Temat 4

Finanse przedsiębiorstwa - jako ogniwo system finansowego

Tezy:

1. Przedsiębiorstwo definicja

2. Przedsiębiorstwo i jego otoczenie

- klasyfikacja podmiotowa

- powiązania finansów przedsiębiorstwa z otoczeniem

- wpływ czynników zewnętrznych na przedsiębiorstwo

3. Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w otoczeniu

4. Przedmiot i cel finansów przedsiębiorstwa

5. Cele finansowe i niefinansowe przedsiębiorstwa

6. Cel i przedmiot zarządzania finansami przedsiębiorstwa

7. Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa i jej funkcję

8. Gospodarka rynkowa a przedsiębiorstwo

9. Wartość pieniądza w czasie

Literatura:

[1] Danuta Krzemińska: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, Wydawnictwo Wyższej

Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2000

[3] Lech Szyszko, Jan Szczepański (red.): FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, PWE,

Warszawa 2003

Przedsiębiorstwo i jego otoczenie

Pojęcie przedsiębiorstwa wg kodeksu cywilnego jest zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmuje:

• firmę (nazwę),

• znaki towarowe,

• księgi handlowe,

• nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,

• patenty,

• wzory użytkowe i zdobnicze,

• zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz prawa majątkowe z najmu lokali czy też dzierżawy,

• i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo.

Wg Ustawy o działalności gospodarczej, przedsiębiorstwo można określić jako planowo zorganizowaną działalność gospodarczą, której celem jest produkowanie dóbr rzeczowych (usług) albo ich dostarczanie lub sprzedawanie. Działalność taka musi być prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.

Przedsiębiorstwo odróżniają od innych organizacji następujące cechy:

• występowanie na rynku w roli sprzedawcy i nabywcy oraz powiązanie z otoczeniem finansowym,

• działanie na własny rachunek i ryzyko,

• ponoszenie finansowej odpowiedzialności za zobowiązania pieniężne.

Z uwagi na powiązania zarówno na rynku towarów i usług, jak i rynku finansowym w działalności przedsiębiorstwa występują trzy typy przepływów pieniężnych:

1. rzeczowo-finansowe,

2. o charakterze „odpłatnym”

3. o charakterze „nieodpłatnym”.

aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowDo przepływów rzeczowo-finansowych należą przepływy rzeczowe, jak np. towarów, co wiąże się z zapłatą za ten towar - przede wszystkim są to przepływy występujące na rynku towarów i usług.

Do przepływów „odpłatnych” zaliczyć należałoby m.in. zaciągnięte kredyty bankowe, co wiąże się z odpowiednią ceną w postaci odsetek; odszkodowania ubezpieczeniowe oraz składki ubezpieczeniowe. Przepływy te występują na rynku finansowym.

Do przepływów „nieodpłatnych” należą przede wszystkim podatki.

Przedmiot i cel finansów przedsiębiorstwa

Przedmiotem finansów przedsiębiorstwa jest pozyskiwanie potrzebnego do funkcjonowania przedsiębiorstwa kapitału oraz jego efektywne lokowanie w majątku.

Ogólnym celem jest osiąganie zamierzeń, czy też zadań stawianych przed przedsiębiorstwem przez jego właścicieli. W sytuacji gdy przyjmujemy, że cechą charakterystyczną przedsiębiorstwa jest jego działalność zarobkowa, to za istotny cel przedsiębiorstwa należy uznać uzyskiwanie przezeń nadwyżki ekonomicznej, jako nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału. W głównym stopniu cele przedsiębiorstwa uzależnione są od formy organizacyjno-prawnej, a nawet sposobu zarządzania:

• np. u przedsiębiorstwa jednoosobowego małego celem będzie nadwyżka umożliwiająca pokrycie potrzeb konsumpcyjnych właściciela ewentualnie potrzeby związane z rozwojem firmy;

• u spółki akcyjnej celem będzie uzyskanie satysfakcjonującej nadwyżki gwarantującej wypłatę odpowiedniej dywidendy akcjonariuszom; czy też zysk, jeśli od niego zależą wynagrodzenia menadżerów;

• w skrajnym przypadku celem może być utrzymanie przedsiębiorstwa „przy życiu” aby zachować miejsca pracy.

