26.02.2005

Literatura

1. Grzesiuk L. (2000) Psychoterapia. Zjawiska, procesy (…)

2. Sęk H. (1998) Społeczna psychologia kliniczna

3. Sheridan, Ramaner Psychologia zdrowia

4. Strelau J. Psychologia - podręcznik akademicki (1-3)

5. Murgatroyd (2002) Poradnictwo i pomoc

6. Okun (2002) Skuteczna pomoc psychologiczna

7. Egan (2002) Kompetentne pomaganie

8. Fengler (2000) Pomaganie męczy

9. Williams (2001) Kubuś Puchatek i psychologowie

Historia psychoterapii

• Początki psychoterapii przełom XVIII - XIX w. dostrzeganie niepełnosprawnych, chorych psychicznie

• Pocz. XIX w. zaczęto traktować osoby chore psychicznie jako chore mogole Powstawały „szpitale” dla takich chorych (paskudne warunki, w zasadzie jak w wiezieniu; metody leczenia: polewanie woda, zimne kąpiele)

• II poł. XIX w. rozwój nauk medycznych; rozwój wiedzy o osobowości Nowe formy opieki w krajach Beneluksu tworzono miasteczka dla chorych; przyjmowano tych chorych do rodziny, traktowano ich po ludzku (wspólne posiłki, życzliwość ciepło rodzinne); stan chorych wyraźnie się poprawiał

• koniec XIX w. nowoczesne szpitale psychiatryczne

• prof. Szarko zaczął zajmować się nieświadomością i podświadomością; zajmował się hipnozą - metoda, która docierała do podświadomości pacjentów; stosując hipnozę można pozbyć się objawów somatycznych choroby

• Freud Z. był pierwszym, który zaczął opierać leczenie na systematycznych rozmowach z chorymi; podmiotowe traktowanie pacjenta wspomaga leczenie i przynosi lepsze efekty; ojciec psychoterapii

T: Podstawowe rodzaje pomocy psychologicznej

POMOC PSYCHOLOGICZNA

1. Jest to rodzaj szczególnej interakcji pomiędzy osobą pomagającą a wspomaganą; role te są przydzielone i sztywno ustalone, tych ról się nie zmienia.

2. Obejmuje ona szeroki zakres oddziaływań; duża ilość różnych technik; sama rozmowa z drugim człowiekiem wpływa na drugą osobę.

3. Dotyczy ona zarówno jednostek jak i całych grup społecznych; od terapii indywidualnej do terapii grupowej

4. Psychoterapia pedagogiczna realizowana jest w sposób indywidualny lub grupowy; zespół rehabilitacyjny ( neurolog, pielęgniarka, rehabilitant, dietetyk, psycholog)

GOTOWOŚĆ DO DZIAŁAŃ PROSPOŁECZNYCH

1. Składnik percepcyjny

Dobrze wykształtowana percepcja czyli dostrzeganie potrzeb i emocji innych osób (trzeba zauważyć ze ktoś potrzebuje pomocy) [widok młodego człowieka pod UM percepcja jest wtedy gdy go zauważymy]

2. Składnik motywacyjny

Chęć zrobienia czegoś, co pomoże, chęć działania na rzecz innych osób [poczucie ochoty do pomocy na widok tego człowieka]

3. Składnik operacyjny

Związany z działaniem; umiejętność planowania, programowania czynności, czyli takie zorganizowanie czynności, aby innym wyszło to na korzyść [taka pomoc człowiekowi, jaka jest mu potrzebna w danej chwili]

MOTYWACJA [Dlaczego ludzie chcą pomagać innym ??]

1. Motywacja syntoniczna (zgodna), czyli oparta na empatii. Odczuwanie tego samego, kiedyś też miałam taki problem! Np. były alkoholik prowadzi grupę wsparcia; minusy osoba taka trochę za bardzo bierze rozwiązania ze swojego przykładu (skoro ja to tak przeżyłem to ty tez musisz zrobić tak i tak)

2. Motywacja normocentryczna, czyli motywacja wewnętrzna. Działania są wyznaczone przez system kar i nagród, które niesie za sobą pomaganie lub nie.

3. Motywacja autoteliczna (zewnętrzną) niezależna od własnego „JA” [relacja partnerska między pacjentem a terapeutą, realizowanie przez klienta celów postawionych na początku terapii]

12.03.2005

Cele interakcji pomocowej

1. Nawiązanie pozytywnego kontaktu (łatwość nawiązywania kontaktów)

2. Pozyskanie zaufania

• kultura osobista

• podstawowe zasady kontaktu

• umiejętność odzwierciedlania czyichś uczuć, umiejętność dopasowania się do innych (taką osobę lubimy od razu, na pierwszy rzut oka)

• zaufanie zbudowane na pewnych zasadach etycznych (klient musi wiedzieć, ze jesteśmy fachowcami, że działamy wg zasad etycznych)

1. Pomoc w rozwiązaniu problemu

• usuniecie problemu (eksmisja męża alkoholika)

• oddziaływanie na przyczyny problemu (leczenie się alkoholika)

• oddziaływanie na skutki problemu (pomoc dzieciom w ich trudnościach szkolnych spowodowanych sytuacja)

4. Odpowiednie oddziaływanie terapeutyczne

Obraz terapeuty wg społeczeństwa

• Osoba, która sama sobie dobre poradzi (nie rozwodnik, nie ma problemów z dziećmi)

• Osoba jest lepsza od innych, ma lepszy status społeczny

Obraz terapeuty wg profesjonalistów

• Osoba empatyczna

• Dostrzegająca problemy innych osób

• Posiadająca chęć niesienia pomocy

Cechy terapeuty:

