innego państwa.

Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności

1. ludność wraz z terytorium przechodzi pod władzę innego państwa i przejmuje jego obywatelstwo,

2. ludność obszaru cedowanego na prawo opcji,

3. ludność obszaru cedowanego przesiedlana jest na pozostałą część terytorium państwa cedującego.

26. Granice państwa

Granica- jest to przestrzeń prostopadła po powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium danego państwa od innych obszarów, tzn. od terytoriów innych państw lub terytoriów nie podlegających niczyjej suwerenności.

Granice mogą być:

1. naturalne - wyznaczone przez rzeki, morza, pasma gór

2. sztuczne - stworzone przez człowieka, bez uwzględnienia charakterystyki terenu

• ogólnie określona granica, np. w traktacie pokojowym

• delimitacja- naniesienie na mapę,

• demarkacja- wyznaczenie granicy w terenie.

Przebieg:

• na lądzie, oznaczony jest przeważnie betonowymi słupkami i większymi monolitami w miejscach gdzie granica zmienia w sposób istotny swój kierunek. Kolejne słupki są numerowane.

• na rzekach, zależy od ich żeglowności. Na nieżeglownych granica biegnie środkiem rzeki, a na żeglownych linią najgłębszego koryta.

• mosty, po połowie,

• wody stojące, dzielone między państwa nadbrzeżne, podział wzdłuż linii prostych dowolnie wybranych, lub wzdłuż uproszczonej linii środkowej.

System kontroli - w celu ochrony granic prawo polskie ustala pas drogi granicznej, strefę nadgraniczną, pas graniczny. Na obszarach tych obowiązują szczególne przepisy prawne.

27. Kodyfikacja prawa międzynarodowego - przykłady, jaki organ ONZ zajmuje się kodyfikacją

Przez kodyfikację prawa międzynarodowego rozumie się usystematyzowanie jego obowiązujących norm w oparciu o jednolite zasady, z wyeliminowaniem ewentualnych sprzeczności, oraz sformułowanie nowych postępowych norm odpowiadających ogromnym zmianom, które dokonały się we współczesnym świecie oraz w obecnej świadomości prawnej państw, tworzących społeczność międzynarodową.
Kodyfikacja może mieć charakter oficjalny, gdy dokonują jej państwa w drodze porozumienia, lub nieoficjalny, gdy dokonują jej poszczególne osoby, bądź stowarzyszenia naukowe.
Kodyfikacja może być kompletna, gdy opracowuje się jeden kodeks, obejmujący całość prawa międzynarodowego, lub częściowa, gdy kodyfikacji podlegają określone działy prawa międzynarodowego. Doniosłą rolę na polu kodyfikacji prawa międzynarodowego odgrywa Komisja Prawa Międzynarodowego - organ pomocniczy ZO ONZ.
KPM opracowała szereg projektów kodyfikacyjnych z różnych dziedzin prawa międzynarodowego, z czego niektóre posłużyły jako podstawa do zawarcia wielostronnych konwencji międzynarodowych.

28. Statek handlowy i okręt wojenny w prawie morza- status prawny wg konwencji o prawie morza, piractwo morskie

Statek handlowy znajdujący się na morzu pełnym podlega władzy i prawu państwa, pod którego banderą płynie. Kompetencja państwa bandery, wykonywana bez ograniczeń na morzu pełnym, nie zanika całkowicie, gdy statek znajduje się na obcych wodach wewnętrznych, jednak zakres władzy państwa bandery zostaje w tym przypadku ograniczony na rzecz władzy państwa nadbrzeżnego.

Z chwilą gdy statek zawinie do obcego portu, znajduje się na obszarze podległym władzy obcego państwa, a więc władzy tej podlega. Statek w obcym porcie nie korzysta z żadnego prawa eksterytorialności. Państwo nadbrzeżne nie powinno jednak wykonywać władzy terytorialnej w sposób utrudniający żeglugę.

Okręty wojenne z reguły nie mogą zawijać do obcych portów, bez zezwolenia państwa nadbrzeżnego.
Jednak z chwilą uzyskania takiego zezwolenia i wpłynięcia do obcego portu korzystają w nim z pełnego immunitetu i nie podlegają jurysdykcji ani cywilnej, ani karnej. Na morzu pełnym okręt wojenny pozostaje pod władzą państwa swej bandery.
W przypadku naruszenia przez załogę okrętu wojennego interesów państwa nadbrzeżnego, władze jego mogą jedynie zażądać, aby okręt wojenny opuścił port.

W stosunku do obcych statków, znajdujących się w porcie lub na redzie, państwo nadbrzeżne wykonuje jurysdykcję karną i cywilną przede wszystkim z myślą o ochronie interesów własnych. Choć więc w zasadzie jurysdykcję tę może rozciągać na statek i osoby znajdujące się na nim w każdym przypadku, w praktyce rozciąga ją tylko dla ochrony własnych interesów. Jeśli chodzi o jurysdykcję karną, to władze państwa nadbrzeżnego ingerują zazwyczaj, jeżeli skutki przestępstwa rozciągają się na obszar państwa nadbrzeżnego, jeżeli przestępstwo zakłóca spokój lub porządek w porcie, albo gdy władze te zostaną wezwane przez kapitana statku lub przedstawiciela państwa bandery (konsula).

W sprawach własnych statku, do których zalicza się sprawy dyscyplinarne i stosunki pomiędzy kapitanem, załogą i pasażerami, władze państwa nadbrzeżnego zazwyczaj nie ingerują.

29. Normy ius cogens- art.53 i 64 Konwencji wiedeńskie o pr. Traktatów

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969r. określa, że normą o charakterze ius cogens, czyli bezwzględnie wiążącą normą powszechnego prawa międzynarodowego, jest norma przyjęta i uznana przez międzynarodową wspólnotę państw jako całość, za taką normę, od której uchylenie się jest niedopuszczalne i która może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę powszechnego prawa międzynarodowego, posiadającą taki sam charakter, tzn. ius cogens (art. 53).

Ustalenie katalogu tych norm jest rzeczą sporną. Normą taką jest jednak bez wątpienia zakaz agresji, zakaz interwencji, prawo narodów do samostanowienia lub niektóre normy prawa międzynarodowego o charakterze humanitarnym (np. zakaz ludobójstwa, zakaz zabijania jeńców wojennych).

30. Odpowiedzialność państwa w prawie międzynarodowym

Podmiot prawa międzynarodowego, który dopuścił się deliktu ponosi odpowiedzialność międzynarodową, która polega na tym, że podmiot, który naruszył prawo międzynarodowe, ma obowiązek naprawienia szkody w taki sposób, by usunąć wszystkie skutki deliktu i przywrócić stan, który istniałby, gdyby delikt nie został popełniony.

Państwo odpowiada za swoje własne postępowanie: ono jest podmiotem deliktu międzynarodowego. Jednakże państwo, jako osoba prawna, może działać tylko za pomocą swoich organów. Otóż skutki prawne postępowania organów państwowych przypisuje się państwu, tak więc odpowiada ono za ich postępowanie, jak za postępowanie własne. Na przykład państwo odpowiada za działalność swych sił zbrojnych, za wydane akty normatywne, które są sprzeczne z prawem międzynarodowym lub za nie wydanie aktów normatywnych wymaganych przez prawo międzynarodowe, za bezprawny w świetle prawa międzynarodowego wyrok.

31. Przywileje i immunitety konsularne

Zakres immunitetów i przywilejów konsulów nosi wyraźny charakter funkcjonalny, w większym stopniu niż przy przedstawicielach dyplomatycznych. Sytuacja prawna konsulów i ich immunitety ustalane są w dwustronnych lub wielostronnych umowach konsularnych oraz w ustawodawstwie wewnętrznym poszczególnych państw, zwłaszcza w specjalnych statutach konsularnych, a także w różnych innych aktach normatywnych. Poza tym w dziedzinie tej działa subsydiarnie międzynarodowe prawo zwyczajowe. Państwa, określające we wzajemnym porozumieniu sytuację prawną konsulów, sięgają często do klauzuli największego uprzywilejowania w połączeniu z zasadą wzajemności materialnej.
Zasięg immunitetów konsula jest nieco węższy niż u przedstawicieli dyplomatycznych.

