USTRÓJ HIERARCHICZNY KOŚCIOŁA

Księga II - o Ludzie Bożym, cz. II - kan. 368-572 - omawia wewnętrzną strukturę Kościoła jako ludu Bożego w aspekcie instytucjonalnym.

NAJWYŻSZA WŁADZA W KOŚCIELE

Biskup Rzymski i Kolegium Biskupów

Biskup Rzymski

Z ustanowienia Chrystusa św. Piotr i apostołowie stanowili jedno kolegium. Podobnie są złączeni między sobą Biskup Rymu /następca Piotra/ i biskupi /następcy apostołów. Te same zadania jakie spełniali apostołowie na czele z Piotrem, spełnia dzisiaj Kolegium biskupów na czele z papieżem - ponosząc odpowiedzialność za Kościół. Od władzy Kolegium biskupów należy odróżnić władzę, jaką każdy biskup pełni w powierzonym sobie Kościele partykularnym, a także tworząc Konferencję Episkopatu.

1. Prymat Biskupa Rzymu

W Biskupie Rzymu trwa urząd udzielony przez Chrystusa Piotrowi. Jest on głową Kolegium biskupów, Zastępcą Chrystusa i Pasterzem całego Kościoła. Wg kan. 331 posiada on władzę:

• bezpośrednią - może ingerować na wszystkich szczeblach życia Kościoła. Nie ogranicza go nawet biskup diecezjalny

• powszechna - bo dotyczy wszystkich osób i rzeczy w Kościele

• pełną - bo obejmuje nie tylko sferę wiary i moralności, ale wszystkie sprawy Kościoła

• najwyższą - nie podlega żadnej innej władzy, nie ma apelacji czy rekursu wobec jego decyzji

• prawdziwie biskupią - /episcopus episkoporum/ zawiera w sobie władzę ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą

• zwyczajną - związana z urzędem i wypełniana we własnym imieniu /kan. 137/

• wykonywaną w sposób nieskrępowany

Prymatem nazywamy najwyższe, pełne i powszechne zwierzchnictwo Piotra i każdorazowego jego następcy - władza kluczy /Mt 16, 18-19/ LG 18.

2. Otrzymywanie i zakres władzy papieża

• 332 § 1 - Tę władzę otrzymuje przez prawny i zaakceptowany przez niego wybór wraz ze sakrą biskupią. Gdyby nie był biskupem ma ją szybko przyjąć

• §2 - może zrzec się swego urzędu w sposób wolny i nie wymaga to niczyjego przyjęcia

• 333 - ma także pełnię władzy nad kościołami partykularnymi. Nie jest to przeszkoda dla władzy biskupów, ale przez tę władzę papieża potwierdzona zostaje władza biskupów w ich diecezjach. Może wydawać ustawy zarówno powszechne jaki i partykularne. Ma prawo nadawać urzędy biskupie i żądać sprawozdań. Może przyjmować rekursy i apelacje od wiernych z całego Kościoła. Może załatwić każdą sprawę kościoła partykularnego.

• 334 - swą władze wykonuje w jedności i wspólnocie z biskupami. Ta łączność oparta jest na zasadzie jedności, miłości i pokoju. Wg KK 19 - papież jest znakiem jedności Kościoła i jej fundamentem. W swej działalności jest wspierany przez Synod Biskupów i inne instytucje np. Kurię Rzymską, Kolegium Kardynałów, Synody partykularne, legaci papiescy. Te instytucje w jego imieniu i z jego władzą wykonują swe zadanie i wg prawa.

• Przy wakansie Stolicy rzymskiej - nie powinno nic być zmieniane w Kościele powszechnym i obowiązują wówczas przepisy na tę okoliczność wydane.

3. Wybór papieża

• Chrystus nie określił sposobu wyboru

• w pierwszych wiekach oprócz duchownych prawo wyboru mieli też świeccy. Oni zgłaszali kandydata i wystawiali mu świadectwo.

• od IV w. cesarze zaczęli interweniować w wybór papieży

Cesarz a wybór papieża

• 355 - cesarz wygania papieża Linusa i wybrano antypapieża. Władcy czasami byli zmuszani przez lud.

• 366 - arianie chcieli wybrać Ursyna, ale cesarz stanął po stronie prawowitego papieża

• cesarz Honoriusz na prośbę Bonifacego I /418-422/wydał dekret o wyborze papieża. Gdyby wybrano 2 kandydatów żaden z nich nie będzie zatwierdzony a wybory trzeba powtórzyć

• Justynian - 535 - kandydata zatwierdzał legat cesarza w Rawennie aż do 741. Ostatnim był Zachariasz

• 754r. - powołanie państwa papieskiego

• synod z 769 r. - prawo wyboru tylko duchownych, a władców powiadamiano o wyborze

• 817r. Ludwik Pobożny uzgadnia z papieżem Paschalisem, że żaden poddany nie będzie ingerował w wybory papieża

• 824 r. papież i cesarz wydają Constututio Romani - gwarantując prawo wyboru rzymianom. Papież miał złożyć przysięgę wierności cesarzowi

• 876 r. - Karol Łysy znosi obowiązek obecności legata cesarza przy wyborze papieża

• 882 r. - biskupem Rzymu zostaje tylko duchowny mający sakrę biskupią

• IX - X - seculum obscurum -

• Henryk I Ptasznik /919-939/ - zapewnił wybór papieża tym rzymianom, którym się to należało

• Otton Wielki - zastrzegł, że przed wyborem kandydat musi złożyć przysięgę wierności cesarzowi

• 963 r. cesarz zdeponował Jana XII a osadził Leona VIII

• X w. 3 antypapieży i symonia

• Henryk III /1039-1056/ - aby umocnić swe prawa kazał sobie nadać tytuł patrycjusza Rzymu

• 499r. - na synodzie pierwsze ustawy o wyborze papieża. Wybierany przez duchownych. Zakaz uzgadniania kandydata za życia papieża

• Bonifacy III /606-607/ - wybór następnego papieża nie wcześniej niż w 3 dni po śmierci poprzednika

• Stefan III - 693 r - zakaz udziału świeckich w wyborze i głosowaniu papieża. Głosować mieli biskupi i kardynałowie

• od VIII w. Stefan IV - wybór papieża zastrzegł duchowieństwu rzymskiemu

• arystokracja rzymska wbrew ustawom dokonuje wyborów niższego duchowieństwa i papieża przez aklamację,

