CHEMIA KLINICZNA - WYKŁAD 1 2.10.2008

Równowaga kwasowo-zasadowa

- wykładniki laboratoryjne RKZ

- kliniczne postacie zaburzeń RKZ

Utrzymanie prawidłowego stanu rk-z zależne jest od działania następujących czynników:

1. układów buforowych krwi i tkanek

1. zewnątrzkomórkowych

2. wewnątrzkomórkowych

2. buforowania narządowego przez:

1. nerki

2. układ oddechowy

3. układ kostny

3. buforowania komórkowego

Układy buforowe krwi

• kwas węglowy/ wodorowęglan (53%)

H₂CO₃/ HCO₃^-

CO₂ rozp./ HCO₃^-

• hemoglobina/ hemoglobinian // oksyhemoglobina/ oksyhemoglobinian (35%)

HHb/Hb^-// HHbO­_2­­ / HbO_2­^-

• białko/ białczany (7%)

HPr/ Pr^-

• fosforany jednozasadowe/ dwuzasadowe (5%)

H₂PO₄^-/ HPO₄^2-

Bufor wodorowęglanowy

Układ buforowy CO₂/ HCO₃^- zależy od dwóch procesów:

- uwodnienia CO₂

- dysocjacji H₂CO₃

CO₂ + H₂O ↔ H₂CO₃ ↔H⁺ + HCO₃^-

Działanie buforu opisuje równanie Hendersona - Hasselbalcha

pH= pK + log

pH = pK +

a - współczynnik rozpuszczalności Bunsena = 0,03

pK - ujemny log K H₂CO₃

pH =

Bufor hemoglobinianowy

pH =
dla hemoglobiny zredukowanej

pH =
dla oksyhemoglobiny

Bufor białczanawy

pH =
dla ładunków ujemnych

pH =
dla ładunków dodatnich

Bufor fosforanowy

pH =

Komórkowa regulacja RKZ

Wymiana jonów wodorowych i jonów potasowych pomiedzy przestrzenią pozakomorkową i komórkową

Kwasica → hiperkaliemia

Zasadowica → hipokaliemia

Hiperkaliemia → kwasica metaboliczna

Hipokaliemia → zasadowica metaboliczna

Rola nerek w utrzymaniu rk-z organizmu

Nerki aktywnie eliminują H⁺ i regenerują
poprzez następujące mechanizmy:

- resorpcje zwrotna wodorowęglanów

- amoniogeneze

- tzw. Kwaśność miareczkową moczu

Nerkowa regulacja RK-Z

Nerka spełnia swą funkcje regulacyjną poprzez następujące mechanizmy:

1. wchłanianie zwrotne HCO₃^-, w takiej postaci w jakiej są przesączone w kłębuszkach nerkowych, odbywa się w kanaliku bliższym nerki i odpowiada za wchłanianie ok. 20% HCO₃^- .

2. wchłanianie zwrotne wodorowęglanów, wytwarzanych w komórkach kanalika nerkowego, któremu towarzyszy buforowanie powstałych jednocześnie jonów H⁺ przez HCO₃^- przesączany w kłębuszkach i znajdujący się w świetle kanalika, ten mechanizm zachodzi w:

1. kanaliku bliższym

2. kanaliku dalszym

3. kanaliku zbiorczym

W wyniku mechanizmów 1 i 2 w kanaliku bliższym wchłania się 80-85 % HCO₃^- . Reszta (15-20%) wchłania się w kanaliku dalszym i zbiorczym w wyniku mechanizmu 2.

3. Wchłanianie zwrotne HCO₃^- tworzonych w komórkach kanalika nerkowego, któremu towarzyszy buforowanie powstałych jednocześnie jonów H⁺ przez niewodorowęglanowe zasady buforowe w świetle kanalika (głównie HPO₄^2- i NH₃)

Ten proces buforowania zachodzi głównie w kanaliku dalszym i zbiorczym nerki.

Wzajemna zależność pomiędzy ilościa wchłanianych zwrotnie HCO₃^- i Cl^-.