Podstawowym immunitetem konsularnym jest:

• nietykalność archiwów i dokumentów konsularnych, bez której działalność konsula byłaby nie do pomyślenia

• nietykalne są również pomieszczenia konsulatu (według niektórych konwencji również mieszkanie kierownika urzędu konsularnego)

• swoboda porozumiewania się konsulów z własnymi władzami, z władzami państwa pobytu, z innymi konsulami i z własnymi obywatelami (nienaruszalność korespondencji urzędowej, również szyfrowanej, poczty kurierskiej - immunitet nie rozciąga się na prywatne dokumenty i korespondencję konsula)

• nietykalność osobista i immunitet jurysdykcyjny są nieco ograniczone: funkcjonariusz konsularny może być aresztowany i poddany więzieniu zapobiegawczemu tylko w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni

• członkowie placówki konsularnej mogą być wzywani przez sądy miejscowe w charakterze świadka (nie muszą składać zeznać dotyczących ich działalności urzędowej)

• immunitet fiskalny i częściowo celny: zwolnieni są od osobistych i rzeczowych świadczeń na cele publiczne

• nie podlegają (ani ich rodziny) przepisom państwa przyjmującego o zezwoleniach na pobyt, rejestracji i meldunkach cudzoziemców

32. Pojecie sporu międzynarodowego i sposoby rozstrzygania

Spory wynikają ze sprzeczności interesów poszczególnych państw i ich ugrupowań, z ich odmiennej polityki podejścia do wielu zagadnień.

Sposoby załatwiania sporów:

1. nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia: rokowania, dobre usługi, pośrednictwa, badania i koncyliacja.

2. kończące się wiążącym rozstrzygnięciem (zasądzeniem): arbitraż i postępowanie sądowe.

33. Pojecie i źródła prawa morza - konwencje genewskie z 1958r., konwencja NZ 1982

Międzynarodowe prawo morza - dział prawa, który reguluje zasady korzystania z mórz i obszary morskie, statków.

Unifikacja zwyczajów i norm - konferencja genewska 1958, przyjęto 4 konwencje:

• Konwencja o morzu terytorialnym i strefie przyległej

• Konwencja o morzu pełnym

• Konwencja o szelfie kontynentalnym

• Konwencja o rybołówstwie i ochronie zasobów biologicznych morza pełnego

1982 r. - Konwencja prawo morza (weszła w życie w 1994), polska ratyfikowała w 1998 r.. Zasada zmniejszania się kompetencji państwa nadbrzeżnego, im dalej od lądu tym państwo ma mniej państwo nadbrzeżne.

34. Dypozytariusz umowy międzyn.-art.76 i 77 konwencji o prawie traktatów (umowa wielostronna wchodzi w życie poprzez złożenie jej u depozytariusza, funkcje te powierzane są jednemu z rządów państw lub Sekretarzowi Generalnemu ONZ, przy umowach dwustronnych następuje wymiana dokumentów)

Przy umowach wielostronnych, zwłaszcza jeśli liczba stron jest znaczna, dokumenty ratyfikacyjne przy zawieraniu umów międzynarodowych składane są depozytariuszowi. Najczęściej depozytariuszem jest państwo, na którego terytorium umowa została podpisana. Depozytariusz informuje strony umowy międzynarodowej o wszystkich dokumentach, notyfikacjach i zawiadomieniach dotyczących umowy. W ostatnich czasach powstała praktyka wyznaczania w niektórych umowach trzech depozytariuszy, która miała umożliwić wszystkim państwom przystąpienie do tych umów. Funkcja depozytariusza powierzana bywa również organizacjom międzynarodowym.

35. Funkcjonariusz międzynarodowy.

Funkcjonariusz międzynarodowy - osoba fizyczna mianowana lub wybierana przez organy organizacji międzynarodowych o wysokich kwalifikacjach zawodowych, nieskazitelnej opinii i charakterze, działający na podstawie umowy międzynarodowej, zazwyczaj jest to umowa założycielska, funkcjonariusz taki działa na rzecz i w imieniu takiej organizacji.

Funkcjonariusz międzynarodowy jest to osoba powołana przez organizacje międzynarodowe do wykonywania określonych funkcji w interesie tych organizacji w sposób stały i wyłączny. Jest to osoba zatrudniona przez organizację do pracy w jej organach (wyłącznie tam). Funkcjonariusze międzynarodowi zobowiązani są do pełnej lojalności wobec organizacji i bezstronności w wykonywaniu swej pracy.

Funkcjonariusze międzynarodowi stanowią personel administracyjny (urzędniczy) organizacji międzynarodowych. Miejscem ich pracy są zazwyczaj organy administracyjne organizacji, głównie sekretariaty. Skład personelu administracyjnego: sekretarze generalni, ich zastępcy, podsekretarze, dyrektorzy biur i departamentów sekretariatu, personel zawodowy (pracownicy merytoryczni), personel usługowy oraz pracownicy fizyczni. Zwierzchnikiem personelu administracyjnego i najwyższym rangą funkcjonariuszem jest sekretarz generalny, dyrektor generalny, prezes lub noszący inną nazwę szef administracji.

36. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa międzynarodowego publicznego - art.38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

Źródła prawa międzynarodowego

Art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości pośrednio wskazuje na źródła prawa międzynarodowego:

Brzmi on następująco:

1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu przekazane, stosuje:

1. konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące

2. zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki uznanej jako prawo

3. zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane

4. z zastrzeżeniem postanowień art. 59 (wiąże tylko strony będące w sporze) wyroki sądowe tudzież doktryny najznakomitszych specjalistów prawa publicznego różnych narodów jako środek pomocniczy do określenia norm prawnych.

2. Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, by Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono (według tego co słuszne i dobre na ogólnych zasadach sprawiedliwości), o ile strony na to zgadzają się.

37. Prawo kosmiczne - pojecie, akty prawne regulujące przestrzeń kosmiczną

Na podstawie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1962r. podpisano układ moskiewski o zasadach działalności państw w zakresie badania i korzystania z przestrzeni kosmicznej, łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi. Układ przewiduje m.in., że przestrzeń kosmiczna, łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi, jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, na zasadzie równości i zgodnie z prawem międzynarodowym (art. 1).
Przestrzeń ta, łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi, nie podlega zawłaszczeniu przez państwa (art. 2). Państwa ponoszą międzynarodową odpowiedzialność za swą działalność w przestrzeni kosmicznej oraz zachowują jurysdykcję i władzę nad obiektami wysłanymi w przestrzeń kosmiczną. Astronauci powinni być uważani za wysłanników ludzkości i należy im udzielić wszelkiej pomocy w razie wypadku lub przymusowego lądowania na obcym terytorium lub morzu pełnym.
Układ moskiewski rozciąga też zakaz prób z bronią nuklearną na przestrzeń kosmiczną. Natomiast układ z 27.01.1967r. przewiduje, że państwa nie będą wprowadzać na orbity okołoziemskie jakichkolwiek obiektów przenoszących broń jądrową lub jakiekolwiek inne rodzaje broni masowego zniszczenia, ani nie będą umieszczać tego rodzaju broni na ciałach niebieskich lub w przestrzeni kosmicznej. Ponadto układ stanowi, że księżyc i inne ciała niebieskie użytkowane będą przez wszystkie państwa wyłącznie w celach pokojowych. Zakazane jest zakładanie wojskowych baz i fortyfikacji na ciałach niebieskich, dokonywanie na nich prób z jakimikolwiek typami broni oraz przeprowadzanie manewrów wojskowych.
Na podstawie dotychczasowej praktyki można sformułować tezę, iż na wysokości, na której po orbitach okołoziemskich poruszają się obiekty wysłane przez państwa, nie rozciąga się już władza terytorialna żadnego państwa, a wiec że obszary te należą do przestrzeni pozapowietrznej. Przyjęto, że przestrzeń pozapowietrzna rozciąga się od wysokości 90 - 100 km od powierzchni Ziemi.
Obiekt wypuszczony w przestrzeń kosmiczną ma przynależność państwa, w którym został zarejestrowany (układ z 1967r.). Państwo rejestracji obiektu kosmicznego zachowuje jurysdykcję i nadzór nad takim obiektem oraz nad jego załogą w czasie pozostawania ich w przestrzeni kosmicznej lub na ciele niebieskim.
Obowiązuje odpowiedzialność bezwzględna za szkody wyrządzone na powierzchni Ziemi lub statkowi powietrznemu podczas lotu.
Jeśli chodzi o współpracę międzynarodową w zakresie wykorzystania przestrzeni kosmicznej układ o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wystrzelonych w przestrzeń kosmiczną z 1968r. przewiduje m.in. obowiązek udzielenia w każdym przypadku pomocy kosmonautom, szybkiego przekazania załogi statków kosmicznych przedstawicielom „władzy wypuszczającej” oraz zwrot obiektów wystrzelonych w przestrzeń kosmiczną lub ich części.