• IX w. - wybór papieży wg stanów, liczne walki i antypapieże

• do X w. papieże byli wybierani spośród niższych duchownych należących do diecezji rzymskiej, gdyż biskupi mieli rezydować w diecezjach

• wybór dokonywał się publicznie przy udziale biskupów prowincji

Reforma z Cleny

• Mikołaj II - 1059 r. - dekret "In nomine Domini". Kandydata na papieża zgłaszają biskupi i kardynałowie. Papieża wybierać będą tylko kardynałowie, a lud jedynie może to zaakceptować

• 1159 - ponieważ kardynałowie się znów poróżnili, lud chce mieć ponownie prawo głosu i wybierać przez aklamacje

• Aleksander III - sobór Laterański III w 1179r. - do ważnego wyboru potrzeba 2/3 głosów obecnych kardynałów. Kardynałowie zostali podzielenie na 3 stany - biskup, prezbiter, diakon. Nie ma mowy o klerze rzymskim, a lud świeccy nie maja prawa głosu. Cesarz ma milczeć - a więc oznaczało to wolność wyboru

• Innocenty III /1198-1216/ - konklawe ma odbywać się w zamkniętym klasztorze i rozpoczynać się modlitwą. Po jego śmierci konklawe weszło na stałe.

• po śmierci Innocentego IV - kardynałowie aż 3 lata wybierali papieża - Grzegorza X

• sobór w Lyonie - 1274 r. - Grzegorz X reguluje zasady wyboru - konklawe. Kardynałowie rzymscy mieli czekać do 10 dni na innych kardynałów i podjąć głosowanie. W zamknięciu pozostawali aż do wyboru, bez kontaktu ze światem zew. Jeśli przedłużano wybory miało to konsekwencje finansowe

• 1352 r. - elekt otrzymywał kapitulacje wyborcze - wykaz spraw do załatwienia oraz obowiązków

• 1409 r. - I konklawe podczas soboru ekumenicznego w Pizie

• 1417 r. - wybór na soborze w Konstancji - usuniecie Jana XXII i Benedykta XIII. Wybory mają się odbywać w zamkniętym gronie po 6 prałatów z każdej nacji. Głosowanie tajne, 2/3 głosów do ważności wyboru

• ostatni z antypapieży - Feliks V

• 1436 r. - sobór w Bazylei - wybór papieża tylko przez kardynałów, izolacja uczestników konklawe

• Pius XII - Konstytucja Apostolska Vacantis Apostolicae Sedis z 1945 r. do ważności wyboru potrzeba 2/3 głosu + 1obecnych kardynałów.

• Paweł VI - Konstytucja Apostolska Romano Pontifici eligendo z 1975 r.

• w konklawe brać mogą udział kardynałowie, którzy nie ukończyli 80 r. ż.

• dziekan kolegium zwołuje konklawe po upływie 15-18 dni od śmierci papieża

• w miejscu zamkniętym i odosobnionym

• mogą być 2 głosowania dziennie

• elekt musi uzyskać 2/3 głosów + 1

• wyjątkowo można zgodzić się na wybór papieża przez aklamacje lub kompromis

• po ważnym wyborze dziekan kolegium pyta czy elekt przyjmuje wybór

• elekt wybiera imię a kardynałowie składają homagium

• pierwszy z kardynałów diakonów ogłasza ludowi Habemus papam

• nowo wybrany papież udziela błogosławieństwa Urbi et orbi

• gdyby elekt nie miał sakry biskupiej ogłoszenie jego wyboru następuje po konsekracji na biskupa

• konkalwe kończy koronacja dokonana przez kardynała protodiakona i w odpowiednim czasie objęcie arcybazyliki laterańskiej

4. Jan Paweł II - Konstytucja Apostolska Universi dominici gregis - z 22.02.1996 r.

• w czasie wakatu St. Apost. Kolegium Kardynałów zarządza Kościołem, ale nie posiadają żadnej władzy w sprawach należących do papieża i jego urzędu. Mają zając się sprawami bieżącymi i wyborem nowego papieża.

• Obowiązują wszelkie prawa stanowione przez papieży i nic w nich nie można zmienić

• Kongregacja ogólna Kardynałów winna zdecydować o:

• tym wszystkim co jest konieczne dla ceremonii pogrzebowych papieża. Pogrzeb winien nastąpić 4-6 dni po śmierci

• powołać Komisję w skład której wejdą: kardynał Kamerling i 3 kardynałów asystentów po jednym z każdego stopnia

• zadbać o przygotowanie pomieszczeń dla kardynałów na czas konklawe w Domu świętej Marty i Kaplicy Syksyńskiej

• anulować Pierścień Rybaka i ołowianą pieczęć

• wyznaczyć czas konklawe

• z chwilą śmierci papieża przestają pełnić swe urzędy wszyscy kierownicy Kurii Rzymskiej poza Kardynałem Kamerlingiem i Penitencjarzem Większym - ci załatwiają sprawy bieżące przedkładając Kolegium Kardynałów to co winno być przedłożone papieżowi

• urząd swój pełnią też Wikariusz Generalny dla Diecezji Rzymskiej, Wikariusz Generalny Państwa Watykańskiego i Kardynał Archidiakon Bazyliki Watykańskiej

• śmierć papieża stwierdza Kardynał Kamerling w obecności Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych i wiadomość te przekazuje wiernym. Pieczętuje też apartamenty papieża

• Dziekan Kolegium Kardynałów powiadamia i zwołuje kardynałów do Watykanu

• nie ustaje władza legatów papieskich, Sekretarza Stanu, Sekretarza do spraw relacji z państwami i Jałmużnika papieskiego

• Trybunał Sygnatury Apostolskiej i Rota Rzymska pracują normalnie

• Kardynałowie są zobowiązani do odprawienia 9 - dniowych nabożeństw żałobnych

• nie wolno nikomu fotografować papieża w czasie choroby lub po śmierci

Wybory

• uczestniczą tylko kardynałowie /czynne i bierne prawo/, którzy nie ukończyli 80 lat. Maksymalnie 120 kardynałów

• wyboru nie może dokonać synod czy sobór. Gdyby odbywały się w czasie śmierci papieża należy je zawiesić

• 15-20 dni należy oczekiwać na nieobecnych

• w czas konklawe wszyscy przebywają w zamkniętych pomieszczeniach, bez możliwości kontaktu z osobami z zew.