↑ wchłaniania HCO₃^- => ↓ wchłaniania Cl^- → hipochloremia

• W zasadowicy metabolicznej

• W kwasicy oddechowej (wyrównanej)

Kwaśność miareczkowa

HPO_4­^2- + H⁺ → H₂PO₄^-

H₂PO₄^- w moczu określa się mianem kwaśności miareczkowej ( TA, ang. titratable acidity )

Oznacza się miareczkując mocz mocną zasadą do pH 7,40.

TA obejmuje nie tylko H₂PO₄^- , ale także inne kwasy występujące w moczu:

- kreatynina (pK ok. 4,9)

- cytryniany kwaśne (pK ok. 5,3)

- kwas β-hydroksymasłowy (pK ok. 4,7)

Ze względu na ich małe stężenie działanie ich jest ograniczone.

Ocena wydalania jonów wodorowych przez nerki na podstawie badań laboratoryjnych

Kwaśność „netto” = TA + NH₄⁺ - HCO_3­^-

TA ≈ 30 mmol/24h (10-30)

NH₄⁺ ≈ 40 mmol/24h (30-50)

HCO_3­^- ≈ praktycznie bez znacznia (<1)

H⁺ wyd. 50-70 mmol/24h (30-80)

Efektywność regulacji nerkowej w zależności od potrzeb

• Przy małym pH moczu (≈5) największy udział w wydalaniu jonów H⁺ ma NH₄⁺ (pK NH₄⁺ = 9).

• Układ buforowy H₂PO₄^-/ HPO₄^2- wydaje się być najbardziej zbliżony do idealnego dla moczu o umiarkowanie kwaśnym odczynie (pK H₂PO₄^- = 6,8).

• W przypadku większego pH moczu (pH8) stosunek stężeń HCO₃^-/ CO₂ ulega przesunięciu na korzyść HCO_3­^-.

Układ odechowy

Wymiana gazowa w płucach zależy od:

1. wentylacji płucnej

2. perfuzji naczyń włosowatych, przepływ krwi przez naczynia włosowate pęcherzyków płucnych

3. dyfuzje gazów przez ściany pęcherzyków płucnych

4. prawidłowego stosunku wielkości wentylacji do wielkości perfuzji (0.90)

Rola układu kostnego w utrzymaniu RK-Z

Proces osteogenezy ma tendencję do zakwaszania, a osteolizy - do alkalizacji organizmu.

Parametry laboratoryjne do oceny komponentu metabolicznego

- aktualne stężenie wodorowęglanów

- standardowe stężenie wodorowęglanów

- zasady buforowe

- nadmiar zasad

- standardowy nadmiar zasad

- luka anionowa

Aktualne stężenie wodorowęglanów - oznaczenie przy aktualnym pCO­­­­­₂

Parametr zależny od pCO­­­­­₂

pCO­­­­­₂

↑↓

CO₂ rozp + H­₂O ↔ H₂CO₃ ↔ H⁺ + HCO₃^-

Stężenie CO₂ rozp. jest w równowadze z jego ciśnieniem cząstkowym

↑ pCO­­­­­₂ powoduje ↑ CO­­­­­₂ rozp. → ↑ HCO₃^-

Zmiany komponentu oddechowego (pCO­­­­­₂) muszą wpływać na aktualne stężenie HCO₃^-

Standardowe stężenie wodorowęglanów

Oznacza ich stężenie w osoczu krwi całkowicie utlenowanej i wysycanej CO₂ przy ciśnieniu parcjalnym 40 mmHg w temperaturze 37^o C.

Jest to dobry miernik komponentu nieoddechowego, precyzyjnie określający udział tego komponentu w zaburzeniu lub w kompensacji. Jednakże, obejmując część zasad buforowych nie dają one odpowiedzi na pytanie o ilościowy udział komponentu nieoddechowego w zaburzeniu RK-Z.

Aby spełnic powyższe wymagania wprowadzono pojęcie zasady buforowe.

Zasady buforowe (BB) i normalne zasady buforowe (NBB)

BB stanowi sumę wszystkich zasad buforowych, zarówno wodorowęglanowych, jak i niewodorowęglanowych, oznaczonych we krwi całkowicie utlenowanej.