• Umiejętność wczucia się w drugą osobę, ale jednoczesne pamiętanie, że nie jest się tamtą osobą

• Umiejętność i dawanie pozwolenia klientowi na zachowanie własnej odrębności

• Umiejętność poszanowania zasad postępowania drugiej osoby

• Bycie elastycznym (umiejętności i kompetencje)

Rodzaje pomocy psychologicznej:

1. psychoterapia

2. interwencja kryzysowa

3. rehabilitacja

4. reedukacja

5. resocjalizacja

6. psychoprofilaktyka i prewencja

7. doradztwo i poradnictwo

Ad 1)

PSYCHOTERAPIA

Specjalistyczna metoda oddziaływania, polegająca na celowym, świadomym i programowym oddziaływaniu psychologicznym w celu zmniejszenia lub usunięcia zaburzeń zachowania i objawów somatycznych oraz ich psychospołecznych przyczyn.

Wyjaśnienia:

• „celowe” - jest cel; wspólny dla klienta i terapeuty;

• „świadome” - metoda świadomie dobrana do problemu

• „programowe” - praca z klientem wg jakiegoś schematu, planu (zmiana metody tylko jeżeli aktualna nie jest skuteczna)

• „zaburzeń zachowania i objawów somatycznych” - dusza i ciało to jedność; zajmujemy się tym i tym

• „zmniejszenia lub usunięcia…” - zmniejszenie zaburzenia; zlikwidowanie zaburzenia; zlikwidowanie przyczyn zaburzenia

1. System psychodynamiczny (psychoanaliza jako punkt wyjścia)

2. System poznawczo - behawioralny

3. System humanistyczny

4. System interakcyjny (podejście skoncentrowane)

Ad. 2)

INTERWENCJA KRYZYSOWA

Jest to pomoc w zdarzeniach nagłych skierowana na podtrzymanie emocjonalne, poprawę rozumienia sytuacji, izolację od tej zagrażającej sytuacji oraz przekazanie gotowych sposobów rozwiązania problemów.

Wyjaśnienia:

• „sytuacje nagłe”

- naturalne mają charakter nagły, katastrofy typu trzęsienie ziemi, powódź, huragan

- nienaturalne spowodowane przez człowieka: katastrofa kolejowa, napad z pobiciem, gwałt

- indywidualne dotyczy jednej osoby

- zbiorowe dotyczy jakiejś części społeczeństwa

Ludzie na ogół lepiej radzą sobie w sytuacjach naturalnych niż nienaturalnych.

• „podtrzymanie emocjonalne” na podtrzymanie stanu emocjonalnego, zatrzymanie go na takim poziomie jaki jest, żeby się nie pogorszył (jeżeli osoba płacze to żeby nie wpadła w rozpacz); nie jest to działanie na poprawę stanu emocjonalnego (to już jest terapia)

• „poprawa zrozumienia sytuacji” wychwycić błędy w myśleniu ofiary, aby nie wiązała nieprawdziwych przyczyn z tym co się stało (zgwałcono mnie, ale to nie moja wina !!)

• „izolacja od zdarzenia” jeżeli się da to na samym początku wywiezienie ofiary z miejsca zdarzenia (ewakuacja powodźowiczów, ale ewakuacja do miejsca gdzie tej powodzi nie ma)

• „przekazywanie gotowych sposobów rozwiązań” nie pytamy się osoby jak chce rozwiązać ten problem, tylko mówimy jej, co ma zrobić; najlepiej instrukcje postępowania dać na piśmie; w przypadku pobicia - proszę złożyć donos na policje (to jak osoba postąpi zależy już od niej

INTERWENCKA KRYZYSOWA jak karetka pogotowia udziela tylko niezbędnej, szybkiej, ograniczonej czasem pomocy.

Ad. 7)

DORADZTWO

- strategia instruktarzowa

- strategia informacyjna

- strategia konfrontacyjna

- strategia oczyszczająca

- strategia kanalizacyjna

- strategia podtrzymująca

13.03.2005

DYREKTYWNA ROZWIJAJĄCA

W>E procesy

E > poznanie

wiedza

Ad. 6)

PREWENCJA

Działalność wykorzystująca psychospołeczne mechanizmy ułatwiające potencjał rozwojowy jednostki. A także zapobieganie występowaniu zaburzeń Inaczej można ją nazwać profilaktyką wtórną.

Akcje takie kierowane są najczęściej do grup ryzyka ze zwiększonym prawdopodobieństwem uaktywnienia się procesu psychospołecznego. Celem ich jest również minimalizowanie zaburzeń.

PROFILAKTYKA

To tzw. trening zachowań czyli jak się zachować, jak się odnaleźć, jak powiedzieć „nie”. A jeżeli kontakt z np. narkotykiem już wystąpił uczy umiejętności wzięcia odpowiedzialności za swoje działania.

Rehabilitacja psychologiczna:

• oddziaływanie celowe, świadome, programowe,

• polega na max przygotowaniu jednostki do funkcjonowania społecznego, w otoczeniu,

• optymalne przystosowanie psychiczne do rzeczywistości (z faktu posiadanej niepełnosprawności).

Mechanizmy ułatwiające radzenie sobie z niepełnosprawnością:

• kompensacja- kształcimy inną umiejętność w zamian za utraconą,

• substytucja- zastępowanie tego co utraciliśmy w jakąś wersje podobną,

• reorganizacja- zmiana środowiska w taki sposób aby ta osoba (niekoniecznie w taki sam sposób) mogła dalej tę umiejętność używać, modyfikacja środowiska.

Te mechanizmy oddziałują na lepsze przystosowanie się do choroby, ułatwiają funkcjonowanie.