• wybory są tajne i wszyscy są zobowiązani do zachowania tajemnicy, także osoby zajmujące się strona techniczną nie biorące udziału w wyborach - wszyscy składają przysięgę zachowania tajemnicy

• miejscem wyboru ma być kaplica sykstyńska zamknięta dla wszystkich osób postronnych

• zakaz czytania gazet, słuchania radia czy telewizji

• naruszający tajemnicę nawet pośrednio zaciągają ekskomunikę latae sententiae zarezerwowana St. Ap.

• dopuszczone jest tylko głosowanie na piśmie -

• do ważności wyborów potrzeba 2/3 głosów obecnych na głosowaniu

• karta do głosowania jest ściśle określona - wpisuje się tylko jedno imię. Kartę zgięta w sposób widoczny dla innych kardynał składa na talerzu i nim wprowadza ją do urny

• 3 wybranych skrutatorów oblicza głosy - dwóch pierwszych sprawdza głos a trzeci czyta imię na głos

• podliczenie głosów i spalenie kart do głosowania. Kamerlin sporządza sprawozdanie z każdej sesji głosowania

• dziennie może odbyć się 2 głosowania

• gdyby przez 3 dni nie wybrano papieża następuje przerwa na rozmowy i medytacje i kolejne 7 głosowań

• zakaz zgłaszania veta lub ekskluzywy pod wpływem władzy świeckiej, zakaz symonii lub pertraktacji odnośnie zbierania głosów, obietnic - ekskomunika latae sententiae

• po ważnym wyborze Kardynał Dziekan pyta wybranego czy się zgadza przyjąć ten urząd i jakie imię wybiera. Sporządza się też stosowny dokument

• po przyjęciu wyboru jeśli kandydat jest biskupem staje się natychmiast papieżem, a pierwszy z kardynałów diakonów ogłasza Habemus Papam. Nowy papież udziela błogosławieństwa Urbi et orbi

• po przewidzianym czasie i ceremonii obejmuje archibazylikę Laterańska

5. Ustanie władzy Biskupa Rzymu

• przez śmierć

• rezygnację - nie potrzebuje niczyjej akceptacji

6. Wakat stolicy Rzymskiej lub niemożność wykonywania władzy przez papieża

• wakat - sede vacante - śmierć, uwięzienie lub zrzeczenie się

• niemożność - sede impedita - choroba fizyczna lub psychiczna

Obowiązuje zasada: sede vacante nihil innovetur - w tych dwóch przypadkach nie powinno niczego zmieniać się z zarządzaniu całym Kościołem i zachować ustawy na tę okoliczność wydane. Zarząd Kościołem należy wówczas do Kolegium Kardynałów, ale jedynie w zakresie spraw zwyczajnych i nie cierpiących zwłoki, a także związanych z wyborem nowego papież. Ustaje natomiast władza przełożonych poszczególnych dykasterii Kurii Rzymskiej z wyjątkiem: kamerlinga, penitencjarza wielkiego, wikariusza generalnego diecezji rzymskiej, legatów papieskich. Sygnatura i Rota pracują normalnie.

7. Władza świecka Biskupa Rzymskiego

Papież jest suwerenem Państwa Watykańskiego /Citta del Vaticano/ w związku z czym jest też podmiotem władzy świeckiej. Władza świecka była w historii związana z istnieniem Państwa Kościelnego, które powstało w średniowieczu z darowizn wiernych. Pepin Mały koronowany przez papieża w 755 r. darował mu 22 miasta w środkowej Italii z ok. 3 mln ludności. Państwo to zyskało poparcie także Karola Wielkiego. W XIX w. obejmowało ono 18 tyś km². Zajęcie Rzymu w 1870 r. położyło kres władzy świeckiej papieży. W latach 1870-1929 papieże ogłosili się więźniami Watykanu. Dopiero za Piusa XI po podpisami traktatów laterańskich władza papieży została przywrócona w 44 hektarowym Państwie Watykańskim, a Stolica Apostolska zyskała podmiotowość międzynarodową. Dzisiaj ma zagwarantowana suwerenność i autonomię. Prowadzi własną pocztę, telewizję, radio, bank i wydaje walutę - lir watykański.

Kolegium Biskupów

1. Pojęcie

• kan. 336 - to kolegium, którego głową jest papież, członkami zaś biskupi na mocy konsekracji i utrzymywanej z papieżem jedności. W jedności z papieżem, a nigdy bez niego, stanowi ono podmiot najwyższej i pełnej władzy w Kościele. Ta kolegialność władzy sięga czasów Apostolskich, gdy uczniowie występowali zawsze razem pod przewodnictwem Piotra.

2. Władza Kolegium Biskupów

• jest ono podmiotem najwyższej i pełnej władzy. Posiada też władzę zwyczajną i własną.

Władzę tę wykonują w sposób:

• uroczysty na soborze powszechnym /kan. 337-1/

• zwyczajny - gdy biskupi działają zjednoczeni z sobą pod przewodnictwem papieża i w jedności z nim nawet jeśli są rozproszeni po świecie /kan. 337-2/

Warunki:

• działalność biskupów musi być jednak zatwierdzona lub przyjęta przez papieża aby mogła stanowić akt kolegialny

• KK 22 - w wykonywaniu swej władzy Kolegium biskupów musi uznać prymat papieża i działać dla dobra swoich wiernych i całego Kościoła

Nie ma więc w Kościele 2 najwyższych władz, lecz jedna władza jest wykonywana dwojako:

• przez samego papieża na mocy prymatu

• przez Kolegium biskupów pod przewodnictwem papieża

3. Sobór powszechny - Concilium oecumenicum

To uroczyste zebranie biskupów wchodzących w skład Kolegium biskupów, zwołane i kierowane przez papieża, obradujące w sposób kolegialny nad sprawami całego Kościoła. Dotychczas odbyło się 21 soborów powszechnych - 8 na Wschodzie /zwoływane przez cesarzy/ i 13 na Zachodzie /zwoływane przez papieży/. Na wschodzie papież był zazwyczaj obecny przez swych legatów, którzy pełnili rolę przewodniczących i podpisywali uchwały.