Cele przedsiębiorstwa mogą mieć charakter specyficzny co wynika z formy własności, np. przedsiębiorstwo spółdzielcze, czy też powołane przez fundacje wówczas cel ich działalności jest podporządkowany zadaniom realizowanym przez te instytucje. Również zakłady pracy chronionej wyróżnia specyficzny cel ich funkcjonowania.

Celem - zatem - finansów przedsiębiorstwa jest trwanie i rozwój oraz zwiększanie wartości przedsiębiorstwa, prowadzące do zwiększania korzyści udziałowców.

Maksymalizowanie zysku następuje przy jednoczesnym zachowaniu płynności finansowej. Utrata płynności finansowej prowadzi do utraty wiarygodności i w konsekwencji do upadłości przedsiębiorstwa.

Generalnie można dokonać podziału celów przedsiębiorstwa na finansowe oraz niefinansowe.

• Właściciele w ramach celów finansowych oczekują dywidendy i podobnych świadczeń oraz zysku kapitałowego w razie, gdyby chcieli się pozbyć swoich udziałów. Zarząd w ramach tych celów oczekuje wysokich wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych, a także ewentualnego udziału w zysku wspólnie z właścicielami. Pracownicy zaś w ramach celów finansowych pragną dużych wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych oraz zagwarantowania stałego zatrudnienia.

• W ramach celów niefinansowych dążą oni do urzeczywistnienia swojej wizji przedsiębiorstwa, podniesienia prestiżu związanego z jego marką, osiągnięcia władzy w nim samym, a także w jego otoczeniu. Z kolei zarząd jako cel dąży do urzeczywistnienia swojej wizji przedsiębiorstwa, prestiżu płynącego ze sprawowania władzy oraz możliwości jej rozszerzenia. Natomiast prawnicy jako cel niefinansowych wskazują na prestiż wynikający z zajmowanego stanowiska czy też sam fakt pracy w firmie, przyjazną atmosferę i dobrą relację z innymi pracownikami oraz kadra kierowniczą.

Rozmaite oczekiwania w stosunku do przedsiębiorstwa ma również wiele podmiotów i instytucji w jego otoczeniu:

1. Inni niż właściciele inwestorzy, np. banki, fundusze powiernicze i emerytalne nabywając papiery dłużne emitowane przez przedsiębiorstwo oczekują spłaty kapitału oraz regularnego wynagrodzenia w postaci odsetek za to, że powierzają przedsiębiorstwu swój kapitał i ryzykują jego utratę.

2. Urząd Skarbowy i gmina, od strony fiskalnej, ZUS, władze państwowe i samorządowe nie tylko w zakresie płaconych podatków i opłat, ale także wzrostem poziomu zatrudnienia pracowników, którzy jako wyborcy decydują o tym, kto sprawuje władzę w państwie i w JST.

3. Społeczeństwo jako środowisko, w którym przedsiębiorstwo działa, oczekuje m.in. zapewnienia godziwego bytu rodzinom pracowników, ochrony zdrowia, wspierania oświaty i kultury oraz dbałość o środowisko naturalne.

4. Dostawcy dóbr i usług dla przedsiębiorstwa chcą, by kupowało ono u nich jak najwięcej i jak najdrożej.

5. Odbiorcy dóbr i usług wytwarzanych przez przedsiębiorstwo oczekują stałych dostaw towarów lub świadczenia usług o dobrej jakości i niskiej cenie.

Niestety ww cele mogą stać ze sobą w kolizji, a nawet być ze sobą sprzeczne. Zwykle pojawiają się trzy płaszczyzny konfliktów:

1. między przedsiębiorstwem a otoczeniem

2. między władzami przedsiębiorstwa a pracownikami

3. między zarządem a właścicielami

Aby pogodzić sprzeczne interesy stron, cel zarządzania przedsiębiorstwem należy sformułować nie w postaci związków celów cząstkowych, a więc określonych przez każdą ze stron, ale w formie wspólnego, jednoczącego celu.