38. Odpowiedzialność jednostki za zbrodnie międzynarodowe -Liga Narodów, I wojna światowa, proces norymberski i jego prawo, proces tokijski

Próbę stworzenia prawa umownego, wprowadzającego wyłom w zasadzie wyłącznej odpowiedzialności państwa za pogwałcenie prawa międzynarodowego, uczyniono w wersalskim traktacie pokojowym z 1919r. Traktat ten oskarżał Wilhelma II o pogwałcenie moralności międzynarodowej oraz dopuszczał karanie przez sady państw zwycięskich osób oskarżonych o popełnienie czynów niezgodnych z prawami i zwyczajami wojny. Jednak Holandia gdzie zbiegł Wilhelm II odmówiła jego wydania, a Sąd w Lipsku zajmujący się sądzeniem przestępców wojennych wydawał niezwykle łagodne wyroku będące zaprzeczeniem wymiaru sprawiedliwości.

Dopiero w czasie II wojny światowej, głównie pod wpływem polityki radzieckiej, zaczęto realizować zasadę odpowiedzialności indywidualnej za pogwałcenie prawa międzynarodowego. W deklaracji moskiewskiej z 1943r. 35 państw NZ walczących w koalicji antyhitlerowskiej postanowiło, że członkowie niemieckich sił zbrojnych i partii narodowosocjalistycznej, którzy są odpowiedzialni za okrucieństwa i zbrodnie lub brali w nich udział będą odesłani do kraju, w którym popełnili przestępstwa w celu ich ukarania zgodnie z prawem tych krajów. Ponadto deklaracja zapowiadała ukaranie na mocy prawa międzynarodowego materialnego i formalnego tzw. głównych zbrodniarzy wojennych, którzy popełnili przestępstwa, nie dające się zlokalizować na terytorium jednego państwa. Wymiar kary miał nastąpić łączną decyzją rządów sprzymierzonych.
Układ poczdamski z 1945r. potwierdził zasadę przyjętą w Moskwie. Na tych podstawach opiera się układ w Londynie z 1945r., który powołał do życia Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (tzw. Trybunał Norymberski), ustalał ustrój, właściwość i procedurę sądu. Ponadto uznał odpowiedzialność karną osób oskarżonych z powodu czynów indywidualnych lub z powodu ich działalności w charakterze członków organizacji czy grup przestępczych, albo oskarżonych z obu powodów. Prawo to dotyczy ukarania tzw. głównych zbrodniarzy wojennych osi europejskiej i w niczym nie przesądza ukarania innych zbrodniarzy wojennych w krajach, gdzie popełnili zbrodnie.

Prawo londyńskie uznało odpowiedzialność indywidualną za trzy rodzaje zbrodni podlegające właściwości Trybunału. Są to:

• zbrodnie przeciwko pokojowi (planowanie, przygotowywanie, rozpętanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny podjętej z pogwałceniem traktatów międzynarodowych, porozumień, gwarancji, tudzież udział w planowaniu lub w spisku w celu dokonania tych czynów)

• zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw lub zwyczajów wojennych)

• zbrodnie przeciwko ludzkości (mordowanie, eksterminacje, deportacje i inne akty nieludzkie, popełniane przed lub w czasie wojny wobec ludzkości cywilnej, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych czy religijnych)

Prawo londyńskie przewidywało odpowiedzialność za wymienione czyny, nawet jeżeli czyn taki nie naruszał prawa krajowego.

W 1946r. Trybunał Norymberski wydał wyrok skazujący głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych. W dwa lata później w Tokio Międzynarodowy Trybunał Wojskowy Dalekiego Wschodu wydał wyrok skazujący japońskich zbrodniarzy wojennych, w którym jeszcze raz potwierdzono zasadę odpowiedzialności za pogwałcenie prawa międzynarodowego. Trybunał Norymberski i Trybunał Tokajski zostały powołane po II wojnie światowej w celu osądzenia głównych zbrodniarzy niemieckich i japońskich i po wykonaniu tych zadań przestały istnieć. jednakże zasady, na których były oparte statuty trybunałów i ich wyroki, mają charakter trwały. Prawo zastosowane wobec głównych zbrodniarzy wojennych nazywane jest prawem norymberskim. W 1946 r Zgromadzenie Ogólne ONZ powzięło uchwałę potwierdzającą zasady prawa międzynarodowego uznane przez statut Trybunału Norymberskiego i wyrok tego sądu.

W myśl zasad norymberskich jednostkę można pociągnąć do odpowiedzialności za pogwałcenie prawa międzynarodowego (za zbrodnię prawa międzynarodowego) i ulega ona ukaraniu na podstawie prawa międzynarodowego. Fakt, że prawo wewnętrzne nie przewiduje kary za czyn, który jest zbrodnią w świetle prawa międzynarodowego, nie zwalnia osoby, która ten czyn popełniła do odpowiedzialności międzynarodowej. Podobnie nie zwalnia od tej odpowiedzialności fakt, że jednostka działała jako głowa państwa lub członek rządu.

Zbrodniami prawa międzynarodowego, karanymi na podstawie tego prawa, są:

• zbrodnie przeciwko pokojowi

• zbrodnie wojenne

• zbrodnie przeciwko ludzkości

39. Organizacje o charakterze regionalnym - jakie są (Rada Europy w Strasburgu, OP Amerykańskich, O Jedności Afryki, Liga Państw Arabskich

Organizacje regionalne - układy regionalne, których podstawą są umowy międzynarodowe zawarte przez państwa określonego geograficznie regionu. Za region może być uznany nawet cały kontynent (np. Afryka). Układy lub organizacje regionalne są godne z Kartą Narodów Zjednoczonych, jeżeli ich przedmiotem jest utrzymanie regionalnego pokoju i bezpieczeństwa. Karta wymaga również by takie układy lub organizacje, a także ich działalność były zgodne z celami i zasadami ONZ. Obrona pokoju może nastąpić za pomocą regionalnych środków przymusowych, ale wymaga w tym celu upoważnienia Rady Bezpieczeństwa.

Rodzaje:

• Organizacja Państw Amerykańskich - Karta OPA podpisana 30.04.1948r. w Bogocie. Zadania: umacnianie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu, zapewnienie pokojowego załatwiania sporów, organizowanie wspólnej akcji na wypadek agresji, rozwiązywanie zagadnień politycznych, prawnych i gospodarczych oraz popieranie rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego. karta OPA mieści w sobie również zobowiązania sojusznicze. Stanowi ona że agresja przeciwko jednemu z państw amerykańskich jest agresją przeciwko wszystkim jej członkom.

• Liga Państw Arabskich - pakt podpisany 22.03.1945r. w Kairze. Celem Ligi jest zacieśnianie stosunków we wszystkich dziedzinach między państwami arabskimi oraz uzgadnianie akcji politycznej w dziedzinie obrony ich niepodległości i suwerenności. Państwa członkowskie zobowiązały się do nie używania siły w stosunkach wzajemnych i do nie ingerowania w swoje sprawy wewnętrzne.

• Unia Afrykańska - rozpoczęła działalność 9.07.2002r. w wyniku przekształcenia Organizacji Jedności Afryki. Cele: osiągnięcie większej jedności miedzy państwami afrykańskimi, obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości państw członkowskich, działanie na rzecz integracji politycznej i społeczno-gospodarczej kontynentu, zachęcanie do współpracy międzynarodowej, popieranie pokoju, bezpieczeństwa i stabilizacji na kontynencie, popieranie zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego oraz integracji gospodarki afrykańskiej, przyspieszanie rozwoju kontynentu przez popieranie badań we wszystkich dziedzinach, a w szczególności na polu nauki i technologii, walka z powszechnym ubóstwem oraz rozstrzyganie licznych sporów granicznych np. między Marokiem, a Algierią, Somalią, a Etiopią, Somalią, a Kenią.