• sobory wschodnie

• Nicejski I - 325

• Konstantynopolitański I - 381

• Efeski - 431

• Chalcedoński - 451

• Konstantynopolitański II - 553

• Konstantynopolitański III - 680

• Nicejski II - 787

• Konstantynopolitański IV - 869-870

• sobory zachodnie

• Laterański I - 1123

• Laterański II - 1139

• Laterański III - 1179

• Laterański IV - 1215

• Lyoński I - 1245

• Lyoński II - 1274

• Wieneński - 1311-1312

• w Konstancji - 1414 -1418

• Bazylejsko - Ferraro -Rzymski - 1431-1445

• Laterański V - 1512-1517

• Trydencki - 1545-1563

• Watykański I - 1869-1870

• Watykański II - 1962-1965

Normy dotyczące soboru

• kan. 338-1 - tylko biskup Rzymu może go zwołać, przewodniczyć mu osobiście lub przez innych, zatwierdzić jego postanowienia, przenieść w inne miejsce, rozwiązać

• kan. 338-2 - papież określa sprawy do rozpatrzenia na soborze, regulamin. Można przedłożyć inne tematy za zgodą papieża

• kan. 339-1 - wszyscy biskupi będący członkami Kolegium i tylko oni mają prawo i obowiązek udziału w soborze z głosem decydującym

• kan. 339-2 -papież i Kolegium biskupów może powołać także inne osoby nie będące biskupami w określonym charakterze, z głosem doradczym, np. administratorów diecezji, przełożonych zakonnych, prałatów terytorialnych

• kan. 340 - gdy zawakuje St. Apost. sobór zostaje zawieszony do chwili gdy nowy papież nakaże jego wznowienie

Uchwały soboru

• kan. 341-1 - obowiązują jeśli je papież zatwierdzi wraz z ojcami soboru i promulguje

• papieża nie można przegłosować na soborze, gdyż sobór nie ma władzy wyższej od papieża

• kan. 341-2 - podobnego papieskiego zatwierdzenia potrzebują dekrety wydane przez Kolegium biskupów w związku z ich działaniem. Nie wystarczy, że biskupi działają z polecenia papieża. On musi zatwierdzić ich uchwały.

Synod Biskupów

1. Pojęcie - Synodus Episcoporum

• kan. 342 - to zebranie biskupów, wybranych z różnych części świata, którzy w określonym czasie gromadzą się, aby pogłębić jedność i wesprzeć Biskupa Rzymu w trosce o zachowanie i wzrost wiary, obyczajów, karności kościelnej, misji Kościoła w świecie.

• jest to więc centralna instytucja o głosie doradczym, z natury stała a co do struktury czasowa.

• zrodziła się niedawno - powołana na Soborze Watykańskim II w dekrecie Chistus Dominus - o pasterskich zadaniach biskupów /zob. nr 5/. Paweł VI Motu proprio Apostolica sollicitudo z 15.09.1965 r. podał główne zasady działania tej instytucji. Pierwsze zebranie Synodu Biskupów odbyło się 29.09 - 29.10.1967 r.

• kan. 343 - zadaniem Synodu jest rozpatrzenie zleconych mu spraw, przedkładanie swych wniosków, ale nie wydawanie dekretów. O tym decyduje papież, który zatwierdza decyzje Synodu.

• nie jest to działalność ściśle kolegialna, lecz jest następstwem obowiązku biskupów współpracy ze sobą i papieżem. Choć nie ma władzy Kolegium Biskupów, może w taką zostać przez papieża wyposażony.

2. Struktura prawna Synodu Biskupów

• Władza nad Synodem - podlega on bezpośrednio Biskupowi Rzymu:

• zwołuje go, wyznacza czas i miejsce

• zatwierdza wybory członków, oraz mianuje swoich

• ustala zagadnienia jakie maja być rozpatrzone na Soborze i wcześniej rozsyła się je Konferencjom Episkopatu

• ustala porządek obrad i przewodniczy im sam lub przez delegatów

• zamyka, przenosi lub rozwiązuje synod /kan. 344/

• Rodzaje zebrań - może być zwołany na zebranie /kan. 345/:

• generalne - rozpatrujące dobro całego Kościoła

• zwyczajne - gdy odbywa się w terminach przewidzianych regulaminem

• nadzwyczajne - gdy poza terminem ujętym w regulaminie dla załatwienia pilnych spraw

• specjalne - dotyczące jednego lub kilku regionów

• Członkostwo - skład zależy od rodzaju zebrania Synodu

• zwyczajne zebranie generalne /kan. 346-1/ - członkami są:

• większość to biskupi wybrani przez poszczególne Konferencje Biskupów. Liczba zależy od liczebności Konferencji. - do 25 członków - na Synodzie tylko 1 biskup

• do 50 członków - na Synodzie 2 biskupów

• do 100 członków - na Synodzie 3 biskupów

• powyżej 100 - na Synodzie 4 biskupów

• członkowie wyznaczeni przez prawo - z urzędu udział biorą: patriarchowie, arcybiskupi więksi, metropolici Kościołów wschodnich istniejących poza patriarchatami,

• kardynałowie stojący na czele dykasterii Kurii Rzymskiej

• mianowani bezpośrednio przez papieża - nie powinna przekraczać 15% liczby członków wybranych i wchodzących z urzędu. Najczęściej są to specjaliści w dziedzinach poruszanych na Synodzie

• członkowie kleryckich instytutów zakonnych - 10 os. wybiera Unia Rzymska Przełożonych Generalnych

• nadzwyczajne zebranie generalne /kan. 346-2/:

• patriarchowie, arcybiskupi więksi, metropolici Kościołów wschodnich istniejących poza patriarchatami,

• kardynałowie stojący na czele dykasterii Kurii Rzymskiej,

• przewodniczący Konferencji Ep.,

• mianowani przez papieża - do 15% ogółu członków

• 3 zakonników reprezentujących kleryckie instytuty zakonne

• zebranie specjalne /kan. 346-3/:

• patriarchowie, arcybiskupi więksi, metropolici Kościołów wschodnich istniejących poza patriarchatami - należący do regionu, którego sprawy będą omawiane

• przedstawiciele Konferencji Ep. należący do regionu, którego sprawy będą omawiane

• kardynałowie stojący na czele dykasterii Kurii Rzymskiej, związanych z rozpatrywanymi sprawami

• 2 przedstawicieli reprezentujących kleryckie instytuty zakonne

• kan. 347 - członkostwo osób wygasa z zamknięciem Synodu. Skład nowego Synodu musi być powołany na nowo.