Parametr ten jest nie zależny od pCO­₂

HBuf

↑↓

pCO­₂ Buf

↑↓ +

CO­₂ rop. + H₂O ↔ H₂CO₃ ↔ H⁺ + HCO₃^-

↑ pCO­₂ → ↑ HCO₃^-

↑ HCO₃^- → ↓ Buf

(zasady buforowe niewodoroweglanowe)

SUMA STĘŻEŃ WSZYSTKICH ZASAD BUFOROWYCH POZOSTANIE STAŁA

Zasady buforowe (BB) można określić dla osocza (BBp)

Oraz dla pełnej krwi (BBb)

BBp = 41,7 mmol/l = NBBp

(prawidłowe - normalne zasady buforowe)

BB w masie krwiakowej - 55,7 mmol/l

NBBb = 41,7 + 0,42 x HGB w g/dl

dla HGB = 15 g/dl

NBBb = 41,7 + 0,42 x 15 = 48 mmol/l

NBBb = 41,7 + 0,42 x 12 = 46,7 mmol/l

NBBb = 41,7 + 0,42 x 16 = 48, 4 mmol/l

Fakt, że prawidłowa wartość NBBb zależy od prawidłowego stężenia HGB, stanowi pewną niedogodność, gdyż oznacza, że każdy badany ma własną normę dla tego parametru. W tym celu wprowadzono pojęcie nadmiaru zasad.

Nadmiar zasad (BE)

Oznacza liczbę mmol mocnego kwasu (przy właściwym nadmiarze zasad) lub mocnej zasady (przy deficycie zasad), która dodana do 1 litra krwi przy pCO₂ - 40 mmHg i w temp. 40 st. C doprowadzi pH osocza tej krwi do prawidłowej wartości 7,40

BE-BB-NBB

Powodem tego zjawiska jest fakt, że jony wodorowęglanowe są drobnocząsteczkowe i swobodnie dyfunduja do przestrzeni śródmiąższowej, w przeciwieństwie do białek (HGB).

Wobec tego wprowadzono pojęcie standardowy nadmiar zasad.

Standardowy nadmiar zasad (SBE)

Wartość zasad buforowych odczytywana jest nie przy aktualnym stężeniu HGB, lecz przy takim stężeniu, jakie wykazywało by HGB, gdyby penetrowała do całej przestrzeni pozakomórkowej, której objętość wynosi ok. 12,5 l.

Z kalkulacji wynika:

Przyjmując HGB = 15 g/dl krwi oraz objętość krwi 5 l, stężnie HGB w przestrzeni pozakomórkowej wynosiło by 6 g/dl. Przy takim więc stężeniu HGB zalecono odczytywać wartości BE. Jest to SBE

Luka anionowa

[Na⁺] + ∑NK = ([CT] + [HCO₃^-]) + ∑NA

∑NA - ∑NK = [Na⁺] - ([CT] + [HCO₃^-])

∑NA - ∑NK = LA

LA = [Na⁺] - ([CT] + [HCO₃^-])

LA = 12 ± 4 mEq/l

LA = [Na⁺] + [K⁺] - ([CT] + [HCO₃^-])

LA = 16,5 ± 4 mEq/l

Luka osmolalna (LO)

LO = osmolalność oznaczona - osmolaność obliczona

Osmolalność = 2 x [Na⁺] + [glukoza] + [mocznik] (mmol/l)

LO< 10 mmol/kg H_2­O

↑ LO => zatrucie metanolem, itd.

Parametry laboratoryjne do oceny czynności oddechowej

pCO₂ i pO₂ - oznacza się bezpośrednio

SO₂ - oznacza się bezpośrednio jak i kalkulacyjnie

P₅₀ - kalkulacyjnie

ctO₂ - zawartość tlenu we krwi

ctCO­₂ - zawartość dwutlenku węgla we krwi

Miernikiem komponentu oddechowego jest pCO₂

pO₂ nie jest dobrym miernikiem komponentu oddechowego ze względu na stosunkowo dużą różnicę pO₂ we krwi tetniczej 90-100 mmHg i żylnej w przybliżeniu 40 mmHg.

Jednak pO₂ stanowi ważny parametr pozwalający na wczesne wykrycie niewydolności oddechowej, gdy nie powoduje ona jeszcze zmniejszenia SO₂.