40. Pojecie agresji w prawie międzynarodowym i prawo do samoobrony

W definicji agresji wyróżniamy dwa elementy: agresji może dokonać tylko państwo przeciwko państwu oraz określenie agresora czyli państwa które jako pierwsze popełni jednego z następujących czynów:

• wypowie wojnę innemu państwu

• dokona najazdu przy pomocy swoich sił zbrojnych na terytorium innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny

• zaatakuje przy pomocy swoich sił lądowych, morskich lub powietrznych terytorium, okrętów lub samolotów innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny

• zastosuje blokadę morska wybrzeża lub portów innego państwa

• udzieli poparcia uzbrojonym bandom, które, zorganizowawszy się na jego terytorium, dokonują napadu na terytorium innego państwa, lub odmówi - pomimo żądania państwa napadniętego - poczynienia na swym terytorium wszelkich będących w jego mocy zarządzeń w celu pozbawienia tych band wszelkiej pomocy lub opieki

Rezolucja ZO ONZ określa agresję jako użycie siły zbrojnej przez państwo przeciw suwerenności terytorialnej lub niezawisłości politycznej innego państwa lub w jakikolwiek iny sposób niezgodny z Kartą NZ. Przykłady aktów agresji:

• napaść czy akt sił zbrojnych

• okupacja militarna

• aneksja terytorium

• bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni

• blokada portów lub wybrzeży

• zaatakowanie sił zbrojnych

• użycie sił zbrojnych drugiego państwa zgodnie z zawartym z nim porozumieniem w sposób sprzeczny z warunkami porozumienia (przedłużenie ich pobytu po wygaśnięciu porozumienia) udostępnienie swego terytorium jako bazy dla dokonania aktów agresji

• wysyłanie zbrojnych band nieregularnych sił czy najemników, dokonujących aktów zbrojnych przeciw innemu państwu

Prawo do samoobrony w wypadku napaści zbrojnej to jedyny wyjątek użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Państwo może, więc uciec się do środków przemocy jedynie w celu odparcia faktycznie dokonanej agresji zbrojnej nie zaś tylko zamierzonej, przygotowywanej skierowanej przeciwko niemu (samoobrona indywidualna) lub przeciwko innemu państwu, któremu winno ono w takim wypadku pośpieszyć z pomocą (samoobrona zbiorowa). Realizacja prawa do samoobrony nie może wyprzedzić napaści zbrojnej, czyli nie może być akcją prewencyjną, lecz tylko zbrojną repliką na napaść zbrojną. Środki samoobrony mają charakter tymczasowy zanim RB nie podejmie środków przemocy jedynie w celu

41. Umowa międzynarodowa a państwa trzecie- konwencja o prawie traktatów art.34-38

Podstawową zasadą prawa międzynarodowego jest, że umowa zawarta między dwoma lub więcej państwami tworzy prawa i obowiązki tylko dla jej stron. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, które prawo międzynarodowe dopuszcza. Są to umowy na korzyść państwa trzeciego oraz w zupełnie wyjątkowych okolicznościach - na niekorzyść pastwa trzeciego.

Umowa na korzyść trzeciego państwa tworzy uprawnienia lub korzyści dla państwa nie będącego stroną umowy, jeśli następnie wyraziło ono zgodę na przyjęcie korzyści i zawiadomiło o tym strony lub też zgoda ta może być domniemana (milcząca), nie obowiązuje w stosunku do państw, które dopuściły się agresji.

Umowa na niekorzyść państwa trzeciego nakłada na to państwo zobowiązania, w normalnych warunkach wymaga pisemnej zgody państwa trzeciego.

42. Sankcje w prawie międzynarodowym- rodzaje sankcji (embarga, represje, represalia, s. psychologiczne)

W prawie międzynarodowym mogą być trzy rodzaje sankcji

• sankcje natury psychologicznej - stwierdzenie naruszenia prawa międzynarodowego przez społeczność międzynarodową i napiętnowanie takiego państwa

• sankcje natury odwetowej - mogą być stosowane indywidualnie przez samo państwo pokrzywdzone albo zbiorowo przez kilka państw:

• retorsje - sankcja w granicach prawa

• represaria - bezprawne czyny

• sankcje zorganizowane - są stosowane nie przez samego pokrzywdzonego ale przez właściwy organ międzynarodowy:

• embargo

• zamknięcie misji dyplomatycznej

• sankcje natury wojskowej

• Zasada pacta sund serwanda - zasada dobrej wiary

Zasada pacta sunt servanda (łac. umowy zobowiązują, umowy należy dotrzymywać) zwana jest niekiedy zasadą świętości umowy. Jeśli zgodę wyrażono we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony umowy zobowiązane są wykonywać w dobrej wierze jej postanowienia. Żadne państwo nie może być zmuszone do związania się umową, lecz jeśli stało się jej stroną - to zobowiązane jest do jej przestrzegania.

Wprawdzie w konkretnej sytuacji doraźne interesy jakiegoś państwa mogą przemawiać za zerwaniem niewygodnej umowy międzynarodowej, ale długofalowe interesy wszystkich państw przemawiają za stałością i pewnością obrotu międzynarodowego, a więc za zasadą pacta sunt servanda.

Obowiązek przestrzegania i wykonywania w dobrej wierze umów międzynarodowych wynika z obowiązującej normy zwyczajowej, znalazł potwierdzenie w wielu umowach i aktach międzynarodowych.

Zasada pacta sunt servanda jest jedną z podstawowych zasad postępowania członków ONZ, zawartych w Karcie NZ. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich ważnie zawartych i będących w mocy umów międzynarodowych.

44. Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej wg konwencji

Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej można podzielić na trzy grupy:

• związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów - sytuacja, kiedy zgoda na zawiązanie umowy została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie; pogwałcenie to musi być oczywiste, czyli obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie, zgodnie ze zwyczajową praktyką i w dobrej wierze

• wady oświadczenia woli

• przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażania zgody na związanie się umową

• błąd

• podstęp

• przekupienie przedstawiciela państwa

• przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec przedstawiciela państwa

• przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec państwa

• niezgodność z ius cogens - z chwilą pojawienia się nowej normy o charakterze ius cogens, każda umowa dawniej zawarta, która jest z nią sprzeczna, traci ważność i wygasa

45. Normy traktatowe a zwyczajowe jako źródła prawa

Norma traktatowa zajmuje pierwsze miejsce w systemie źródeł prawa międzynarodowego. Jest to norma prawa traktatów, które obejmuje normy prawne określające tryb zawierania, warunki ważności, skuteczności i wygasania umów międzynarodowych.

Norma zwyczajowa jest wynikiem stałej powtarzającej się jednolitej praktyki wszystkich lub niemal wszystkich państw. Jest to wówczas norma powszechnego prawa zwyczajowego. Istnieją także partykularne normy prawa zwyczajowego, które wytworzyły się w stosunkach między państwami jednego regionu geograficznego. Norma zwyczajowa kształtuje się dziś w dużym stopniu pod wpływem uchwał organizacji międzynarodowych, które mają charakter zaleceń. Norma ta budzi powszechne przekonanie państw, że chodzi o normę prawa, która obowiązuje. Norma zwyczajowa jest stosowana wówczas, gdy brak normy traktatowej.

Moc wiążąca norm traktatowych i zwyczajowych jest jednak taka sama. Są wypadki, że norma traktatowa uchyla normę zwyczajową, lecz zdarza się też, choć niezbyt często, ze ta ostatnia uchyla pierwszą. Istnieje szereg norm prawa międzynarodowego, które dla jednych państw są normami traktatowymi, dla innych zaś zwyczajowymi. Tak np. zakaz stosowania siły stanowi dla członków ONZ normę traktatową, a dla państw, nie będących członkami tej organizacji - normę zwyczajową, chyba że normę tę włączono już do innych wiążących je umów.

46. Prawo norymberskie - podstawa rozwoju sądownictwa międzynarodowego

Prawo norymberskie to prawo zastosowane wobec głównych zbrodniarzy wojennych.

Trybunał Norymberski został powołany po II wojnie światowej dla osądzenia głównych zbrodniarzy niemieckich i po wykonaniu tych zadań przestał istnieć. Jednakże zasady, na których był oparty status trybunału i jego wyroki mają charakter powszechnie obowiązujący.

Zgromadzenie ogólne powzięło uchwałę potwierdzającą zasady prawa międzynarodowego, uznane przez statut Trybunału Norymberskiego i wyrok tego sądu.

W myśl zasad norymberskich jednostkę można pociągnąć do odpowiedzialności za pogwałcenie prawa międzynarodowego (za zbrodnię prawa międzynarodowego) i ulega ona ukaraniu na podstawie prawa międzynarodowego. Fakt, że prawo wewnętrzne nie przewiduje kary za czyn, który jest zbrodnią w świetle prawa międzynarodowego, nie zwalnia osoby, która ten czyn popełniła do odpowiedzialności międzynarodowej. Podobnie nie zwalnia od tej odpowiedzialności fakt, że jednostka działała jako głowa państwa lub członek rządu.

Zbrodniami prawa międzynarodowego, karanymi na podstawie tego prawa, są:

• zbrodnie przeciwko pokojowi

• zbrodnie wojenne

• zbrodnie przeciwko ludzkości

47. Szkoła prawa natury i pozytywizm w prawie międzynarodowym - Hugo Grocjusz

Przyjęty przez Grocjusza podział na prawo natury i pozytywne prawo narodów dał początek rozwojowi dwóch szkół w nauce prawa międzynarodowego: naturalistycznej i pozytywistycznej.