• Sekretariat Synodu

• kan. 348-1 - Synod posiada stały Sekretariat Generalny na czele z Sekretarzem Generalnym /mianowanym przez papieża/, który ma do pomocy Radę Sekretariatu /biskupi mianowani przez papieża lub Synod/

• Sekretariat jest łącznikiem pomiędzy kolejnymi sesjami Synodu

• Sekretarz generalny - przygotowuje porządek obrad każdej sesji

• przedstawia papieżowi wykaz spraw i uczestników Synodu

• rozsyła pisma zwołujące Synod z materiałami

• przesyła sprawozdania z każdej sesji członkom Synodu

• wykonuje zalecenia Synodu

• przewodniczy posiedzeniom Rady Synodu

• porządkuje i przechowuje akta i dokumenty Synodu

• Rada Sekretariatu - powoływana na zakończenie każdej sesji zwyczajnej Synodu. Ma 15 członków - 12 wybiera Synod a 3 mianuje papież. Ma posiedzenia 2 razy w roku

• pomaga Sekretarzowi w studiowaniu materiałów przesłanych przez Konferencje Ep. i Synody Kościołów wschodnich

• w pracach związanych z najbliższym Synodem

• wprowadzenie w życie postanowień Synodu zatwierdzonych przez papieża

• Sekretarz specjalny - jeden lub kilku powołanych przez Synod lub papieża pracujący tylko do zakończenia Synodu. Zwykle powołuje się ich tylu ile jest tematów Synodu i są biegłymi w tych sprawach. Pomagają przewodniczącemu danej sesji i Sekretarzowi generalnemu w przygotowaniu dokumentów, sprawozdań, akt i udzielaniu wyjaśnień

3. Kwestie szczegółowe

• reprezentanci Konferencji Biskupów i kleryckich instytutów zakonnych winni być znawcami zagadnienia

• wybierani są przez głosowanie tajne

• ich nazwiska są komunikowane Sekretarzowi generalnemu Synodu przez legata, najpóźniej na 2 miesiące przez

• nazwisk tych nie można podawać do publicznej wiadomości jeśli nie zatwierdzi ich wcześniej papież

• każdy z wybranych ma na początku każdej sesji przedłożyć papieżowi przez sekretarza generalnego autentyczny dokument swego wyboru /podpisany przez przewodniczącego i sekretarza danej Konferencji/.

• zebraniu przewodniczyć może legat papieża, przez niego wybrany. Jego nominację odczytuje sekretarz generalny w czasie otwarcia Synodu. Kieruje on pracami Synodu wg przyznanych mu uprawnień, podpisuje akta sesji

• gdy problem musi być wnikliwie rozpatrzony może on powołać komisję studiów - by rozwiązać daną kwestię

• poszczególne komisje składają się z 12 członków - 8 wybiera Synod, a 4 papież i mianuje przewodniczącego

• papież ustanawia także komisje skarg - 3 członków Synodu. Rozpatrują skargi i zgłaszają je papieżowi

• obrady są prowadzone w języku łacińskim. Rozpoczyna je relator wyznaczony przez papieża

• następuje dyskusja - może odbyć się w grupach językowych

• członkowie episkopatu przedstawiają opinię wspólną danego episkopatu

• po przedstawieniu różnych opinii następuje za zgodą papieża głosowanie. Do przyjęcia uchwały wymagane jest 2/3 głosów do odrzucenia 50% +1,

• po zakończeniu sesji pisze się sprawozdanie - o podjętych pracach i osiągniętych wnioskach. Otrzymuje je papież

Kardynałowie Kościoła

1. Pojęcie

• kardynał /cardinalis/ - od cardo - zawias, cardinalis - zasadniczy, główny - jako, że kardynałowie wywodzą się z duchowieństwa inkardynowanego do znaczniejszych Kościołów tzw. biskupich. Początkowo było to prezbiterium biskupów, z czasem przekształciły się one w kapituły katedralne, a dotychczasowi cardinales stali się kanonikami katedralnymi. Nazwa ta pozostała przy duchownych tworzących prezbiterium Biskupa Rzymu na zasadzie wyłączności. Wśród kardynałów wyróżnia się 3 stopnie: diakonów, prezbiterów, biskupów. Od Piusa V /XVI w./- kardynał - oznacza władzę najwyższą po papieżu.

• funkcje - to asystowanie papieżowi podczas liturgii, załatwianie spraw diecezji rzymskiej, przewodniczenie dykasteriom Kurii Rzymskiej, misje legatów

• Mikołaj II /1058-1061/ - zastrzegł wybór papieża kardynałom

• Sykstus V na długo ustalił liczbę kardynałów na 70 - wg tradycji ST i 70 starców ustalonych przez Mojżesza, ale za Pawła VI było ich już 150

• kan. 349 - kardynałowie tworzą Kolegium, któremu przysługuje wybór nowego papieża. Są do dyspozycji papieża i wspierają go w trosce o Kościół powszechny.

2. Podział kardynałów /kan. 350-1/ - 3 stopnie

• kardynałowie biskupi - to ci, którzy mają przez papieża przyznany tytuł Kościoła suburbikarnego oraz patriarchowie wschodni /kan. 350-1/. Kościoły suburbikarne - to diecezje znajdujące się na przedmieściach Rzymu /Albano, Porto, Presente, Sabina, Tusculum, Veletri/. Od Jana XXIII - kardynałowie stopnia biskupiego przestali być biskupami diecezjalnymi, a owe kościoły stały się tytułami kardynalskimi.

• Kardynałowie stopnia prezbitera i diakona - mają przez papieża przyznane tytuły /wg kościołów w Rzymie/ i diakonie. Są to niejako ich własne kościoły, w których przysługują im pewne prawa honorowe /kan. 350-2/. Patriarchowie wschodni mają jako tytuł swe stolice /kan. 350-3/

• kardynał dziekan ma jako tytuł diecezję ostieńską, łącznie z kościołem, który dotąd stanowił jego tytuł /kan. 350-4/

• przez opcję na konsystorzu i zatwierdzoną przez papieża, kardynałowie w stopniu prezbiterów mogą przechodzić na inny tytuł a w stopniu diakona na inną diakonię a po 10 latach w na stopień kardynała prezbitera /kan.350-5/

• opcja to akt prawny w którym kardynał prosi papieża na konsystorzu o zmianę tytułu lub przejście do stopnia wyższego. Nie przysługuje ona kardynałom w stopniu biskupa

• kardynałów ustanawia dekretem papież, wobec Kolegium Kardynałów, spośród mężczyzn, którzy przyjęli przynajmniej święcenia prezbiteratu i odznaczają się nauką, obyczajami, pobożnością i roztropnością. Jeśli nie mają sakry biskupiej przed objęciem urzędu winni ja przyjąć /kan. 351-1,2/. Nikt tu papieża nie ogranicza

• czasami papież może zastrzec sobie in pectore - ujawnienie nazwiska nominata. Taki kardynał zyskuje swe prawa i obowiązki dopiero z chwilą ogłoszenia jego nazwiska.