Podstawowe techniki pracy:

• ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA - technika oddziaływania

psychologicznego.

Def. Jest to odpowiednio przygotowane spotkanie osoby pomagającej i wspomaganej, podczas której osoba wspomagana buduje swoje odpowiedzi w sposób zamierzony i celowy, wyznaczony przez potrzeby świadczonej pomocy lub potrzeby badań psychologicznych.

• kierunek wypowiedzi prowadzi terapeuta,

• mówimy o celu naszego spotkania,

• realizacja celu i potrzeb,

• umowa o tym co jest poufne a co musi być przekazane rodzicom bądź nauczycielowi.

Techniki:

• sposób dyrektywny- konkretne pytania, pytania zamknięte, w obrębie danego problemu (3 odpowiedzi),

• sposób niedyrektywny- pytania otwarte, otwieranie problemu (czy mógłbyś mi powiedzieć coś więcej na ten temat?).

Kiedy i jaką technikę?

Zależy od celu rozmowy, jak również stopnia wglądu świadomości przez osobę potrzebującą pomocy (wgląd ... dotyczy swoistego problemu; świadomość: wiedza, proces emocjonalny, proces poznawczy itd.). Często potrzebna jest pomoc specjalisty we wgląd świadomości (czyli zachowania, fakty zdarzenia) poprzez konkretne pytania.

Techniki w rozmowie:

• wykorzystywanie ciszy- nie należy bać się milczenia, jest to czas w którym człowiek musi się zastanowić, oznacza że człowiek prowadzi dialog wewnętrzny,

• preferujemy pytania otwarte i pytania o fakty,

• nie stawiamy pytań: o interpretacje (dlaczego), o przyczynę problemu, pytania zawierające sugestie (zwłaszcza z oceną związaną z klientem).

3.04.2005

Protodiagnoza (przeddiagnoza) jest to wstępne ustalenie, kim jest klient (dane personalne, zawód itd.) i jaki ma problem. Im więcej źródeł informacji (rodzice, nauczyciele, pedagog szkolny) tym ta protodiagnoza będzie obszerniejsza i trafniejsza.

Pytania do stworzenia protodiagnozy:

1. czy są źródła, aby stworzyć tę protodiagnozę

2. czym została spowodowana konieczność przyjścia klienta do terapeuty

3. z jakich źródeł dochodzą informacje o dziecku, czy są to opinie pedagoga, nauczycieli, prace własne

4. od jakich ludzi płynęły te informacje; ilu ich było

ETAPY ROZMOWY PSYCHOLOGICZNEJ

Etap I - Stworzenie protodiagnozy

1. 
   Wstępne określenie problemu np. podczas rozmowy telefonicznej w trakcie umawiania się

2. Przygotowanie schematu rozmowy z uwzględnieniem problemu

• dane identyfikacyjne pacjenta (imię, nazwisko, pochodzenie, praca itp.);

• definicje problemów życiowych; czy powód przyjścia jest wola pacjenta czy przymusem; czy jest opis problemu przez samego klienta;

• rozwój psychospołeczny i biologiczny (istotne jeżeli klientem jest dziecko);

• środowisko pacjenta i jego wpływ na zachowanie, na powstawanie problemu u pacjenta;

• ustalenie punktów zwrotnych w życiu klienta;

• oczekiwania klienta.

Etap II - Wstępny etap rozmowy psychologicznej

1. Cele:

• nawiązanie kontaktu

Skoncentrowanie na problemie klienta (a nie na tym, o czym my myślimy ze jest problemem, co mam wydaje się ważne) oraz dążenie do wzajemnego zrozumienia.

Czasem nawiązanie kontaktu trwa 2 - 5 minut a czasem może potrwać nawet

całe spotkanie - 50 - 60min.

• zawarcie kontraktu

Ilość spotkań, długość ich trwania ogólne zasady.

2. Ustalenie wstępnych warunków:

• motywacja czy klient chce terapii czy został zmuszony;

• nadzieja na poprawę;

• niezależność psychologa (nie działać na rzecz osób trzecich, nie dać się zmusić do niczego);

• wielokrotność kontaktu (należy to uświadomić klientowi, jedno spotkanie nic nie da);

• brak spostrzegania oceniającego i krytyki (zwłaszcza oceny moralnej);

• zachowanie tajemnicy jeżeli dziecko powie nam o czymś co jest przestępstwem (molestowanie) naszym obowiązkiem jest to zgłosić na policje; musimy porozmawiać z dzieckiem i uświadomić mu, że jest to konieczne i że nie możemy postąpić inaczej; należy tak porozmawiać z dzieckiem aby wyraziło na to zgodę. Natomiast jeżeli nie jest to czym przestępczy ale mimo to szkodzi dziecku należy uświadomić dziecku, że lepiej by było problem ujawnić, ale pozwolić mu to jeszcze przemyśleć.

Etap III - Zasadniczy etap rozmowy psychologicznej

1. Badanie

Badaniem może być sama rozmowa, ale też testy, zadania.

2. Koncepcja problemu

• podsumowanie tego, co uzyskaliśmy z badań

• dyskusja z klientem, omówienie problemu

Etap IV - Końcowy etap rozmowy psychologicznej

1. Podsumowanie

• podsumować problem z jakim klient do nas przyszedł;

• do czego doszliśmy (do jakiego rozumienia problemu);

• co i w jaki sposób klient chce zmienić.

2. Pożegnanie się z klientem

• wsparcie klienta (jego mocne strony, zasoby wewnętrzne; odwoływać się do faktów, do rzeczy, które pojawiły się podczas spotkania);

• 
  powiedzenie klientowi że się wierzy, iż osiągnie zmiany, które zaplanowaliśmy;

• pożegnanie się i podziękowanie za spotkanie.