Wysycenie hemoglobiny tlenem (saturacja)

Procentowa zawartość oksyhemoglobiny wobec hemoglobiny jako całości

SO₂ =
X 100

Zawartość tlenu we krwi

ctO₂ = O₂ związany z Hb + O₂ rozp. Fizycznie

O₂ rozp. Fizycznie = pO₂ X α

Prawie cała ilość tlenu zawartego we krwi jest związana z hemoglobiną (90%). Nawet bardzo wysokie ciśnienie cząsteczkowe tlenu nie zwiększy w istotny sposób zawartości tego gazu we krwi, gdyż transport tlenu we krwi zależy prawie wyłącznie od Hb, ta zaś ma określona pojemność tlenową której nie może przekroczyć, bez względu na ciśnienie cząsteczkowe tlenu.

Nowe możliwości w ocenie zaburzeń oddechowych

1. analizator RK-Z

pH, pCO₂, pO₂ (parametry zmierzone)

2. oksymetr

tHb, COHb, MetHb, SO₂ (parametry zmierzone)

3. parametry wprowadzone

- temperatura pacjenta

- ciśnienie powietrza

- zawartość tlenu w powietrzu wdychanym

Parametry: px, cx, Qx

px - ciśnienie ekstrakcyjne tlenu

cx - stężenie ekstrakcyjne tlenu

Qx - wskaźnik kompensacji tlenowej

Te nowe parametry zastępują dotychczasowe pO₂ i SO₂.

Przydatne w ocenie dostępności tlenu do tkanek.

4. Program komputerowy OSA (Oxygen Status Algorithm)

Uzyskuje się:

- px,cx, Qx

- P₅₀, 2,3 - DPG

- ciśnienie parcjalne tlenu w powietrzu pęcherzykowym (pO₂A)

- ciśnienie parcjalne tlenu w powietrzu wdychanym (pO_2­I)

- shunt - wskaźnik przecieku tlenowego w płucach (domieszka krwi żylnej we krwi tetniczej)

- stężenie efektywnej Hb (ceHb)

Etapy przemiany tlenowej

1. Ładowanie krwi tlenem - zależy od:

- pO_2­I

- pO₂A

- shunt

2. Transport tlenu przez krew zależy od:

- ctO₂ - stężenie tlenu we krwi tętniczej, które zależy od stężenia Hb efektywnej

ceHb= ctHb (1-FCOHb - FMetHb)

ctO₂= ceHb x SO₂ + pO₂ x α

3. Ładowanie tlenu do tkanek

Zależy od powinowactwa Hb do tlenu (krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny)

- P₅₀

- 2,3-DPG, pH, pCO₂, temp.

- px, cx, Qx

ZAKRESY WARTOŚCI REFERENCYJNYCH PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW RK-Z

KREW KAPILARNA
pH	7,35 -7,45 (45-35 mmol/l H^+)
pCO2	35,0 - 45,0 mmHg (4,67 - 6,00kPa)
pO2	65 - 95 mmHg (11,33 - 13,33 kPa)
[HCO3^-] (akt.)	21-27 mmol/l
[HCO3^-] (stęż.)	22-26 mmol/l
BB	48 mmol/l
BE	0 ± 2,5 mEq/l
SBE	0 ± 2,5 mEq/l
Sat O2	70 - 95 %
ctO2	19,0 - 21,0 ml/dl
ctCO2	20 ml/dl

Kwasice metaboliczne

1. KM na skutek zwiększonego wytwarzania nielotnych kwasów w organizmie (kwasice addycyjne).

1. ketonowa

- cukrzycowa

- głodowa

- poalkoholowa

2. mleczowa

- typ A - wywołane bezwzględnym lub względnym niedotlenieniem tkanek z wyraźnymi cechami hipoksji

- typ B - bez wyraźnych cech hipoksji

3. o innej etiologi

- w zatruciach glikolem etylenowym, salicylanami

2. KM na skutek zmniejszonego wydalania jonów H⁺ z organizmu (kwasice retencyjne).

1. Nekowe kwasice kanalikowe.

2. Ostra niewydolność nerek oraz przewlekła niewydolnośc nerek (GRF < 20-30 ml/ minutę)

3. KM na skutek utraty wodorowęglanów z wydalinami (kwasice subtrakcyjne).

1. Biegunki, przetoki jelitowe, trzustkowe

2. Choroby nerek przebiegających z utratą HCO₃^-

4. KM na skutek przemieszczenia się jonów H⁺ z przestrzeni wewnątrzkomórkowej do pozakomórkowej (kwasice dystrybucyjne) np. w hiperkaliemi.