3. Zadania Kolegium Kardynałów

• na czele Kolegium stoi dziekan i subdziekan nie mający jednak żadnej władzy rządzenia wobec innych /kan. 352-1/

• przy wakacie urzędu Dziakana, Kolegium wybiera nowego spośród mających tytuł Kościoła suburbikarnego

• dziekan i subdziekan winni rezydować w Rzymie /352-4/

• Kardynałowie wspomagają papieża głównie na konsystorzu zwoływanym i kierowanym przez papieża /353-1/

• konsystorz zwyczajny - wszyscy kardynałowie dla spraw powszechnych lub aktów najuroczystszych. Dopuszczani są też prałaci, przedstawiciele świeckich i inni zaproszeni /353-4/

• konsystorz nadzwyczajny - wszyscy kardynałowie dla spraw szczególnych i pilnych

• szczególne zadania w czasie wakatu St. Apost. - zob. Konstytucja Jana Pawła II - Universi dominici gregis

4. Zadania i uprawnienia kardynałów

• konieczność złożenia rezygnacji po ukończeniu 75 r. ż. - papież może przedłużyć kadencję /kan. 354/

• kardynał dziekan ma prawo udzielić sakry biskupiej nowo wybranemu papieżowi jeśli nie był biskupem /355-1/

• kardynał protodiakon /najstarszy z kard. diakonów/ ogłasza wybór nowego papieża ludowi /355-2/

• sprawujący urząd w Kurii Rzymskiej a nie będący biskupami diecezjalnymi winni przebywać w Rzymie /k. 356/

• otrzymawszy Kościół tytularny maja dbać o jego dobro, nie maja jednak władzy rządzenia w nim /k. 357-1/

• są wyjęci spod władzy biskupa diecezji w której mieszkają /357-2/

• podlegają władzy sądowej samego papieża /k. 1405-1.2/

• kardynał pełniący zadanie jako legat w imieniu papieża może działać tylko w ramach mu wyznaczonych /k. 358/

• specjalny strój / purpurowe sutanna, biret, pas, peleryna / i tytuł Eminencja

Kuria Rzymska

1. Pojęcie

• Kurię Rzymską jako pierwszy zorganizował Sykstus V /1585 - 1590/ konstytucja Immensa Aeterni Dei z 1588 r.

• Posoborowej reformy dokonał Paweł V Konstytucją apostolską Regimini Ecclesiae universe z 15.08.1967r.

• Ostatnia reforma za Jana Pawła II - Konstytucja apostolska Pastor Bonus z 28.06.1988 r.

• to centralny urząd Kościoła. Obejmuje ogół osób i instytucji którymi posługuje się papież w zarządzaniu Kościołem. W imieniu papieża i jego powaga załatwia ona sprawy kościołów pełniących swa misje w świecie /k.360/

• Kurii Rzymskiej przysługuje miano Stolica Apostolska

• przez Stolicę Apostolską należy rozumieć nie tylko Biskupa Rzymu lecz także Sekretariat Stanu, Radę do Spraw Publicznych Kościoła i inne instytucje Kurii Rzymskiej - kan. 361

• ma charakter ministerialny, służebny. Pomaga w zarządzaniu Kościołem ale tez i w pogłębianiu łączności z biskupami

2. Normy ogólne

• kongregacje są sobie równe a spory kompetencyjne rozstrzyga Sygnatura Apostolska

• w ich skład wchodzą: na czele kongregacji stoi kardynał prefekt mający do pomocy zespół kardynałów oraz sekretarza, podsekretarza i konsultorów

• kardynałowie członkowie kongregacji i sekretarze są mianowani przez papieża na 5 lat

• oprócz kardynałów w kongregacji są konsultorzy mianowani spośród biskupów i duchownych diecezjalnych i zakonnych; są także świeccy

• kompetencje dykasterii określa przedmiot sprawy, która winna być załatwiona wg prawa z uwzględnieniem aspektu duszpasterskiego i biorąc pod uwagę sprawiedliwość oraz dobro Kościoła /zob. kan. 1752/

• do Kurii można się zwracać w językach powszechnie znanych a nie tylko w łacinie

• ważniejsze decyzje winne być przedstawione papieżowi do zatwierdzenia

• dykasterie nie mogą wydawać ustaw ani dekretów ogólnych z mocą ustawy

• w przypadku śmierci papieża tracą swój urząd wszyscy przewodniczący dykasterii Kurii Rzymskiej

• po ukończeniu 75 r. ż. kardynałowi przewodniczący dykasteriom Kurii winni się zrzec urzędu, a po ukończeniu 80 r. ż. przestają być członkami dykasterii Kurii i tracą prawo wstępu na konklawe

3. Rodzaje dykasterii

• Sekretariat Stanu - asystuje papieżowi w jego posłudze

• Kongregacje - mają wadzę wykonawczą

• Sądy i trybunały

• Rady

• Urzędy

4. Sekretariat Stanu

Posiada 2 sekcje

• pierwsza - asystuje papieżowi w codziennych obowiązkach,

• zajmuje się tym, co jest poza zwyczajną kompetencja innych dykasteriów.