Etap V - Zakończenie

1. Sporządzenie raportu rozmowy (najlepiej od razu po rozmowie);

2. Sporządzenie diagnozy problemu;

3. Sporządzenie opinii dla osób, które kierowały dziecko na rozmowę.

KONTAKT TERAPEUTYCZNY

3 aspekty kontaktu

• Aspekt emocjonalny

Zawarty jest w nim szacunek dla klienta oraz konieczność zachowania tajemnicy (z ostrzeżeniem); nawiązanie relacji; prezentacja wizerunku terapeuty (sposób okazywania i przeżywania uczuć przez terapeutę)

• Aspekt poznawczy

Wiedza na temat form leczenia oraz wyobrażenia o psychoterapii

• Aspekt społeczny

Wybór terapeuty (nie jest prosty) pacjent bierze pod uwagę płeć, wiek, role społeczne terapeuty, przynależność do środowiska, do grup społecznych; stereotypy

17.04.2005

RELACJA TERAPEUTYCZNA (inaczej związek terapeutyczny)- będzie to związek pomiędzy terapeutą a klientem {ograniczanie spotkań do maksimum}

SUPERWIZJA- metoda kontroli terapeuty, tego co robi przez innego terapeutę, nadzoruje proces psychoterapii, nie może być to osoba bliska (kolega, koleżanka). Musi być to osoba, do której terapeuta zachowuje dystans, on sprowadza nas do rzeczywistości.

RELACJE TERAPEUTYCZNE:

• szacunek dla klienta (jakie normy obowiązują, aby klienta traktować z szacunkiem):

• proces pomocowy nie jest neutralny, może zaszkodzić,

• bycie kompetentnym i zaangażowanym- odzwierciedla zasada jesteś dla klienta; kompetencja- kształcenie przez całe życie,

• klient przychodzi w dobrej wierze, on chce zmiany,

• ta zmiana nie koniecznie są po myśli terapeuty,

RZECZY, KTÓRYCH ROBIĆ NIE WOLNO JEŚLI CHODZI O SZACUNEK:

• nie wolno kłamać, oszukiwać klienta,

• znać swoje mocne strony i ograniczenia z drugiej strony,

• terapeuci zwykle przeceniają swoją rolę,

• terapeuci są nadgorliwi.

1. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI W KOMUNIKOWANIU SIĘ:

• uważanie

• rozumienie

• słuchanie

• empatioa

• sądowanie

• podsumowywanie.

UWAŻANIE to skupienie uwagi na kliencie, on pozostaje w centrum mojego zainteresowania.

Jak poprawić uważanie? Poprzez procedurę SOLER (każda litera oznacza coś innego) powinna być używana przez cały proces pomocowy, na każdym jej etapie. Jeśli wystąpi trudność w porozumiewaniu się wystąpił brak uważania.

S- stań twarzą w twarz z klientem; dopasowanie się moja twarz jest na podobnym poziomie co klient, zwrócone do siebie,

O- otwartość; komunikat niewerbalny, że będę cię słuchała,

L- lekko pochyl się do klienta; ukazuje, że słucham,

E- elementy kontaktu wzrokowego; kontakt wzrokowy ale nie przez cały czas, ok.70-80% czasu,

R- relaks albo rozluźnij się; nie mogę być zbyt aktywna, głęboki oddech.

SŁUCHANIE- słuchać treści na trzech płaszczyznach:

• doświadczenie, fakt, zdarzenie (co spotkało klienta, co się zdarzyło klientowi),

• zachowanie klienta w wyniku tej sytuacji, istotne jest to co klient zrobić a czego nie zrobił, w stosunku do zdarzania klient ma wyrzuty,

• łączenie uczuć z doświadczeniem i zachowaniem, uczucia odrębne do zdarzenia i faktu (uczucia mogą wiązać się z innymi osobami, które się z tym faktem wiążą)

Musimy przechwytywać również treści przez komunikaty niewerbalne:

• wyraz twarzy, inf. o reakcjach emocjonalnych,

• zachowanie ciała (gestykulacja, postawa, poruszanie się),

• zmiana głosu (ton, siła, modulacja, wysokość, jak robi pauzę, wycisza się, jak głos koreluje z oddechem),

• cechy fizyczne (dysfunkcje, ułomności) łączące się ze stereotypami,

• wygląd ogólny- związany z higieną i ubiorem,

• fizjologiczne reakcje (ze strony układu autonomicznego)- oddech, źrenice, koloryt skóry, [ duże źrenice- aktywny pobudzony; małe źrenice- odprężony, senny]

• dotyk,

• przestrzeń (czyli dystans społeczny itd.).

Komunikaty niewerbalne jako komunikatory treści:

• ma potwierdzać to co zostało potwierdzone,

• zaprzeczać, zaciemniać,

• można podkreślać lub akcentować ważność treści (gestykulacja),

• kontrolować i regulować komunikat treści

myśl, mowa wew. → KN → treść

• może zastępować mowę

30.04.2005

Empatia - wczuwanie się w stany emocjonalne drugiego człowieka, jakby się nim było; „Wejdź w buty twojego klienta”; należy pamiętać jednak, aby przy tym wczuwaniu się w inną osobę mieć pełną świadomość, że się nią nie jest.

Celem stosowanie empatii są zarówno treści wypowiedziane przez klienta jak i emocje doświadczane przez niego.

Cel skoncentrowany na treści:

• odzwierciedlić treści (powtarzanie),

• zrozumienie sensu przez klienta i terapeutę (bliskie parafrazie),

• podsumowywanie - zamykanie wątku, żeby klient wiedział do czego dąży (aktywne słuchanie)

Cel skoncentrowany na uczuciach:

• nazywanie określanie emocji.