Naturaliści
Samuel Pufendorf dzielił prawo natury na:

• prawo natury jednostek

• prawo natury państw jako jedyne prawo narodów

Jego zdaniem nie istnieje prawo narodów pozytywne, zależne od woli państw. Praktykę państw uważał on tylko za odbicie naturalnego porządku, istniejącego obiektywnie, niezależnie od woli ludzkiej.
Christian Wolff wysunął teoretyczne pojęcie „największego państwa ” jako społeczności obejmującej państwa i narzucającej im pewne wspólne reguły postępowania.
Hieronim Stroynowski - reprezentant polskiego naturalizmu

Pozytywiści
Przedstawiciele tej szkoły nie odrzucali istnienia prawa naturalnego, ale obok niego uznawali istnienie norm zwyczajowych, a nawet traktatowych, wywodzących się z woli państw.
Richard Zouche nie odrzucając istnienia prawa naturalnego, uważał, że prawo międzynarodowe to prawo, które zostało przyjęte w zwyczajach przez większość narodów, albo w umowach między poszczególnymi narodami i rozważania swoje poświęcał przede wszystkim normom wynikającym z praktyki państw. Nie używał on nazwy „prawo narodów” lecz określał je jako prawo międzynarodowe.
Cornelius van Bynkershoek w swoich pracach opierał się przede wszystkim na praktyce państw, a w szczególności traktatach. Sformułował zasadę, że władza państwowa nad morzem przybrzeżnym kończy się tam, gdzie kończy się moc broni - zasada zasięgu strzału armatniego.
Georg Friedrich von Martens nie negował w teorii istnienia prawa naturalnego, w zasadzie jednak cały swój system prawa międzynarodowego oparł na historycznej analizie zwyczaju i umów międzynarodowych. Zapoczątkował wydawanie zbiorów umów międzynarodowych.

Kierunek pośredni
Emer de Vattel był naturalistą, lecz będąc również dyplomatą i praktykiem opierał się w dużym stopniu na praktyce państw. Prawo narodów dzielił na:

• konieczne - stosowanie prawa naturalnego narodów; jest ono niezmienne, a państwa są bezwzględnie zobowiązane do jego przestrzegania i nie mogą go zmienić, ani zwolnić się od jego obowiązków

• powszechnie przyjęte - też jest ustanowione przez naturę, ale jego przyjęcie we wzajemnych stosunkach nakazuje państwom wspólne dobro i bezpieczeństwo

• umowne

• zwyczajowe

Trzy ostatnie tworzą prawo narodów pozytywne, gdyż płyną z woli narodów: prawo powszechne z woli domniemanej, prawo umowne z ich wyraźnej zgody a prawo zwyczajowe z ich zgody milczącej.
Vattel występował przeciwko pojęciu państwa patrymonialnego, będącego własnością monarchy. Wysuwał koncepcję narodu - państwa.

48. Rozwój nauki prawa międzynarodowego publicznego - korzenie, skąd się wywodzi, prawo narodów, starożytny Rzym- prawo to wówczas regulowało stosunki pomiędzy obywatelami rzymskimi a cudzoziemcami, Jaremy Bentham- pojęcie prawa międzynarodowego 1780r,

Rozwój nauki prawa międzynarodowego:

• starożytność - jedynie refleksje filozofów na temat stosunków międzynarodowych i wojny

• średniowiecze - problemy prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych omawiane były przez teologów, prawników, rektorów jako część rozważań teologicznych, etycznych i prawniczych (problem dopuszczalności wojny, kwestia wojny sprawiedliwej i niesprawiedliwej, sposób prowadzenia wojny i wykonywania umów)

• powstanie nauki prawa międzynarodowego (XVI i XVII w.) - wykształciło się pojęcie suwerenności, a co za tym idzie nauka o prawie międzynarodowym, głównie o prawie wojny i o prawie poselskim; wykształciły się: nauka o prawie narodów i o społeczności międzynarodowej, zasada dobrej wiary, pojęcie pokojowego załatwiania sporów, definicja posła

1. szkoła hiszpańska łączy jeszcze rozważania na temat prawa międzynarodowego z problemami teologicznymi

2. Hugo Grocjusz - założyciel nauki prawa międzynarodowego; napisał pierwszy kompletny system prawa międzynarodowego; zwolennik prawa natury

• naturaliści i pozytywiści (XVII i XVIII w.)

• nauka prawa międzynarodowego w okresie kapitalizmu i imperializmu - okres rozkwit pozytywizmu, krytyki prawa naturalnego i wojny sprawiedliwej; prawo międzynarodowe zostaje ściśle oddzielone od teologii, moralności, filozofii i polityki i oczyszczone z zapożyczeń prawa cywilnego i rzymskiego; traktowano prawo międzynarodowe jako „europejskie” lub jako prawo „cywilizowanych narodów”

• nauka prawa międzynarodowego w okresie współistnienia (państw socjalistycznych i kapitalistycznych) dzieli się na naukę burżuazyjną i socjalistyczną; poza tym kontynuacja kierunku pozytywistycznego: szkoła anglosaska (opieranie się na wyrokach sądów, wewnętrznych aktach normatywnych, opiniach urzędowych i doradców prawnych) i kontynentalna

1. normatywizm (szkoła wiedeńska) - nauka burżuazyjna, która bada „czyste prawo” bez pozaprawnych elementów moralnych, politycznych..., prawo międzynarodowe posiada prymat nad prawem wewnętrznym, norma podstawowa - pacta sunt servanda

2. solidaryści - nauka burżuazyjna, głosząca, że rzeczywistymi podmiotami prawa międzynarodowego są jednostki, a prawo nie jest wyrazem woli państw, lecz wynika z konieczności społecznej

3. neonaturaliści - nauka burżuazyjna, według której podstawą i społeczną treścią prawa międzynarodowego jest „idea sprawiedliwości” - powrót koncepcji naturalistycznych

4. nauka prawa międzynarodowego w ZSRR - nauka socjalistyczna oparta na metodzie marksistowskiej, leninowskiej demaskowała klasowy charakter burżuazyjnego prawa międzynarodowego i występowała w obronie postępowych zasad; zagadnienia obrony pokoju i pokojowego współistnienia, zasada suwerenności i równości państw, prawo narodów do samostanowienia i potępienie kolonializmu

5. nauka prawa międzynarodowego w innych krajach socjalistycznych - nauka socjalistyczna również oparta na marksistowskich założeniach; na przykład w Polsce nauka prawa międzynarodowego może poszczycić się poważnymi osiągnięciami dopiero w okresie powojennym: postępowy punkt widzenia na problemy prawa międzynarodowego, zagadnienia pokojowego współistnienia, umów i organizacji międzynarodowych, prawo lotnicze i kosmiczne, prawo zwyczajowe i jego kodyfikacja itp.

49. Zakazane środki walki w prawie międzynarodowym - przykłady

W prawie międzynarodowym, w czasie wojny zabrania się:

• atakowania lub bombardowania nie bronionych miast, wsi i domów mieszkalnych i budowli

• używania środków masowej zagłady (godzą w ludność cywilną, która jest pod ochroną prawa wojennego)

• groźby terroru i jego stosowania wobec ludności cywilnej, by złamać odporność przeciwnika

• realizowania polityki rasowej (masowe akty ludobójstwa w czasie II wojny światowej)

• zdradzieckiego zabijania i ranienia oraz składania oświadczenia, że nikomu nie daruje się win

• w miarę możności atakowania świątyń, gmachów służących celom nauki, sztuki i dobroczynności, pomników historycznych (pod warunkiem, że nie służą one celom wojennym) - (patrz pyt.98)

• używania trucizny i broni zatrutej oraz broni mogącej zadać zbyteczne cierpienia

• używania pocisków wybuchających lub zawierających substancje piorunujące czy zapalne, wagi mniejszej niż 400 gramów

• używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych środków bakteriologicznych

• użycia broni jądrowej

• bezprawnego użycia flagi parlamentariusza, jak również odznak wojskowych i uniformów nieprzyjaciela

• niszczenia lub zabierania własności nieprzyjacielskiej (oprócz wypadków, kiedy wymaga tego konieczność wojenna)

• grabieży itd.