• koordynuje właściwą prace Kurii Rzymskiej oraz legatów papieskich

• wysyła konstytucje, bulle, listy

• publikuje urzędowe wiadomości przy pomocy Biura Prasowego

• porządkuje i publikuje dane statystyczne z Kościoła na całym świecie

• troska o L-Osservatore Romano, Radio i Telewizję Watykańską

• druga - zajmuje się relacjami z władzą świecką /art. 39-47/ przy pomocy konkordatów, umów

• pracą legatów papieskich

• obsadzaniem stanowisk kościołów partykularnych

• erekcją nowych Kościołów partykularnych lub modyfikacji i zrzeszeń

5. Kongregacje - jest ich 9 i zrezygnowano z nazwy "święta" - stanowią analogię do ministerstw w rządach państw

• Kongregacja nauki wiary - ma zadanie rozwijania i strzeżenia wiary i obyczajów w świecie

• popiera badania i studia naukowe służące rozwojowi wiedzy i postępu ludzkiego

• bada książki i opinie wydające się być niezgodne z wiarą i podstępne, powiadamia ordynariusza by zbadał sprawę i ewentualnie przyjął wyjaśnienia autora

• troszczy się o właściwą obronę przeciw błędnym doktrynom rozpowszechnianym w Kościele

• rozpatruje poważniejsze przestępstwa przeciw wierze i obyczajom, a także wobec sakramentów

• rozpatruje reskrypty o zwolnienie z obowiązków święceń w tym od celibatu

• może też nałożyć sankcje karne

W ramach niej działają 2 Komisje:

• Papieska Komisja Biblijna - powstała w 1902 r. i zreorganizowana w 1971 r.

• Międzynarodowa Komisja Teologiczna - powołana przez Pawła VI w 1969 r.

• Kongregacja Kościołów Wschodnich

• jej członkami są patriarchowie i arcybiskupi więksi Kościołów Wschodnich, a także przewodniczący Rady Jedności Chrześcijan

• zajmuje się strukturą i działaniem Kościołów Wschodnich, a także wykonywanie posługi nauczania, uświęcania i rządzenia w nich

• troszczy się o wiernych Kościołów Wschodnich znajdujących się na obszarze Kościoła Łacińskiego

• Kongregacja Spraw Kultu Bożego i Sakramentów -

• wszystko co się odnosi do kierowania i rozwoju liturgii, na pierwszym miejscu zaś sakramentów

• popiera i strzeże dyscypliny sakramentów, zwłaszcza tego co się tyczy godnego i ważnego ich sprawowania

• udziela dyspens i łask nie mieszczących się w kompetencjach biskupa diecezjalnego

• troska o sporządzanie i poprawianie tekstów liturgicznych - Mszy i Liturgii Godzin. Sprawdza tłumaczenia tekstów

• rozpatruje sprawę niedopełnienia małżeństw i istnienia słusznych przyczyn dla udzielenia dyspensy. Następnie przedstawia to papieżowi

• rozpoznanie nieważność święceń

• kult relikwii, zatwierdzanie patronów i nadawanie tytułu bazyliki mniejszej

• bada i rozwija inne rodzaje kultu Bożego i pobożności

• Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych

• załatwia wszystko to, co wg ustalonego sposobu postępowania prowadzi do kanonizacji Sług Bożych, wspierając biskupów diecezjalnych na których spoczywa obowiązek przeprowadzenia instrukcji procesu kanonizacyjnego

• rozpoznaje sprawy nadania świętym tytułu Doktora Kościoła, po otrzymaniu opinii Kongregacji Nauki Wiary

• rozstrzyga o autentyczności relikwii i sposobie ich przechowywania

• Kongregacja Biskupów

• załatwia sprawy dotyczące erekcji, zrzeszeń, modyfikacji Kościołów partykularnych

• sprawy ordynariatów wojskowych i duszpasterstwa wojskowego a także prałatur terytorialnych

• wspierania wszystkich biskupów w ich posłudze i nominacja biskupów także tytularnych

• ilekroć przy erekcji lub modyfikacji Kościołów partykularnych potrzeba załatwić coś z władzą świecką, Kongregacja działa w porozumieniu z 2 sekcją Sekretariatu Stanu

• sprawy związane z wizytą ad limina apostolorum, studiuje 5-letnie sprawozdania i wydaje pisemne wnioski

• odbywanie synodów partykularnych, erekcja i potwierdzenie statutów Konferencji Biskupów

• rozważa strawy prymasów i metropolitów, rozdania paliuszy, przygotowania konsystorzy

• w jej ramach działa też Komisja Ameryki Łacińskiej

• Kongregacja Ewangelizacji Narodów

• koordynowanie dzieła ewangelizacji w świecie

• popiera badania w zakresie teologii, duchowości i duszpasterstwa misyjnego

• wzbudzanie powołań misyjnych i właściwe ich rozmieszczenie

• posługuje się Dziełami Papieskimi - Dzieło Misyjne, Dzieło Rozkrzewiania Wiary, Dziełem św. Piotra Apostoła

• Kongregacja Spraw Duchowieństwa

• sprawy diakonów i prezbiterów duchowieństwa diecezjalnego - tak osób jak i posługi

• dyscyplina i formacja a także rozmieszczenie duchownych, ich prawa i obowiązki

• rady kapłańskie, zespół konsultorów, rady duszpasterskie

• zobowiązania mszalne i pobożne fundacje

• administracja i zarząd dobrami kościelnymi

• religijna formacja wszystkich wiernych

• katechizacja i formacja katechetyczna, zatwierdza wydania katechizmów

• zawiera też Papieską Komisję Strzeżenia Dziedzictwa Artystyczno-Historycznego

• Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego oraz Stowarzyszeń Życia Apostolskiego

• erekcja i zatwierdzanie instytutów i stowarzyszeń, a także ich znoszenie

• troska o wzrost i rozwój zgodnie z duchem założyciela i zdrowych tradycji, by realizowały swój cel i były użyteczne dla Kościoła

• zatwierdzanie konstytucji i dyspensowanie od ślubów, wydalanie z instytutu

• eryguje konferencje wyższych przełożonych zakonnych i zatwierdza ich statuty

• podlegają jej też eremici i dziewice

• Kongregacja Seminariów i Studiów

• formacja przygotowujących się do święceń tak w aspekcie humanistycznym, pastoralnym, duchowym

• erekcja seminariów międzydiecezjalnych i zatwierdzanie ich statutów, uniwersytety kościelne i wydziały katolickie

• troska o pogłębianie wychowania katolickiego

• ustala normy dla szkół katolickich i uniwersytetów

6. Trybunały

• Penitencjaria Apostolska

• urząd penitencjarzy istnieje w Kościele od III w. od papieża Korneliusza, który ustanowił ich aby rozgrzeszali tych, którzy w prześladowaniach zaparli się wiary. Benedykt II ustanowił w VII w. kardynała penitencjarza, Grzegorz IX w XIII w. wprowadza urząd penitencjarza. Penitencjarzy zaczęto dzielić na mniejszych i większych. Powstanie Penitencjarii wiąże się z Benedyktem XII, który w 1338 r. nadał jej status prawny.