Alekstymia - niezrozpoznawanie swoich uczuć; osoba taka nie wie, co czuje; to jest zaburzenie

Ambiwalencja - odczuwanie dwóch rożnych uczuć to tej samej osoby.

Empatia jest kołem napędowym psychoterapii, nadaje jej ruch, pcha ją do przodu do osiągnięcia celu.

Powoduje, iż terapeuta aktywnie słucha klienta a aktywne słuchanie jest pomocne w byciu empatycznym.

Uczucie empatii ma występować cały czas, ponieważ pomaga utrzymać się na drodze do celu.

Terapeuta pracuje na dużych fragmentach wypowiedzi i na kontekście wypowiedzi.

! ! ! To nie jest empatia ! ! !

• brak reakcji na klienta (nie odzywanie się);

• zadawanie przypadkowych pytań;

• mówienie sloganem wtedy kiedy klient podaje ważny dla niego problem, mówienie stereotypami (Przecież tak jest wszędzie);

• pomniejszające interpretacje (to nie jest żaden problem ułożyć sobie relacje w pracy)

• dawanie suchych rad (Zaangażuj się bardziej w prace to polubisz koleżanki)

• dokładne powtarzanie tego, co powiedział klient;

• wchodzenie w koligacje z klientem, nadmierna sympatia i współczucie.

TECHNIKI AKTYWNEGO SŁUCHANIA

I. Otwieracze (na początku rozmowy, dla odblokowania)

• wysyłanie zaproszenia do wypowiedzi

• „Czy chciałbyś o tym porozmawiać?”

• „Czy mogłabym Tobie pomóc?”; „W jaki sposób wyobrażasz sobie, że mogłabym Tobie pomóc.?”

• obszar uczuć

• ciekawa jestem ja się teraz czujesz

• czy pomogłoby gdybyśmy teraz o tym porozmawiali (wyczuć czy klient chce rozmawiać o problemie)

• zainteresowanie i chęć bycia przy kliencie

• chciałabym żebyś powiedziała mi o tym

• mam teraz czas tylko dla ciebie i czy zechciałbyś teraz o tym porodzmawiac

II. Reakcje potwierdzające

• słowa: tak, wiem, dokładnie, rzeczywiście, rozumiem, słucham ciebie, itp.

• acha, uhm itp. (terapia „Acha”)

III. Komunikowanie uczuć doświadczanych przez nas

• zapewnianie, że jesteśmy empatyczni w stosunku do niego

• nie mam zamiaru ciebie zmieniać; nie jestem tu po to żeby cię osądzać czy krytykować

IV. Klasyczna parafraza

• koncentrowanie się na treści i na emocjach

• jakie uczucia zauważyliśmy u klienta

Parafrazowanie dotyczy treści i emocji

„Widzę, że………. I że to cię martwi ( złości, denerwuje)”

KONTRAKT

Nie ma możliwości pracy terapeutycznej wtedy, gdy nie ustalimy celu spotkań i ich warunków.

Kontrakt porządkuje oczekiwania dotyczące psychoterapii; jest sposobem na kontrolowanie efektów psychoterapii.

Kontrakt to relacja miedzy tym, co chce klient a możliwościami terapeutycznymi terapeuty.

Elementy kontrataku (konieczne):

• realistyczny i konkretny cel spotkań (to do czego dążymy, cel musi być widoczny na zewnątrz, dotyczyć konkretnych zachowań; cel musi być jasny dla obu stron)

• czas trwania terapii (jak długo i jak często)

• spotkania i kontakt poza sesjami

• określenie stopnia poufności informacji

• warunki zakończenia procesu terapeutycznego

Dodatkowe elementy kontraktu

• czy nie ma przeszkód w stosunku klient - terapeuta (wiek, pleć, status społeczny)

• zgoda klienta na warunki pracy (np. praca w grupie , mówienie sobie po imieniu)

• prawa klienta poczucie godności i szacunku

Lista kontrolna:

1. Czy klient preferuje terapeutę tej samej płci?

2. Czy środowisko, z którego jest terapeuta nie wpływa niekorzystnie na proces terapii?

3. Co możesz powiedzieć klientowi by wzbudzić jego zaufanie?

4. Co możesz zrobić by nie stracić zaufania klienta?

5. Jak długo potrwa proces poznawczy?

6. Jak długo potrwa pojedyncze spotkanie?

7. Czego oczekujesz od klienta w czasie spotkania?

8. Czy klient ma przygotowywać się do spotkań?

9. Czy cele związku są znane obu stronom?

10. W jaki sposób proces powinien się zakończyć i kto o tym decyduje?

TYPY RELACJI TERAPEUTYCZNEJ

I. Relacja współpracy (stan pożądany)

II. Relacja uskarżania

III. Relacja odwiedzin

TERAPIA BEZ OPORU

Twórcą jest Enright Lenrait; jest to terapia oparta na prawidłowo zawartym kontrakcie;

Metoda 5- ciu kroków - trzeba przejść przez wszystkie, nie można żadnego pominąć!!!