Wg H. Kohler'a konieczne jest wyjaśnienie motywów podejmowanych decyzji w przedsiębiorstwie, a cel mu postawiony powinien jednoczyć jak największą liczbę (szczególnie tych powodujących konflikty między właścicielami a zarządem), mając przy tym na względzie zapewnienie firmie nie tylko przetrwania, ale i rozwoju

W literaturze przeważa pogląd, że warunki te spełnia dążenie albo do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa, albo do maksymalizacji zysku netto przypadającego na kapitał własny lub na jedną akcję, albo też do maksymalizacji zysku netto przypadającego na cały majątek przedsiębiorstwa.

Otoczenie przedsiębiorstwa

Współczesne przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym otoczeniu, które z jednej strony stwarza nie tylko możliwości przetrwania, ale także i szanse rozwoju. Stąd można wyróżnić:

• otoczenie globalne (makroekonomiczne)

• otoczenie zadaniowe (mikroekonomiczne)

• zasobów przedsiębiorstwa.

Analiza otoczenia globalnego i otoczenia zadaniowego ma na celu identyfikację i antycypację szans i zagrożeń w kontekście celów realizowanych przez organizację. Z kolei analiza zasobów przedsiębiorstwa ma doprowadzić do określenia teraźniejszych i przyszłych sił oraz słabości firmy.

Otoczenie globalne i jego komponenty

Z jednej strony otoczenie to wywiera silny wpływ na przedsiębiorstwo, z drugiej strony podmiot gospodarczy jakim jest przedsiębiorstwo nie posiada możliwości aktywnego jego kreowania. W związku z tym otoczenie to należy postrzegać jako zmienną niezależną procesu decyzyjnego przedsiębiorstwa. Ogólnie otoczenie globalne można podzielić na następujące segmenty [ Gierszewska G., Romanowaksa M.:Analiza strategiczna przedsiębiorstwa]:

• otoczenie ekonomiczne

• otoczenie technologiczne

• otoczenie społeczne

• otoczenie demograficzne

• otoczenie polityczne i prawne

• otoczenie międzynarodowe.

Otoczenie ekonomiczne - w kontekście kreowania strategii finansowej przedsiębiorstwa jest wyznaczane przez kondycję gospodarki. Kondycję tą można w sposób syntetyczny kwantyfikować za pomocą wzrostu gospodarczego, który definiowany jest jako przyrost realnego produktu narodowego brutto. Wskaźnik ten może odzwierciedlać tendencję wzrostową, spadkową lub stagnację w gospodarce. Wśród pozostałych wyznaczników wymienia się:

• stopę procentową,

• stopę inflacji

• wahania kursów walut

• poziom zadłużenia wewnętrznego i wewnętrznego.

Należy podkreślić, iż podstawowym źródłem informacji na temat pożądanych wartości poszczególnych wyznaczników otoczenia globalnego, jak również prognoz kształtowania się ich wielkości w przyszłość, są przedstawiane założenia polityki pieniężnej i fiskalnej państwa.

Otoczenie technologiczne - z uwagi na trudności z utrzymaniem przewagi konkurencyjnej i konieczności podejmowania szeregu działań zaradczych, źródłem walki konkurencyjnej staję się przewaga technologiczna. Jest to bardzo kosztowne z uwagi na konieczność badań ale i wdrożenie produktów na rynku. Powoduje to wzrost tzw. masy krytycznej, czyli ponoszenia coraz wyższych nakładów zapewniających uzyskanie ciągłości odzyskiwania kosztów. Można wyróżnić dwie składowe masy krytycznej:

• masę początkową-związaną z określeniem minimalnego poziomu nakładów początkowych w urządzenia rozwijające produkt i rynek,

• masę podtrzymującą, która stanowi roczny budżet niezbędny do utrzymania określonego udziału na rynku, której elementami składowymi są;
  - przedsiębiorcza masa krytyczna, będąca minimalnym wydatkiem potrzebnym do utrzymania oferty na nowoczesnym poziomie; jej wielkość jest skorelowana z naciskiem innowacyjnym otoczenia,

- marketingowa masa krytyczna, skorelowana z oporem otoczenia, będąca minimalnym budżetem potrzebnym do zapewnienia sprzedaży wyrobów w wysokości odpowiedniej dla zrównoważenia nakładów z wpływami

- operacyjna masa krytyczna, potrzebna do utrzymania kosztów produkcji na poziomie, aby

wyroby mogły być

sprzedawane przy cenie zapewniającej zrównoważenie nakładów z wpływami.