Diagnostyka laboratoryjna KM

1. Gazometria

pH

HCO₃^-

pCO₂

2. Jonogram

K

Cl

3. Badania biochemiczne krwi

- Kratyniana, BUN

- glukoza, mleczny, ciała ketonowe

- LA, LO

4. Badania moczu

pH, TA, NH­₄⁺

Diagnostyka różnicowa kwasicy metabolicznej

Kwasica metaboliczna

↓ ↓

LA - prawidłowa LA - ↑

↓ ↓

- utrata HCO₃^- przez przewód pokarm - kwasica ketonowa

- kwasica kanalikowa proksymalna - kwasica mleczanowa

- kwasica kanalikowa dystalna - zatrucia

- wczesny okres niewydolności nerek - niewydolność nerek

Elektrolity

[Cl­^-] >[Na⁺] + [K⁺] → utrata HCO₃^- przez przewód pokarmowy

[Cl­^-] <[Na⁺] + [K⁺] → nerkowe pochodzenie kwasicy metabolicznej

Zasadowice metaboliczne

ZM na skutek:

1. Utraty jonów H­⁺ (zasadowice subtrakcyjne)

1. wymioty

2. odsysanie treści żołądkowej

3. z moczem

2. Nadmiernej podaży zasad (zasadowice addycyjne)

1. NaHCO₃, mlecznu sodowego, cytrynianu sodowego, węglanu wapnia.

3. Niedostatecznego poboru lub nadmiernej utraty potasu (zasadowice dystrybucyjne)

1. Niedostateczna podaż potasu w pokarmach.

2. Utrata z kałem (nadużywanie środków przeczyszczających).

3. Nadmierna produkcja mineralokrtykosteroidów (pierwotny hiperaldosteronizm).

4. Nadmiar kortyzolu i mineralokortykosteroidów (zespoł Cushinga, ekotopowa produkcja ACTH).

Diagnostyka laboratoryjna ZM

1. gazometria

pH ↑

HCO­₃^- ↑

pCO₂ N/↑

2. jonogram

K ↓

Cl ↓

Kwasice oddechowe

KO są następstwem hiperkanii wywołanej:

1. uszkodzeniem nerwowej regulacji oddechowej

1. uszkodzeniem lub porażeniem centralnego układu nerwowego

- barbiturany

- pochodne morfiny

- alkohol etylowy

- urazy

- udar mózgu

- infekcje

2. uszkodzeniem lub porażeniem nerwów motorycznych w rdzeniu kręgowym lub nerwów obwodowych mięśni oddechowych (maystenia gratis, poliomyelitis )

2. ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej

zmiany w układzie kostnym lub mięśniowym (sklerodermia, skolioza, nadmierna otyłość)

3. chorobami płuc

1. choroby restrykcyje miąższu płuc (ciężkie zapalenie, rozedma, obrzęk)

2. choroby obturacyjne oskrzeli (astma, zapalenie oskrzeli)

3. obecność płynu, krwi lub powietrza w jamie opłucnej

Diagnostyka laboratoryjna KO

1. gazometria

pH ↓

HCO­₃^- ↑

pCO₂ N/↑

2. jonogram

K ↑

Cl ↓ (kompensacja)

Zasadowice oddechowe

ZO są następstwem hiperwentylacji wywołanej stymulacja ośrodka oddechowego, której przyczyną mogą być:

• silne bodźce nerwowe o podłożu psychogennym, jak histeria, nerwica, niepokój, strach

• uszkodzenie lub drażnienie centralnego układu nerwowego

• gorączka

• toksyny egzogenne (bakteryjne) lub endogenne (amoniak)

• przedawkowanie leków (teofilina, salicylany)

• hipoksja

• przewlekłe choroby płuc, obrzęk płuc

• mechaniczna hiperwentylcja

Diagnostyka laboratoryjna ZO

1. gazometria

1. pH ↑

2. HCO­₃^- ↓

3. pCO₂ N/↓

2. jonogram

K ↓

Cl ↑ (kompensacja)