Pod ochroną prawa wojennego znajdują się:

• ludność cywilna: chorzy, ranni, jeńcy, dzieci, kobiety - (patrz pyt. 12)

• osoby należące do sił zbrojnych, które nie okazują oporu, tzn. złożył broń lub zdały się na łaskę

• szpitale, formacje sanitarne

• dobra kultury

Postanowienia te regulują m.in.: Konwencje Genewskie z 1949r., Regulamin i Konwencja Haska z 1907r., Protokół Genewski z 1925r., Deklaracja Petersburska z 1868r.

50. Kompetencje Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości - statut, siedzibą jest Haga, obraduje w tzw. Pałacu Pokoju ;sędziowie z Polski w MTS- Manfred Lachs i Bogdan Winiarski; Haga- stolica prawa międzyn.; Trybunał Irańsko-Ameryk.-przewodn. Krzysztof Skubiszewski;Międzyn. Sąd Arbitrażowy- prof. Karol Wolfie

Kompetencje:

• kto może być stroną w postępowaniu

MTS może rozpatrywać spory, których stronami są państwa. Prawo występowania przed Trybunałem mają przede wszystkim państwa będące członkami ONZ. Państwa, nie będące członkami ONZ, mogą stać się stronami Statutu MTS na podstawie specjalnej uchwały ZO podjętej na zalecenie RB. Również inne państwa mogą występować przed Trybunałem, następuje to bądź na podstawie zawartych umów przewidujących kompetencję MTS, bądź specjalnego porozumienia odnośnie skierowania konkretnego sporu do Trybunału (wtedy RB określa warunki korzystania z MTS). Państwo może być pozwane przez Trybunał tylko wtedy, gdy wyraziło na to swą zgodę, bądź w danym wypadku, bądź też w specjalnej deklaracji, oświadczając, że przyjmuje jurysdykcję Trybunału we wszystkich sprawach lub w ich określonej kategorii, albo też w sprawach określonych w obowiązujących je umowach.

• jakie sprawy może rozstrzygać trybunał

Podstawą kompetencji MTS jest zgoda państw, tzn MTS nie może bez zgody państw orzekać w sporach międzynarodowych. Zgoda musi być wyrażona w sposób oczywisty i niezaprzeczalny. Istnieją trzy sposoby wyrażenia zgody:

1. zgoda ex post - na osądzenie jednego ściśle określonego sporu jest wyrażana po zaistnieniu sporu

2. klauzula sądowa - zgoda na kompetencję Trybunału we wszystkich sporach jakie mogą powstać w przyszłości w związku z interpretacją konkretnej umowy międzynarodowej

3. klauzula fakultatywna - zgoda na kompetencję Trybunału we wszystkich sporach o charakterze prawnym wyrażana przez złożenie jednostronnej deklaracji przez państwo

Podstawą ustroju i działalności MTS są statut i regulamin. Statut określa skład i wymogi stawiane sędziom, zasady ich wyboru, zapewnia bezstronność wyrokowania. Z obywateli polskich sędziami Trybunału byli prof. Bogdan Winiarski (1946-1967) i prof. Manfred Lachs (1967-1993). Trybunał spełnia funkcje sądzenie i wydawania opinii doradczych

51. MST- organizacja trybunału- 15 sędziów i każdy z innego państwa, stronami mogą być tylko państwa a nie osoby, Prezydent i Sekretarz- muszą mieszkać w Hadze; języki: ang, fr, podpisują wyrok ; wyrok odczytuje się na jawnym posiedzeniu, jest on ostateczny i bezapelacyjny; Trybunał wydaje też opinie doradcze

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości to organ sądowy ONZ. Status MTS stanowi integralną część Karty NZ.

Trybunał składa się z 15 sędziów niezawisłych, oróznej przynależności państwowej, wybieranych na 9 lat przez ZO oraz RB z listy osób wyznaczonych przez grupy narodowe Stałego Trybunału Rozjemczego. Co 3 lata następuje odnowienie 1/3 składu Trybunału. Jest dopuszczalna reelekcja. W Trybunale nie może być jednocześnie 2 sędziów z tego samego państwa. Wykształciła się praktyka, ze w jego skład wchodzą zawsze sędziowie z 5 wielkich mocarstw, stałych członków RB. Sędzia MTS pełni wyłącznie te funkcję i korzysta z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Trybunał wybiera na 3 lata Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego ze swego grona oraz Sekretarza Trybunału na 7 lat. Sędzia ad hoc - może być powołany w skład sędziów MTS w jakiejś sprawie, sporze, przez każdą ze stron sporu, jeśli w komplecie sędziowskim nie ma obywatela któregoś z państwa - strony. MTS ma za zadanie rozstrzyganie sporów międzynarodowych.

Sprawa rozpoczyna się w Trybunale po wniesieniu doń przez państwo - powoda sprawy na piśmie i zarejestrowaniu jej przez Sekretarza MTS. Jeśli Trybunał uzna się za kompetentny do rozpatrzenia sprawy, nadaje jej dalszy bieg. Językami oficjalnymi są angielski i francuski. Postępowanie składa się z części pisemnej i ustnej. Strony są reprezentowane przez swych przedstawicieli, którzy mogą korzystać z pomocy doradców i adwokatów. Posiedzenia Trybunału są jawne, chyba że sąd postanowi inaczej, albo strony nie wyrażą na to zgody. Narady Trybunału są zawsze tajne. Decyduje większość głosów, w razie równości - głos Przewodniczącego. Wyrok MTS posiada moc tylko w stosunkach między stronami. Wyroki MTS są ostateczne.
MTS wydaje również opinie doradcze w kwestiach prawnych na żądanie RB, ZO i innych organów NZ i organizacji wyspecjalizowanych, jeśli uzyskają na to upoważnienie ZO. Opinia doradcza nie ma charakteru obowiązującego, a charakter zalecenia, które czasami może być uznane za wiążące.

52. Konwencja o prawie traktatów

• art.2- zawieranie traktatu - między państwami, na piśmie

• art.7- pełnomocnictwa - bez pełnomocnictwa głowy państw, szefowie misji dyplomatycznych, przedstawiciele akredytowani przez państwa

• zgłaszanie zastrzeżeń - jednostronne oświadczenie państwa, które ma na celu modyfikację albo uchylenie skutków prawnych pewnych postanowień w stosunku do tego państwa. Zastrzeżenie można składać do całkowitego wyrażenia zgody na związanie się umową

• wejście w życie traktatu - w trybie i dniu przewidzianym w traktacie bądź uzgodnionym przez państwa negocjujące

• art.26 pacta sun serwanda interpretacja traktatu w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem użytych w nim wyrazów

• traktaty a państwa trzecie - na korzyść, niekorzyść

• nieważność traktatów, przyczyny nieważności - naruszenie prawa wewnętrznego, wady oświadczenia woli, niezgodność z ius cogens

• art.62- zasada rebus sic stantibus - zasadnicza zmiana okoliczności

• art.64- normy ius cogens

• art.76,77- depozytariusz, karta NZ- kto jest depozytariuszem (rząd USC- art.111 karty NZ)

• 5 języków oficjalnych: ang., fr, hiszpański, chiński, rosyjski

53. Hugo Grocjusz- szkoła natury, jak to prawo się dzieli, dzieła i twierdzenia Grocjusza

Grocjusz był zwolennikiem, wywodzącej się jeszcze od stoików, koncepcji prawa natury, którą uwolnił od średniowiecznej podstawy teologicznej. Według niego prawo natury składa się z zasad prostych i oczywistych, które można wydedukować rozumowo. Prawo można, więc podzielić na:

• prawo natury (ius naturale), które wywodzi się z nakazów rozumu i jest niezmienne i prawo zależne od woli (ius voluntarium)

• prawo boskie (ius divinum) i prawo ludzkie (ius humanum)

• prawo narodów (ius gentium) i prawo cywilne (ius civile)

Podział na prawo natury dał początek rozwoju szkole naturalistycznej

Hugo Grocjusz - założyciel nauki prawa międzynarodowego; napisał pierwszy kompletny system prawa międzynarodowego