1. Uznanie chęci bycia w terapii

Zmotywowanie do działania w terapii,

Jest to problem szczególnie u pacjentów przymusowych, którzy mogą wybierać,

albo leczenie albo wiezienie;

ustalenie motywacji i zaangażowanie w terapie jest bardzo ważne, ponieważ

jeżeli ktoś czegoś nie chce to nic z nim nie osiągniemy

2. Określenie rzeczywistego problemu co najbardziej doskwiera klientowi (efekt problemów małżeńskich i problemów cudzych)

3. Ustalić z klientem czy jego cel jest osiągalny czy istnieje rozwiązanie problemu, czy klient ma poczucie ze jego sytuacja zmienia się na korzyść

4. Uzgodnienie odpowiedzialności terapeuty i sytuacji czy terapeuta i sytuacja pasują klientowi; postawa zaufania

5. Etap istnienia konfliktowych motywów żeby zyskać zmianę trzeba pojednać się z przeszłością (strach o przyszłość a w zasadzie nie jest aż tak źle) mówi się tu o tzw. zyskach wtórnych (korzyści odnoszone z nieprzyjemnych sytuacji)

Jeżeli nie zrealizujemy 1- szego, kroku nie możemy przejść do 2 - giego itd.

MODEL KOMPETENTNEJ POMOCY

Egan

I

obecna sytuacja

1-sze spotkanie, pacjent opisuje swoja historię

białe plamy, problemy maskujące

podźwignięcie; wspieranie klienta

II.

przyszła sytuacja

(czegoś klient potrzebuje, chce w zamian za to co ma)

określenie możliwości klienta

ustalić harmonogram zmian

zaangażowanie w osiąganie zmian (motywacja)

III

działanie

(jak uzyskać to czego potrzebuje klient)

dostępne działania

najlepsza wybrana strategia do realizacji zmian

szczegółowy plan działania

28.05.2005

SYSTEMY PSYCHOTERAPII

1. PODEJŚCJIE PSYCHOANALITYCZNE (PSYCHODYNAMICZNE)

Odwołuje się do psychoanalizy jest punktem wyjścia; jest ona pewnym fragmentem całości

Psychoanaliza XIX / XX w.

Ojcem psychoanalizy jest Zygmunt Freud

Stworzył całą teorię psychoanalizy; psychiki człowieka.

Koniec XIX w. - jest b. duże zainteresowanie świadomością człowieka - Freud zajął się drugim biegunem - nieświadomością

Zainspirował go dr Szarko zajmujący się hipnozą (hipnoza kobiet z histerią)
(łuk histeryczny 0 wygięcie ciała w nietypowy łuk)

• Odwołanie się do świadomości

Trzy obszary: świadomość, przedświadomość i nieświadomość

W nieświadomości znajdują się te rzeczy, popędy, których nie jesteśmy w stanie odkryć.

• id, ego, superego - osobowość

superegeo

ego

id

id (ono) - całokształt nieświadomych pierwotnych popędów; struktura popędowa (do życia, śmierci; popęd twórczy i destrukcyjny - agresja). Kształtuje się najwcześniej; kieruje się zasadą przyjemności niemożności odroczenia partyfikacji (natychmiastowe zaspokojenie)

ego (ja, jaźń) - obejmujące wyuczone w toku indywidualnego rozwoju zdolności do orientacji w otoczeniu i świadomej regulacji zachowania; kieruje się zasadą realności (rzeczywistości); cel to tworzenie zdrowej równowagi między potrzebami id a nakazami superego; okres ok. 2-go roku życia dziecka; w momencie gdy zaczyna ono chodzić i mówić;

superego (nadjaźń) - ukształtowane wskutek internalizacji wymagań społ., norm moralnych i wzorów kulturowych, ma charakter irracjonalny; inaczej mówiąc: co wolno a czego nie wolno; pojawia się najpóźniej ok. 5 r.ż.

Id pozostaje w stałym konflikcie z superego; chcą się nawzajem zdominować; (id - egoiści; superego - za bardzo chcą przestrzegać norm).

Utrzymanie równowagi nie jest możliwe przy słabym ego; przyczyny nierównowagi:

- nadmiernie rozbudowane id

- nadmiernie rozbudowane superego

- słabe ego

Regulacją tego konfliktu oraz łagodzeniem wynikającego z niego lęku zajmuje się ego, które wykształca w tym celu mechanizmy obronne;

Mechanizm obronny - używany przez ego do zachowania zadowalającego obrazu własnej osoby bez względu na to, co się dzieje wokół osoby

Zaprzeczenie - proces za pośrednictwem, którego zagrażająca treść dopuszczana jest do świadomości w sposób zanegowany (Wcale się nie boje); mówienie, że czegoś nie ma, choć jest;

Projekcja - przypisywanie własnych, nieakceptowanych uczuć i myśli innym osobom; to czemu człowiek zaprzecza musi gdzieś umieścić, więc przypisuje to innym osobą (to ty się boisz); osoba jest zdani, ze to ona jest w stanie przeciwdziałać złemu

Poczucie wielkości - daje osobie poczucie, ze jest najlepsza, najważniejsza; powoduje, że osoba nie zna swoich słabych stron; mechanizm czarno - białego widzenia świata nie ma ocen pośrednich ani możliwości łączenia w jednej osobie cech dobrych i złych

Racjonalizacja - stosowanie samooszukujacych usprawiedliwień dla nieakceptowanego, przykrego zachowania.

Sublimacja to zdrowy mechanizm obronny, który polega na realizacji popędu zgodnie z normami społecznymi. Przeniesienie jednych popędów na inne - przeniesienie popędu agresji w prace fizyczną; humor, obracanie w żart rzeczy, które się nie udały.

Fazy rozwoju psycho - seksualnego wg Freuda:

1) Faza oralna. Etap, w którym dziecko czerpie satysfakcję z zaspokajania popędów pochodzących z sfer oralnych (warg, gardła, przełyku); zaspokojenie poprzez usta;

Faza 1 szego roku życia; usta sprawiają dziecku największą przyjemność; pierś matki jest pierwszym obiektem. Dziecko ssie, bierze wszystko do buzi w ten sposób poznaje świat; Cel tej fazy to zdobycie podstawowego zaufania do świata.