Mechanizmy obronne po wystąpieniu zaburzeń RK-Z

Buforowanie

- bufory tkankowe i buforowanie narządowe

Kompensacja

- reakcja ze strony zmiennej zależnej czyli wtórnej, której zmiana zachodząca w tym samym kierunku co zmiana zmiennej niezależnej (pierwotnej) będzie ograniczać zmianę wartości pH

Korekcja

- reakcja organizmu mająca na celu usunięcie nadmiaru nagromadzonych kwasów lub zasad lub uzupełnienia ich niedoborów (często skuteczna korekcja wymaga interwencji lekarza)

Mechanizmy obronne organizmu

1. buforowanie pozakomórkowe

1. bufory płynu pozakomórkowego: minuty

2. buforowanie komórkowe

1. wymiana jony K⁺/ Na⁺ na jon H⁺ pomiędzy płynem pozakomórkowym i wewnątrzkomórkowym, minuty-godziny

3. kompensacja narządowa - wtórny mechanizm wyrównawczy

1. kompensacja oddechowa

- w pierwotnym zaburzeniu metabolicznym

- regulacja wydalania CO₂ przez płuca

2. kompensacja metaboliczna

- w pierwotnym zaburzeniu oddechowym

- regulacja wydalania H⁺ przez nerki: godziny-dni

Fazy cyklu badania laboratoryjnego

Na cykl każdego badania laboratoryjnego składają się trzy fazy:

- przedlaboratoryjna

- laboratoryjna (analityczna)

- polaboratoryjna

Nadzór laboratorium powinien obejmować cały obszar działań determinujących jakość wyniku RK-Z

System zapewnienia jakości wyników badań obejmuje proces:

- pobierania i dostarczania materiału do laboratorium oraz

- analizy, transmisji wyniku do lekarza i interpretacji

Faza przedlaboratoryjna

W badaniach RK-Z błędy występujące w fazie przedlaboratoryjnej sA spowodowane:

- niewłaściwym przygotowaniem pacjenta do badania RK-Z

- niewłaściwym pobraniem i przechowywaniem próbek krwi

Faza laboratoryjna

W fazie laboratoryjnej błędy mogą być spowodowane:

- aparaturą i sposobem jej kalibracji (czułość elektrod pH, pCO₂, pO₂)

- sposobem wykonywania oznaczeń (właściwe wymieszanie próbek, wprowadzenie danych: ciepłota ciała, stężenie HGB)

- brakiem właściwej kontroli wiarygodności wyników (wymagana precyzja i dokładność pomiarów)

Faza polaboratoryjna

W fazie polaboratoryjnej błędy mogą być spowodowane:

- niewłaściwą interpretacja wyników (zaburzenia miaeszane)

- wpływem leków na RK-Z organizmu

Materiał do badań

Formalnie właściwym materiałem do badań RK-Z jest próbka krwi tętniczej pobierana w warunkach anaerobowych od pacjenta znajdującego się w stanie spoczynku fizycznego i psychicznego.

Wartości parametrów RK-Z są identyczne we wszystkich tętnicach, zwykle krew jest pobierana z tętnicy promieniowej lub udowej.

Zawsze istniejące przy nakłuciu tętnicy niebezpieczeństwo powoduje, że zabieg ten może wykonywać wyłącznie lekarz (wymóg prawny).

Stwarza to określone problemy, nie mniej w każdym przypadku pacjenta z zaawansowanymi obwodowymi zaburzeniami krążenia stan RK-Z należy badać w krwi tętniczej

Najczęściej pobieranym materiałem do badań RK-Z jest tzw. „arterializowana krew włośniczkowa”

Pojęcie arterializowana jest nie ścisłe, należy przez nie rozumieć przekrwienie czynne wywołane ogrzaniem opuszki palca, które spowoduje około 25 krotny wzrost przepływu włośniczkowego w tkance.

Nakłucie opuszki palca przy pobieraniu krwi do kapilar Astrupa powinno być głębokie i w miarę bezbolesne.

Ból może wpływać na wentylacje oddechową będąc przyczyna zarówno hiperwentylacji jaki i poprzez odruchowe wstrzymanie oddechu - hipowentylacji.