54. Zasada nieinterwencji w prawie międzynarodowym- zasada suwerenności państwa

Z powszechnie uznanej zasady suwerenności państw wynika niedopuszczalność interwencji w ich sprawy wewnętrzne. Zasada nieinterwencji powstała w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Interwencja jest to dokonanie przy pomocy nacisku lub przymusu mieszanie się jednego państwa (lub kilku państw interwencja kolektywna) w sprawy wewnętrzne innego państwa. Interwencja może wystąpić w różnej postaci: gospodarczej, finansowej, dyplomatycznej, a w szczególności militarnej, która przekształca się zazwyczaj w agresję. Interwencja jest szczególnie niebezpieczna, jeśli dokonuje się jej w czasie toczącej się w danym kraju wojny domowej. Preteksty mogące uzasadnić interwencje: - włączenie do narzuconego słabszemu państwu układu klauzuli przewidującej interwencję - interwencja dla rzekomej ochrony prawa własnych obywateli interwencje humanitarne - interwencje celem ściągania długów W świetle współczesnego prawa wszelka interwencja jest zabroniona. Jedynie kolektywne środki przymusu podjęte przez RB w razie zagrożenia pokoju, jego naruszenia, w szczególności zaś w wypadku agresji, mogą w drodze wyjątku usprawiedliwić interwencję. W Deklaracji ZO ONZ z 1965r. stwierdza się, że żadne państwo nie ma prawa interweniować bezpośrednio czy pośrednio z jakiegokolwiek powodu w sprawy wewnętrzne czy zewnętrzne innego państwa. Dotyczy to zarówno interwencji zbrojnej, jak i wszelkich innych form interwencji lub prób zagrożenia osobowości państw bądź ich stosunkom politycznym, gospodarczym i kulturalnym. Niedopuszczalne jest stosowanie lub zachęcanie do stosowania środków ekonomicznych, politycznych lub innych dla zmuszenia innego państwa do wyrzeczenia się wykonywania jego praw suwerennych, a także organizowanie, podsycanie i finansowanie działalności wywrotowej i terrorystycznej, zmierzającej do obalenia przemocą ustroju innego państwa lub ingerowanie w wojnę domową innego państwa. Stosowanie przemocy w celu pozbawienia narodów ich osobowości państwowej stanowi pogwałcenie ich praw niezbywalnych oraz zasady nieinterwencji. Każde państwo ma niezbywalne prawo wyboru własnego systemu politycznego, ekonomicznego, społecznego i kulturalnego bez ingerencji w jakiejkolwiek formie ze strony innego państw

55. Tworzenie prawa międzynarodowego - przez ogół państw

W stosunkach międzynarodowych nie ma ustawodawcy na wzór ustawodawcy wewnątrzpaństwowego.
Nie istnieje żaden ponadpaństwowy organ międzynarodowy, powołany do tworzenia prawa wiążącego dla państw.
Prawo międzynarodowe jest tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami. Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego w stosunku do określonego państwa musi być jego zgoda, obojętne czy wyraźna, czy dorozumiana i obojętne w jakiej wyrażona formie. Państwa tworzą prawo międzynarodowe, zawierając umowy lub stosując określoną praktykę, która przekształca się w zwyczaj.
Normy prawa wewnętrznego mają z reguły charakter norm powszechnych. Natomiast jeśli chodzi o prawo międzynarodowe są wprawdzie normy powszechne, ale istnieje również mnóstwo norm partykularnych, zwłaszcza umownych, wiążących tylko te państwa, które są stronami konkretnej umowy.

56. Zasada dobrej wiary w prawie międzynarodowym - pacta sunt serwanda

Zasada pacta sunt servanda (łac. umowy zobowiązują, umowy należy dotrzymywać) zwana jest niekiedy zasadą świętości umowy. Jeśli zgodę wyrażono we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony umowy zobowiązane są wykonywać w dobrej wierze jej postanowienia. Żadne państwo nie może być zmuszone do związania się umową, lecz jeśli stało się jej stroną - to zobowiązane jest do jej przestrzegania.

Wprawdzie w konkretnej sytuacji doraźne interesy jakiegoś państwa mogą przemawiać za zerwaniem niewygodnej umowy międzynarodowej, ale długofalowe interesy wszystkich państw przemawiają za stałością i pewnością obrotu międzynarodowego, a więc za zasadą pacta sunt servanda.

Obowiązek przestrzegania i wykonywania w dobrej wierze umów międzynarodowych wynika z obowiązującej normy zwyczajowej, znalazł potwierdzenie w wielu umowach i aktach międzynarodowych.

Zasada pacta sunt servanda jest jedną z podstawowych zasad postępowania członków ONZ, zawartych w Karcie NZ. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich ważnie zawartych i będących w mocy umów międzynarodowych.

57. Sankcje w prawie międzynarodowym

Praktycznie w prawie międzynarodowym nie istnieje zagadnienie sankcji, przymusu. Nie istnieje bowiem centralny silny organ wykonawczy, któremu przysługiwałaby wyłączność stosowania przymusu i nie ma organu sądowego, który posiadałby monopol ustalania w sposób wiążący, co jest prawem oraz kto i kiedy prawo takie naruszył. Specyfika współczesnego prawa międzynarodowego wyklucza istnienie nadrzędnego nad państwami organu przymusu, który byłby w stanie w razie potrzeby, siłą przeprowadzić wolę społeczności międzynarodowej i zmusić państwa do powstrzymania się od swawoli.

Przymus w prawie międzynarodowym jest realizowany przez same państwa, które czynią to bądź indywidualnie, bądź kolektywnie. Przymus ten w sposób stosowany, uzależniony od subiektywnych poglądów samych państw zainteresowanych, jest siłą rzeczy mniej skuteczny aniżeli w prawie wewnętrznym, niemniej jednak przymus ten istnieje, choć występuje przeważnie w specyficznej postaci samopomocy. Stąd też prawo międzynarodowe jest niewątpliwie mniej skuteczne od prawa wewnętrznego.

Poszczególne państwa zainteresowane utrwaleniem autorytetu prawa międzynarodowego wprowadzają nieraz do swego ustawodawstwa krajowego specjalne normy, przewidujące sankcje za naruszenie niektórych norm prawa międzynarodowego lub za czyny godzące w stosunki pokojowe danego państwa z innymi.

Stosowanie przymusu w celu wyegzekwowania realizacji norm prawa międzynarodowego należy w zasadzie do samych państw, które czynią to przeważnie indywidualnie, nieraz zaś kolektywnie. Choć normy prawne zawdzięczają swoje powstanie kolektywnej woli państw, które normy te następnie stosują i ich realizację kontrolują, to wykonanie ich nie podlega przymusowej akcji kolektywnej, gdyż społeczności międzynarodowej nie przysługuje w obecnym etapie jej rozwoju monopol stosowania przemocy.

Z drugiej strony można zaobserwować rozwijający się proces ograniczania możliwości stosowania - w sferze stosunków międzynarodowych - przymusu przez państwa (wyrzekanie się wojny, groźby użycia siły). Przymus może stosować jedynie RB, ale tylko w celu utrzymania międzynarodowego pokoju bezpieczeństwa.
W tym przypadku wyróżniamy:

• sankcje niewojskowe (zerwanie stosunków dyplomatycznych, gospodarczych oraz komunikacji)

• sankcje wojskowe (zbiorowa akcja wojskowa sił zbrojnych członków ONZ)

58. Konwencje genewskie 1949- ochrona ofiar wojny, zakazane środki walki, jakie są i kogo chronią, przykłady

Chorzy i ranni

Kwestie dotyczące traktowania chorych i rannych w wojnie lądowej uregulowane są w I konwencji genewskiej z 1949r. (jest ona stosowana przy udziale mocarstw opiekuńczych lub instytucji międzynarodowych - MKCK). Chorzy i ranni powinni być traktowani w sposób humanitarny oraz leczeni przez tę stronę konfliktu, we władzy której się znajdują. Zabronione są wszelki zamachy na ich życie, a w szczególności ich dobijanie lub świadome pozostawienie bez opieki lekarskiej. Ochronie podlegają stałe zakłady służby zdrowia, szpitale i ruchome formacje sanitarne. Prawo do ochrony upada, jeżeli wbrew zadaniom humanitarnym, zakładów lub formacji takich używa się do działań na szkodę nieprzyjaciela. Z ochrony korzystają także transporty chorych i rannych oraz sprzętu sanitarnego. Państwa mogą tworzyć na swym terytorium lub na obszarach okupowanych sanitarne strefy lub miejscowości, w celu ochrony chorych i rannych przed skutkami wojny. Personel sanitarny, który dostał się we władzę nieprzyjaciela, może być zatrzymany tylko wówczas, gdy tego wymaga potrzeba opieki lekarskiej nad jeńcami wojennymi. Emblematem i znakiem odróżniającym wojskowe służby sanitarne jest znak czerwonego krzyża na białym polu, albo czerwony półksiężyc, czy też czerwony lew i słońce - na białym polu.