Otoczenie społeczne i demograficzne - przedsiębiorstwo funkcjonując w danej społeczności musi brać pod uwagę takie elementy je charakteryzujące jak normy postępowania, wzorce kulturowe postawy życiowe. Zmiany w populacji, trendy demograficzne są podstawowym celem badania otoczenia demograficznego. Eksploracja tego otoczenia pozwala na trafną prognozę wielkości popytu w przyszłości

Otoczenie polityczne i prawne - państwo wobec przedsiębiorstwa pełni funkcję: prawodawcy, inwestora, nabywcy dóbr i usług.. Państwo w tym subotoczeniu spełnia funkcję legislacyjne określając zasady opodatkowania, wielkości dotacji i subwencji, wysokość stawek celnych, wysokość płac w sferze budżetowej, rent, emerytur, itp. Natomiast normy prawa cywilnego regulują zasady prowadzenia działalności gospodarczej, nawiązywania rozwiązywania umów, obrotu papierami wartościowymi, rozwiązywania sporów handlowych, warunków reklamacji, rękojmi. Prawo pracy - najogólniej -reguluje stosunki między pracodawcami i pracobiorcami. Itp.

Podczas gdy otoczenie globalne determinuje stan całej gospodarki, to otoczenie zadaniowe określa warunki funkcjonowania i rozwój przedsiębiorstwa na określonym rynku. Otoczenie to należy rozpatrywać przez pryzmat jego struktury przedmiotowej i podmiotowej w aspekcie rynku finansowego i jego komponentów jak: rynek pieniężny, rynek kapitałowy i kontroli ryzyka oraz w aspekcie podmiotowym: remitenci jako pasywni uczestnicy rynku finansowego, inwestorzy jako aktywni uczestnicy rynku finansowego.

Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w otoczeniu

Konkurencyjność przedsiębiorstwa zależy od trzech istotnych cech otoczenia sektorowego przedsiębiorstwa , tj.:

• zmienności,

• złożoności,

• dostępności.

Zmienność łączy się ze zmianami dokonującymi się w danym sektorze. Zmiany te mogą mieć charakter ciągły lub skokowy, silny bądź słaby. Podstawowymi czynnikami determinującymi są : technologia, popyt i działania konkurentów.

Złożoność wyznacza jest przez liczbę uczestników i występujące między nimi relacje. Są to dostawcy,, nabywcy, konkurenci oraz produkty substytuty i nowo wchodzące. Im większa jest liczba aktorów i silniejsze relacje między nimi, tym bardziej złożone staje się otoczenie sektorowe przedsiębiorstwa.

Dostępność - należy łączyć zarówno z możliwością wejścia, jak i wyjścia z rynku.

Kluczowym wyznacznikiem badania pozycji konkurencyjności jest sektor, w którym działa podmiot. Do określenia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku finansowym można wykorzystać metodę pięciu sił:

• bariery wejścia na rynek,

• groźbę substytucji

• siłę przetargową klientów

• siłę przetargową dostawców

• aktualny stan rywalizacji konkurentów.