1. Pęknięcie skorupki - grymas na twarzy gdy dziecko kogoś zobaczy (7 -10 dzień życia); płacz pomaga przezwyciężyć złe działanie;

2. 3 miesiąc gaworzy, próbuje być aktywny w świecie w sposób fizyczny (przewracanie się na boki itp.) spostrzega, ze jeżeli czegoś potrzebuje pojawia się matka;

3. 5,6 miesiąc dzieci siedzą , sprawdzają wszystko - wkładają do buzi

4. 7, 8 miesiąc: ząbkowanie od ssania do gryzienia; ujawniają się zachowania destrukcyjne lub agresywne, ok 1 roku: dziecko zaczyna pomału chodzić i mówić

Dziecko musi nabyć podstawowej ufności, że świat jest dobry; na koniec tej fazy dowiaduje się, ze jest odrębną istota ludzkości

2. Faza analna - kiedy dziecko już wie, że jest człowiekiem; wie kim jest;

Zaczyna się trening czystości; konflikt miedzy kontrolą własnego ciała a jej brakiem; cel: zdobycie niezależności.

3) Faza falliczna - około 3 - 5 r. ż. Główny cel: dowiedzenie się czy jestem chłopcem czy dziewczynką; ok. 3 r. ż. Dziecko odkrywa penis lub łechtaczkę; spostrzega, że dotykanie tych miejsc sprawia mu przyjemność; dziecko odkrywa swoją seksualność.

Pomiędzy 3 a 6 r. ż. pojawia się u dziecka tzw. kompleks Edypa - nieświadomy erotyczny stosunek a także kazirodcze pragnienia dziecka względem rodzic płci przeciwnej jednocześnie rodzic tej samej płci jest spostrzegany jako rywal. (Mamusiu jak dorosnę ozenie się z tobą); pojawia się także kompleks kastracyjny - lek przed utratą penisa (u chłopców) i pragnieniem posiadanie męskiego organu (u dziewcząt)

Dziecko musi nauczyć się bycia z ludźmi i akceptacji norm; w sprzyjających warunkach dziecko jest w stanie zapanować nad wrogimi i neurotycznymi impulsami związanymi z kompleksem Edypa; a co za tym idzie utożsamia się z rodzicem tej samej pluci i akceptuje jego normy;

4) Faza latencji (uśpienia) - młodszy wiek szkolny (klasy 1 - 6); zainteresowania seksualne przestają odgrywać znaczącą rolę; płciowość zanika. Dziecko uczy się być w społeczeństwie; zaczyna ufać obcym osobom; szuka autorytetów. Ćwiczy biegłość w procesach poznawczych (pisanie, czytanie, liczenie); celem jest nabywanie kompetencji (w czym jest dobry a w czym słabszy - potrafi to zauważyć).

5) Faza genitalna - powyżej 12 r. ż. To co nauczyło się na początku tu próbuje wykorzystana obcych ludziach (ćwiczyć). Dziecko nie wie kim jest; świat wywraca się do góry nogami; nie umie określić siebie, własnej osoby, planów na przyszłość. Pojawiają się dysproporcje miedzy marzeniami a rzeczywistością.

Pojawia się pierwsza miłość; dziecko odkrywa swoją tożsamość; [najlepszy czas na odkrycie chorób psychicznych]

Wyjście z rodziny generacyjnej i przejście do rodziny prokreacyjnej.

Erik Erikson uważa, że oprócz tych pięciu faz istnieją jeszcze inne tzw. konflikty.

6) dążenie do intymności tak, aby w życiu dorosłym nie zostać w izolacji - tworzenie nowego związku 20 - 3- r. ż.

7) faza zaśluba (30 r. ż. Pełna dojrzałość) pomiędzy 35 a 45 r. ż. Osiągniecie stabilizacji, pewne stale poglądy na świat; pierwsze życiowe bilanse czy jestem zadowolona czy nie; pogodzenie się z tym; celem jest twórczości (płodność) w przeciwieństwie do stagnacji (zdolność opieki nad innymi);

W około 45 r. z. to co człowiek chciał osiągnięć albo już mama albo już z jest za późno; traci młodość, witalność; powinien się z tym pogodzić;

8) faza życiowej mądrości, gdy człowiek pogodzi się z upływającym czasem; starzeniem się. Człowiek musi się pogodzić z tym, ze odejdzie.

CELEM LECZENIA PSYCHOANALIZA JEST ROZWIĄZANIE PROBLEMÓW KRYTYCZNYCH. PROWADZENIE CZŁOWIEKA PRZEZ FAZE, KTÓRĄ PRZESZEDŁ BYLE JAK BĄDŹ WOGÓLE.

LECZENIE POLEGA NA ODTWARZANIU WAŻNYCH RELACJI Z PRZESZŁOŚCI

Leczenie jest indywidualne, czasem z małżeństwem. Jest to terapia o dużej częstotliwości: 2 - 3 razy w tygodniu (po 50 min) na min 2 lata. Terapia kosztowna - intensywne emocjonalnie spotkania. Oczekuje się od pacjenta refleksyjności, musi umieć snuć historie o sobie, umieć się wysławiać.

Po raz pierwszy człowiek jest traktowany jako podmiot.