Jeńcy wojenni
Jeńcem wojennym jest członek sił zbrojnych państwa wojującego, który znalazł się we władzy nieprzyjaciela.
Kwestie traktowania jeńców wojennych reguluje III konwencja genewska z 1949r. i regulamin haski z 1907r. Jeńcy wojenni powinni być traktowani w sposób humanitarny. Ten, kto dostaje się do niewoli, znajduje się we władzy obcego państwa, nie zaś jednostki lub oddziału biorącego go do niewoli. Osoby te pozostają pod ochroną prawa międzynarodowego od chwili pojmania do chwili ich uwolnienia i ostatecznej repatriacji. Państwo zatrzymujące może jeńca internować w obozach, miastach lub innych miejscowościach. Poza tym jest zobowiązane zapewnić jeńcom odpowiednie pomieszczenia, wyżywienie i umundurowanie. Prawo nie zakazuje ucieczki jeńca wojennego, który nie może być za nią karany (jedynie dyscyplinarnie). Państwo zatrzymujące może jednak w ostateczności użyć broni wobec uciekającego jeńca. W czasie niewoli jeńcy podlegają prawu, regulaminom i zasadom obowiązującym w państwie zatrzymującym i muszą tych norm przestrzegać. Mogą być zatrudniani jako robotnicy, wyżsi ranga jako nadzorcy - nie można ich do pracy zmuszać. Jeńcy muszą być traktowani honorowo i z czcią, na zasadzie równości.

Ochrona ludności cywilnej
Ludność cywilna, nie biorąca udziału w wojnie, musi być zabezpieczona przed skutkami działań wojennych. Kwestie te reguluje IV konwencja genewska z 1949r., normy zwyczajowe i umowy międzynarodowe. Ochronie ogólnej podlega cała ludność cywilna na zasadzie równości. Szczególna ochrona należy się rannym, chorym, kobietom ciężarnym i dzieciom. Osoba chroniona nie może działać na szkodę interesów państwa, pod którego władzą się znajduje. Sposoby ochrony ludności cywilnej: strefy bezpieczeństwa i strefy zneutralizowane (zapewniają schronienie chorym, rannym, kalekom, starcom, dzieciom poniżej 15 lat, kobietom ciężarnym i matkom dzieci poniżej lat 7), ewakuacja stref oblężonych lub otoczonych, ochrona szpitali cywilnych i wolność przewozu pomocy dla ludności.

Traktowanie osób chronionych
Osoby chronione maja prawo do poszanowania ich godności, honoru, praw rodziny, przekonań i praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów. Kwestie te reguluje IV konwencja genewska. Kobiety są chronione przed wszelkim uwłaczaniem ich czci, gwałtem, zmuszaniem do nierządu. Zabrania się stosowania przymusu (zwłaszcza w celu uzyskania informacji), środków mogących wywołać cierpienia fizyczne lub wyniszczenie osób chronionych, nadmiernych kar oraz wszelkich środków zastraszania ui terroru. Także rabunek i branie zakładników jest wzbronione.

59. Ochrona dóbr kultury w czasie konfliktu zbrojnego

Regulamin Haski z 1907r. nakładał na wojujących (na lądzie) obowiązek podjęcia niezbędnych kroków, ażeby w miarę możności oszczędzone zostały świątynie, gmachy służące celom nauki, sztuki i dobroczynności, pomniki historyczne... pod warunkiem, ażeby te gmachy i miejsca nie służyły jednocześnie celom wojennym (art. 27). Analogiczne postanowienie zawarte jest w XI Konwencji Haskiej z 1907r. dotyczącej bombardowania przez siły zbrojne morskie w czasie wojny. Szczegółowe przepisy dotyczące ochrony dóbr kulturalnych w czasie wojny zawarte są w Konwencji Haskiej z 1954r.

60. Prawo wojenne i pojęcie wojny.

Prawo wojenne - prawa i zwyczaje wojenne, które mają na celu uregulowanie stosunków między państwami wojującymi, a także między nimi a państwami neutralnymi, w kierunku humanitaryzacji środków prowadzenia wojny i łagodzenia ich skutków. Prawo wojenne obowiązuje wszystkie strony konfliktu, a więc zarówno agresora jak i ofiarę napaści. Wśród wielostronnych konwencji dotyczących praw i zwyczajów wojennych szczególnie ważne miejsce zajmuje:

• 13 konwencji haskich z 1907r.

• Protokół genewski z 1925r. o zakazie używania gazów duszących, trujących i innych środków bakteriologicznych

• 4 konwencje genewskie z 1949r.

• Konwencja Haska z 1954r. o ochronie dóbr kulturalnych Normy prawa wojennego obowiązują w każdym konflikcie zbrojnym.

Zasady prawa wojennego:

• ograniczone prawo wyboru środków szkodzenia przeciwnikowi

• celem wojny jest pokonanie przeciwnika i narzucenie mu swojej woli

• działania wojenne powinny być prowadzone przeciwko siłom zbrojnym przeciwnika, a nie przeciwko ludności

• wojna jest stosunkiem między państwami, a nie między ludnością jednego państwa a drugiego

Wojna w sensie prawnym oznacza zerwanie między państwami obrotu pokojowego (stosunków pokojowych) i przejście do stosunków wojennych, które charakteryzują się walką zbrojną i aktami wrogimi skierowanymi przeciwko drugiemu państwu.

Od pojęcia wojny szersze jest pojęcie konfliktu zbrojnego. Obejmuje ono przejawy walki zbrojnej miedzy państwami nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie wypowiedziana, jak również takie konflikty zbrojne, w których uczestniczą strony nie uznane za podmioty prawa międzynarodowego (za strony wojujące).

61. Międzynarodowa ochrona środowiska- akty prawne, zasada wolności mórz

W ramach międzynarodowej ochrony środowiska powstały instytucje międzynarodowe, zaczęło się kształtować prawo w tym zakresie, podjęto różne formy działalności ekonomicznej, społecznej i politycznej. Rozwiązania instytucjonalne:

• Program Środowiskowy NZ (UNEP) - upowszechnia nowoczesne technologie ochrony środowiska, inicjuje regionalne konferencje na ten temat, organizuje międzynarodowy system informacji o stanie środowiska

• wszystkie spotkania przedstawicieli państw służyły wykształceniu podstaw międzynarodowego prawa ochrony środowiska (międzynarodowe prawo ekologiczne)

• szereg konwencji dotyczących ochrony środowiska Działalność organizacji i stowarzyszeń:

• organizacje regionalne
  Rada Nordycka (nordycka konwencja o ochronie środowiska) EWG (zapisy w dokumentach o obowiązku ochrony środowiska i obciążaniu karami finansowymi za naruszanie tej zasady)

• organizacje i stowarzyszenia społeczne
  Greenpeace (czynne akcje na rzecz ochrony środowiska) Europa Nostra - Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń do spraw Ochrony w Europie Dobytku Kulturalnego i Naturalnego Światowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF) - ochrona zagrożonych dzikich terenów i zwierząt Międzynarodowy Zielony Krzyż - wspiera finansowo i organizacyjnie programy organy środowiska

• partie ekologiczne
  partie Zielonych - współpracują instytucjonalnie (wchodzą do parlamentów jako frakcje)

62. Obszary podbiegunowe Arktyka i Antarktyda- status szczególny

Arktyką nazywamy obszary położone wokół bieguna północnego. Obszary te to przeważnie zamarznięte oraz pokryte lodami pływającymi morza i nieliczne wyspy. Teoria sektorów stosowana do obszarów arktycznych polega na tym że państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych, jak tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze. Wierzchołkiem sektora jest biegun północny, a granicami bocznymi – linie przeprowadzone wzdłuż południków do bieguna północnego od krańcowego punktu wschodniego i zachodniego terytorium lądowego danego państwa. Północna linia brzegowa tego państwa stanowi podstawę sektora. Teorię sektorów odnośnie Arktyki uznała Kanada i Rosja. Nie uznały jej USA. Antarktyka to obszar wokół bieguna południowego, którego granicę stanowi równoleżnik 60o szerokości geograficznej południowej. Obszar ten obejmuje ląd stały pokryty lodem, mało jeszcze znany i niezamieszkały, uznawany za 6 cześć świata: Antarktydę (cenne złoża mineralne, stacje meteorologiczne). Przewidziano, ze obszar ten będzie wykorzystywani wyłącznie dla celów pokojowych. Zakazane jest podejmowanie wszelkich środków o charakterze wojskowym, a wiec zakładanie baz wojskowych i fortyfikacji, przeprowadzanie manewrów wojskowych, jak również dokonywanie prób z bronią jakiegokolwiek rodzaju (traktat waszyngtoński z 1959r.). W Antarktyce zakazane są wszelkie wybuchy jądrowe oraz umieszczanie tam odpadów radioaktywnych. Traktat waszyngtoński proklamował także wolność badań naukowych na całym obszarze Antarktyki.

---