Cel i przedmiot zarządzania finansami przedsiębiorstwa

Kiedy w początkach XX w. zarządzanie finansami pojawiło się jako oddzielna dziedzina studiów, nacisk kładziono na prawne aspekty łączenia spółek, tworzenie nowych firm i różne rodzaje papierów wartościowych emitowanych w celu pozyskania kapitałów. W czasach wielkiego kryzysu lat trzydziestych XX w. koncentrowano się, z kolei na zagadnieniach bankructw i regionalizacji firm, płynności przedsiębiorstw i regulacji rynków papierów wartościowych. W latach czterdziestych i na początku lat pięćdziesiątych nauczanie finansów było w dalszym ciągu traktowane jako przedmiot opisowy i instytucjonalny, postrzegany bardziej z punktu widzenia osoby zewnątrz a nie kogoś zaangażowanego bezpośrednio z proces zarządzania firmą. Mimo to pod koniec lat pięćdziesiątych pojawiały się tendencje do prowadzenia analizy teoretycznej, a zarządzanie finansami zaczęło się skupiać na decyzjach menedżerskich mających na celu maksymalizowanie wartości firmy.

Koncentrowanie się na maksymalizacji wartości firmy jest na początku XXI w. wciąż aktualną tendencją. Pojawiły się jednak dwa inne trendy, które stają się coraz istotniejsze:

1. globalizacja biznesu, i

2. coraz większe zastosowanie technik informatycznych.

Obydwa te trendy zapewniają firmom wspaniałe możliwości zwiększenia rentowności i zmniejszenia ryzyka. Tendencje te prowadzą jednak również do wzrostu konkurencji i tworzą nowe rodzaje ryzyka.

Cztery czynniki spowodowały rosnącą globalizację firm:

1. usprawnienia w transporcie i komunikacji zmniejszyły koszty przewozu i sprawiły, że handel międzynarodowy stał się łatwiejszy,

2. wzrastający nacisk klientów, domagających się tanich produktów wysokiej jakości, pomógł obniżyć bariery handlowe chroniące nieefektywnych i obciążonych wysokimi kosztami krajowymi producentów i ich pracowników,

3. wraz z rozwojem techniki wzrosły koszty tworzenia nowych produktów, co doprowadziło do powstawania joint venture takich firm jak Kodak, SANYO oraz do globalizacji działalności wielu firm, które starały się rozszerzyć rynki zbytu i w ten sposób rozłożyć koszty rozwoju produktu na większą liczbę sprzedanych jednostek produktów,

4. w świecie, w którym istnieją wielonarodowe firmy zdolne przenosić produkcję tam, gdzie koszty są mniejsze, firma, której działalność produkcyjna jest ograniczona do jednego kraju, nie może skutecznie konkurować, chyba że koszty w tym właśnie kraju są małe - jest to warunek, którego korporacje m.in. amerykańskie często nie mogą spełnić.

To właśnie technika informatyczna i technika komunikowania się będzie rewolucjonizować sposób podejmowania decyzji finansowych.

Proces zarządzania finansami firmy obejmuje dwie zasadnicze sfery i sprowadza się do konieczności podejmowania dwóch grup decyzji:

• decyzji inwestycyjnych

• decyzji finansowych

Decyzje inwestycyjne to decyzje, w wyniku których kształtowana jest wielkość i struktura rzeczowych aktywów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Rezultatem tych decyzji są więc tzw. inwestycje rzeczowe, są to także decyzje o wielkości i strukturze aktywów finansowych (tzw. decyzje finansowe). Zarówno jedne jak i drugie inwestycje, jak każde aktywa, wymagają zaangażowania kapitału. Wynika więc z tego, że decyzje inwestycyjne w gruncie rzeczy dotyczą wykorzystania kapitału.

Z kolei decyzje finansowe dotyczą pozyskiwania źródeł sfinansowania tych aktywów, a więc ich rozmiarów, rodzajów i struktury. Są to więc decyzje o pozyskiwaniu kapitału.

Z merytorycznego punktu widzenia proces zarządzania finansami, jako proces decyzyjny, rozpoczyna się od sformułowania potrzeb w zakresie zmian poziomu i struktury aktywów. Proces zarządzania musi także uwzględniać warunki zewnętrzne gospodarowania, w tym także warunki panujące na rynkach finansowych. Ostatnim elementem procesu zarządzania jest poprawność rachunków finansowych.