Przebieg leczenia za pośrednictwem psychoanalizy:

• trzeba stworzyć związek klienta z psychoterapeutą; tworzymy to, co będzie odzwierciedlało prawidłowy, bliski związek interpersonalny;

• terapeuta identyfikuje i analizuje mechanizmy obronne stosowane przez pacjenta;

• przeniesienie i analiza przeniesienia (odtworzenie ważnych relacji z przeszłości, ale w związku terapeutycznym tu i teraz);

• wgląd i przepracowanie (wgląd czyli odkrycie co jest przyczyną dolegliwości, opracowywanie z terapeutą; przepracowanie czyli zaakceptowanie tychże przyczyn i poznawanie swoich ograniczeń)

Technika pracy psychoanalitycznej - interpretacja: Pacjent nie wie dlaczego a lekarz pozwoli mu do tego dojść.

II. TERAPIA BEHAWIORALNA

Rozwinęła się mniej więcej w tym samym czasie, co psychoanaliza. Zajmuje się zachowaniem człowieka.

Podstawowe poglądy behawiorystyczne dotyczące zdrowia i choroby:

1. Zachowanie jest kształtowane przez reguły uczenia się, które będą sprzyjały jednym zachowaniom a innym nie;

2. przyczyny zaburzeń tkwią w samym otoczeniu nie w człowieku; otoczenie steruje procesem uczenia się; dysponuje rożnymi wzmocnieniami (pozytywne, negatywne, brak);

Stałość zachowania to efekt generalizacji bodźca lub reakcji.

Uczenie się, czyli warunkowanie klasyczne i instrumentalne.

Można nauczyć się zachowań pozytywnych i negatywnych (patologia)

Patologia zachowania - to zespół nieadaptacyjnych nawyków nabyty w procesie nauczania (nie pozwala na dobre funkcjonowanie w społeczeństwie) - sztywność reakcji, autodestrukcja; odbiega od społecznych wymagań

Warunkowanie klasyczne

Wyuczone choroby np. fobie - reakcja na bodziec

bodziec reakcja przestrachu

„neutralny”

Bodźce, które były obojętne

nabierają podobnych skutków

co bodziec „neutralny” (bezwarunkowy)

grupa studentów

wykładowca

zwierze

Początkowo neutralny bodziec poprzez wielokrotne bycie w momencie działania bodźca bezwarunkowego ma charakter podobny do tego bodźca (już bez jego istnienia).

Warunkowanie instrumentalne

Otoczenie dysponuje rożnymi instrumentalnymi wzmocnieniami (pozytywne i negatywne); jest to sposób świadomy

(+) wzmocnienie zach. pozytywnego

(-) wzmocnienie negatywne

Przez konsekwentne stosowanie wzmocnienia dochodzi do utrwalenia reakcji; do wyuczonych zachowań.

Rodzic daje negatywne wzmocnienia, raz na jakiś czas, pozytywne - doprowadza do wzmocnienia zachowań; daje nadzieje na pozytywną reakcję

Wzmacnia cierpliwość i dążenie ocelu

Rodzaje terapii behawioralnych:

1) Warunkowanie klasyczne

1. desensytyzacja - stopniowe odwrażliwianie; nie reagować tak mocno na wydarzenie (bodziec wywołujący lęk)

2. implazywa wytłumia lęk; wytrwałość człowieka

a i b łączy się z relaksacja - a - najpierw jest relaksacja potem mówimy o tym

co powoduje lęk; w b - odwrotnie najpierw przetwarzamy potem relaksujemy

3. awersyjne przewarunkowanie - wprowadzanie bodźców awersyjnych powodujące nieprzyjemne sprawy

lepszy jest środek ukryty, o którym pacjent nic nie wie.

2) Warunkowanie instrumentalne

1. Terapia różnicowania nagradzanie właściwych i karanie negatywnych zachowań

3) terapia uwarunkowana na modelowaniu 9e jak zrobić nstrumentalnej) bazuje na nasladowaniu uz ym pochodna od instrumentalnej) bazuje na naśladowaniu według wzoru (grupa albo terapeuta pokazuje jak zrobić

Modelowanie - uczenie się poprzez stymulacje, czyli w warunkach nieprawdziwych (np. trening asertywności)

PRAKTYKA PSYCHOTERAPEUTYCZNA

PSYCHOLOGIA OGÓLNA

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

WIEDZA O PSYCHOTERAPII

SYSTEM

PSYCHOTERAP

I

I

praktyka lecznicza

jak leczyć

norma/patologia

jaki jest człowiek, mechanizmy rozwoju

INSTRUKTARZOWA

Dajemy procedury postępowania; tak postępować w życiu, aby osiągnąć cel

INFORMACYJNA

co?, gdzie?, kiedy?, jak?... można zmienić swój stan; również emocjonalny

PODTRZYMUJĄCA

Podtrzymanie rozwoju osobowości; nacisk na mocne strony klienta;

KATALIZACYJNA

Doradzamy i informujemy po to, aby klient mógł samodzielnie kontrolować swoje działania

KONFRONTACYJNA

Zachęta do wykonywania procedur, dajemy rady podwyższamy poprzeczkę, żeby człowiek zrobił cos więcej niż dotychczas (prowadzi do odblokowania człowiek robi coś, bo nic go nie hamuje

OCZYSZCZAJĄCA

Odblokowanie uwięzionych emocji (uwolnienie złości i niechęci do partnera

B

E

Z

K

L

I

E

N

T

A

B

E

Z

K

L

I

E

N

T

A

Z

K

L

I

E

N

T

E

M

T

K1

K2

K

T

T

K1

K2

Rozmowa z zona o pijaństwie męża;

Nie rozmawiamy z żoną o piciu męża tylko o tym jak to na nią wpływa, jak przeszkadza, czy przeszkadza, ze pije dużo; czy przeszkadza jej gdzie pije i z kim itp

Klienci przymusowi;

K2 zmusza K1 do terapii

1

2

3

Wiedza o samym sobie

S

R

S

R

S

R

---