Dla eliminacji wpływu powietrza atmosferycznego próbkę należy pobierać ze środka kropli krwi, przy czym pierwszą kroplę po nakłuciu palca należy wytrzeć.

Innym miejsce pobrania krwi u dorosłych może być płatek ucha, u noworodków pięta, w części przyśrodkowo-bocznej stopy.

Antykoagulant

Zalecanym czynnikiem zapobiegającym krzepnięciu krwi jest sól sodowa heparyny.

Obecnie coraz częściej zastępowana solą litową, która umożliwia jednoczesne oznaczenie aktywności jonów sodowych w próbce.

Jeżeli pomiar RK-Z jest związany z pomiarem aktywności jonów wapniowych, wtedy jako antykoagulantu należy używać heparyny zbuforowanej solami wapnia.

Strzykawki, kapilary

Próbkę krwi tętniczej można pobierać do strzykawek lub kapilar.

Zalecane jest używanie strzykawek szklanych powleczonych wewnątrz liofilizowaną lub odparowaną heparyną, przy czym końcowe stężenie hepatyny powinno wynosić około 50 IU w 1 ml krwi.

Stosownie strzykawek plastikowych przemytych roztworem heparyny może być przyczyną błędów wynikających z:

- efektu rozcieńczania

- jak i zachodzącej dyfuzji gazów przez ściankę strzykawki

- roztwór heparyny (pH=7,00; pCO₂=0; Po₂=65-265 mmHg) jest czynnikiem zakwaszającym próbkę, obniżającym pCO₂ i zawyżającym pO₂

Dlatego też płynna heparyna w strzykawce, aczkolwiek bardzo wygodna (szybko miesza się z krwią) nie powinna być stosowana.

Próbkę krwi włośniczkowej pobiera się do heparynizowanych kapilar.

W próbkach krwi pobranych zarówno do kapilar, jak i strzykawek nie mogą znajdować się pęcherzyki powietrza.

Kapilary muszą być napełnione tak, aby po włożenieu do nich metalowego sztyftu były całkowicie wypełnione.

Bezpośrednio po pobraniu próbkę krwi należy wymieszać w kapilarach przy pomocy metalowego sztyftu i magnezu, w strzykawce poprzez obrotowe mieszanie w dłoniach. Mieszanie jest koniecznym warunkiem rozpuszczenia heparyny w próbce krwi, a niespełnienie tego wymogu często jest przyczyną powstawanie skrzepów zatykających komorę pomiarową w analizatorach RK-Z.

Do badań RK-Z nie można pobierać krwi do probówek próżniowych (np. system Vacutainer). Zarówno obecność resztkowego gazu, jak i obniżone ciśnienie w probówce wpływają na równowagę gazową.

Przechowywanie próbek

Istotne znaczenie dla zapewnienie jakości oznaczeń ma czas upływający od momentu pobrania próbki krwi do chwili dokonania pomiaru.

Jeżeli analiza nie może być wykonana w ciągu 20 minut od pobrania próbkę należy przechowywać w lodówce (0-4^oC) lub ewentualnie w mieszaninie wody z lodem.

Przechowywanie próbek krwi w lodówce lub w wodzie z lodem powoduje spowolnienie metabolizmu komórkowego. Jest to szczególnie istotne w przypadku pacjentów z wysoką leukocytozą i/lub retikulocytozą.

Niższa temp. przechowywania próbek niż 0 st. C może uszkodzić krwinki. Maksymalny czas przechowywania próbek 0-4^oC nie powinien przekraczać 2h.

Wpływ leków na wyniki RK-Z

⇑ pH	⇓ pH
kwas askorbinowy bumetamid kwas etakrynowy furosemid środki przeczyszczające fenylobutazon NaHCO3 tubokuraryna tiazydy	kwas acetylosalicylowy amtoterycyna B captopril cholestyramina dimercaprol metoxytluran isoniasid fenformina spironolacton tetrtcykliny chloramphenicol
⇑pCO2	⇓pCO2
diazepam morfina midazolan barbiturany	heparyna trometamol
⇑pO2	⇓pO2
hatolan podtlenek azotu	barbiturany diazepam ferrytoina

1

MADE BY SŁOMEK

---