Wartość pieniądza w czasie

Wartość pieniądza jest funkcją czasu. Oznacza to, że w zależności od czasu w którym pieniądza znajduje się w naszej dyspozycji jego wartość jest różna np.. 1000zł, które posiadamy dziś ma większą wartość niż ta sama kwota w przyszłości; tak więc im później określona suma pieniędzy znajdzie się w naszych rękach, tym jej wartość jest niższa. Stąd też mówimy o zmiennej wartości pieniądza w czasie.

Zmienność ta wynika nie tylko z działania inflacji ale również z faktu większej płynności pieniądza posiadanego dziś w stosunku do tego, który uzyskamy w przyszłości. (Płynność to szybkość i pewność z jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem zamieniona na pieniądz służący do bezpośredniej zapłaty w dowolnym momencie). Innym elementem jaki można tu wyróżnić to forma inwestowania środków finansowych.

Można obserwować zmieniającą się wartość nominalną pieniądza w formie kapitału oraz zmieniającą się jego wartość realną (uwzględniającą procesy inflacyjne) Wartość nominalna kapitału zmienia się w czasie, np. jeżeli lokuje się środki w banku, a po określonym w umowie czasie odzyskuje wraz z odsetkami. Wzrost wartości nominalnej nie zawsze oznacza wzrost wartości realnej. Jeżeli stopa procentowa dla lokaty jest wyższa od stopy inflacji, to kierunek zmian wartości pieniądza w czasie jest zgodny (wzrost realny i nominalny). Jeżeli relacja pomiędzy wartościami stóp jest odwrotna, tzn. stopa inflacji jest wyższa od stopy proponowanej przez bank, to następuje w czasie wzrost wartości nominalnej, ale spadek wartości realnej.

W gospodarce rynkowej podstawową determinantą wpływającą na zmieniającą się wartość pieniądza w czasie jest STOPA PROCENTOWA.

Rodzaje stóp procentowych:

a. Stopa Nominalna - to stopa, którą oferują banki dla swoich produktów depozytowych jak i kredytowych - odzwierciedla relację odsetek, tzw. depozytu lub kredytu wzorcowego w stosunku do kapitału początkowego, który w przypadku depozytu jest równoważny wartości zdeponowanego wkładu, natomiast w przypadku kredytu wartości zaciągniętego kredytu. Stopa nominalna jest prawie zawsze określana jest dla 1 roku, tak więc depozyt wzorcowy określa się jako depozyt przetrzymywany na rachunku bankowym przez okres 1 roku, w czasie którego - z reguły - nie występuje kapitalizacja, natomiast kredyt wzorcowy to kredyt zaciągnięty na okres 1 roku, spłacony jednorazowo po upływie tego czasu wraz z odsetkami.

b. Stopa Efektywna - określana jako stosunek odsetek „efektywnych” do kapitału początkowego - w przypadku depozytów na wartość odsetek dodatkowo wpływa kapitalizacja, natomiast w przypadku kredytów sposób spłaty odsetek. Stopa efektywna jest zatem wypadkową stopy nominalnej oraz sposobu (np. z dołu lub z góry) i częstotliwości dokonywania kapitalizacji.

c. Stopa inflacji - określa utratę wartości pieniądza krajowego, którą można wyznaczyć przez iloraz średniego wzrostu cen towarów i usług jako pewnej „nadwyżki” do ich wartości początkowej.

d. Stopa Realna - która koryguje stopę nominalną o poziom inflacji. Stopę realną pozwala określić tzw. reguła Fisher'a: (1+ rr)=(1+rn)/(1+ri), gdzie rr to stopa realna, rn to stopa nominalna, ri to stopa inflacji.

e. Stopa Rzeczywista - będąca skorygowaną stopą nominalną w przypadku kredytów spłacanych ratalnie o wartość prowizji, która „rzeczywiście” obniża wartość zaciągniętego kredytu. Na jej podstawie można obliczyć wartość stopy efektywnej globalnej (w przypadku kredytów).

f. Stopa Zwrotu - (np. z inwestycji) będąca relacją zrealizowanego zysku z inwestycji do wartości początkowej tej inwestycji.

g. Stopa Dyskontowa - stosowana głównie w przypadku dyskonta handlowego weksli, uwzględniająca pobieranie lub naliczanie odsetek na początek okresu, którego dotyczą. Wyznacza się ją na podstawie warunku równoważności stóp oraz z uwzględnieniem czasu.

Ponadto często w teorii wartości pieniądza w czasie używa się terminu stopy względnej i równoważnej względem innej stopy. Są to:

h. Stopa Względna - podana w skali, np. okresu kapitalizacji, nominalna roczna stopa procentowa.

i. Stopa Równoważna względem innej stopy - określana przez warunek równoważności stóp: dwie stopy są równoważne wtedy, gdy odsetki naliczone od tego samego kapitału za jednakowy okres wg tych stóp są identyczne.

W praktyce obserwujemy, że dla takich samych produktów bankowych i międzybankowych: depozytów, lokat przyjmowanych na ten sam okres lub kredytów udzielanych na takich samych warunkach w różnych bankach obowiązują różne stopy procentowe, niemniej jednak różnice w wartościach stóp procentowych nie mogą być nadmierne, gdyż decydujące znaczenie mają rynkowe stopy procentowe. Różnice w wartościach stóp procentowych zdeterminowane są przez następujące czynniki:

1. Ryzyko

2. Czas

3. Mechanizm rynkowy

4. Stopy procentowe banku centralnego - stopy procentowe banków komercyjnych pośrednio zależą od podstawowych stóp procentowych banku centralnego (tzn. stóp procentowych kredytu redyskontowego i lombardowego) Z reguły są wyższe o kilka punktów procentowych. Należy jednak pamiętać, że wysokość stóp procentowy banku centralnego , tzw. stóp bazowych (podstawowych) jest wypadkową stopy inflacji oraz polityki pieniężnej prowadzonej przez NBP.

Wartość przyszła: oznacza kwotę do jakiej wzrośnie np. wartość inwestycji po pewnym czasie przy danym poziomie stopy procentowej. Inaczej mówiąc jest wartość inwestycji wyrażona w gotówce w pewnym czasie w przyszłości.

Oprocentowanie proste - ( z reguły do jednego roku) - odsetki nie są ponownie inwestowane, tak więc zarabiany procent w każdym okresie jest obliczany tylko z kapitału pierwotnego.

Oprocentowanie składane - procent zarabiany zarówno z kapitału początkowego, jak i z reinwestowanych odsetek uzyskanych we wcześniejszych okresach; inaczej kumulacja odsetek oznacza zarabianie procentu z procentu, dlatego też wynik tych działań nazywa się oprocentowaniem składanym.

Kapitalizacja to proces dopisywania odsetek do kapitału początkowego.

Wyróżniamy
a. Kapitalizację prostą - w przypadku zastosowania rachunku odsetek prostych; sprowadza się to do jednorazowego dopisania odsetek, np. w dniu realizacji lokaty lub spłaty kredytu.

b. Kapitalizację złożoną - w przypadku zastosowania rachunku odsetek złożonych, gdy następuje dopisywanie odsetek w podokresach, czyli polega na kilkakrotnym obliczaniu sum skapitalizowanych, które w kolejnych podokresach stanowią nową wyjściową podstawę do obliczania odsetek.

W zależności od długości kapitalizacji (konwersji) wyróżnia się kapitalizację:

• Roczną, półroczną, kwartalną, miesięczną, dzienną ( dobową ), ciągła

Ponadto obliczając moment dopisywania odsetek wyróżniamy kapitalizację:

• z dołu - gdy dopisanie odsetek następuje po upływie każdego okresu kapitalizacji

• z góry - gdy dopisanie odsetek następuje na początku każdego okresu kapitalizacji

Wartość bieżąca - to bieżąca wartość przyszłych przepływów pieniężnych zdyskontowanych odpowiednią stopą dyskontową.

Wyróżnia się dyskonto :

• Matematyczne - ( rzeczywiste) polega na tym, że należne odsetki pobiera się (nalicza ) na koniec okresu, którego dotyczą ( z dołu);

• Handlowe - polega na tym, że należne odsetki pobiera się (nalicza ) na początku okresu, którego dotyczą ( z góry)

---