• wg KPK - przewodniczy jej Kardynał Wilki Penitencjarz, wspomagany przez Regensa oraz prałatów tworzących Radę Wielkiego Penitencjarza

• do kompetencji należą wszystkie sprawy dotyczące zakresu wew. i odpustów

• udziela dyspens, rozgrzeszeń, kondonacji, sanacji w zakresie wew.sakramentalnym jak i pozasakramentalnym

• udziela odpustów z zachowaniem kompetencji Kongregacji Nauki Wiary w aspekcie dogmatycznym

• Najwyższy Trybunał Sygnatury Apostolskiej

• utworzony na mocy Konstytucji Piusa X z 1908 r. - Sapienti consilio - nie był to trybunał lecz zespół urzędników przygotowujących papieżowi do podpisu prośby o rozstrzygnięcie sporu lub udzielenie łaski. Jej kompetencje poszerzył Paweł VI.

• Czuwa nad prawidłowym wykonywaniem sprawiedliwości w Kościele

Sekcja I rozpatruje:

• skargi o nieważność wyroku i przywrócenie do stanu poprzedniego w odniesieniu do wyroków Roty Rzymskiej

• rekursy dotyczące stanu osób w sprawach , których dopuszczenia do ponownego zbadania odmówiła Rota

• zarzuty stronniczości oraz inne sprawy przeciwko audytorom Roty Rzymskiej

• konflikt kompetencji trybunałów nie podlegających temu samemu trybunałowi apelacyjnemu

• rekursy wniesione w terminie zawiłym 30 dni użytecznych przeciwko pojedynczym aktom administracyjnym wydanym lub potwierdzonym przez dykasterie Kurii Rzymskiej naruszającym ustawę i może zasądzić odszkodowanie

II - sekcja:

• czuwa nad prawidłowym wymiarem sprawiedliwości, praca adwokatów i pełnomocników

• rozpatruje prośby do St. Ap. o powierzenie sprawy Rocie Rzymskiej lub innej łaski z zakresu sprawiedliwości

• przedłuża kompetencje niższych trybunałów

• zatwierdza trybunał, który może przejąć apelację zarezerwowaną St. Ap.

• potwierdza erekcje trybunałów międzydiecezjalnych

• Trybunał Roty Rzymskiej

• początkami sięga wieku XIII, a regulamin Roty ustalił Jan XXII w XIV w. Odtąd audytorzy sami na mocy zlecenia papieskiego rozpatrywali i rozstrzygali sprawy.

• Jest to zwyczajny trybunał ustanowiony przez papieża do przyjmowania apelacji. Składa się z pewnej liczby audytorów mianowanych przez Ojca św., którym przewodzi dziekan.

• w 1 instancji sądzi - biskupów w sprawach spornych o ile nie idzie o osobę prawną reprezentowana przez biskupa

• opata prymasa i opata przełożonego kongregacji monastycznej oraz najwyższych przełożonych instytutów na prawie papieskim

• diecezje i inne osoby prawne lub fizyczne nie mające niższego przełożonego od papieża

• sprawy, które zlecił papież

• sądzi w 2 instancji sprawy osądzone w 1 instancji przez zwyczajne trybunały, a które zostały przez apelacje wniesione do St. Ap.

• w 3 instancji lub dalszej sprawy rozpoznane już przez samą Rotę i przez inny trybunał

7. Papieskie Rady

• Papieska Rada Świeckich

• koordynacja apostolstwa świeckich i tego wszystkiego co się odnosi do życia chrześcijańskiego wiernych

• aktywizowanie i wspieranie świeckich

• współpraca świeckich w zakresie formacji katechetycznej, liturgicznej, dzieł miłosierdzia, rozwoju społecznego

• erygowanie międzynarodowych stowarzyszeń wiernych świeckich, zatwierdzanie ich statutu

• wspieranie pozostałych stowarzyszeń wiernych świeckich

• Papieska Rada Jedności Chrześcijan

• dawny Sekretariat Jedności Chrześcijan

• działania ekumeniczne dla przywrócenia jedności między chrześcijanami, dialog i współpraca

• troska o wprowadzanie w życie dokumentów dotyczących ekumenizmu

• działa w powiązaniu z Kongregacją Nauki Wiary zwłaszcza przy wydawaniu dokumentów i deklaracji, z Kongregacją Kościołów Wschodnich

• Papieska Rada Spraw Rodziny

• powołana przez Jana Pawła II w 1981r.

• broni godności i praw rodziny w Kościele i społeczności świeckiej

• członkami są głównie świeccy z różnych stron świata

• rozpowszechnia naukę Kościoła o rodzinie i prowadzi studia nad duchowością rodziny i małżeństwa

• ochrona życia ludzkiego od poczęcia, stosowanie odpowiedzialnego rodzicielstwa

• wspiera stowarzyszenia służące ochronie dobra rodziny

• Papieska Rada Sprawiedliwości i Pokoju

• powołana przez Pawła VI

• dba o rozwój sprawiedliwości i pokoju zgodnie z nauką Ewangelii i społeczną nauką Kościoła

• bada postęp ludzki w dziedzinie pokoju i sprawiedliwości i odnotowuje wszelkie nadużycia

• współpracuje z organizacjami także pozakościelnymi dla utrwalania pokoju w świecie

• współdziała z Sekretariatem Stanu

• Papieska Rada Działalności Charytatywnej - "Cor Unum"

• powołana przez Pawła VI - jest to wyraz troski Kościoła o biednych

• wspiera katolickie instytucje mające za cel niesienie pomocy potrzebującym,

• podejmuje współpracę z organizacjami międzynarodowymi

• Papieska Rada Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych

• otacza troską ludzi zmuszonych do opuszczenia swego kraju, wygnańców, cyrkowców, podróżnych

• prowadzi Apostolstwo Morza, Podróży Powietrznej, Turystyki, Ludów Koczowniczych

• Papieska Rada Duszpasterstwa Służby Zdrowia

• utworzona przez Jana Pawła II w 1985r. i złączona z Radą Świeckich

• ukazuje troskę wobec chorych i wspomaga ludzi niosących im pomoc - duszpasterstwo służby zdrowia

• propaguje doktrynę na temat duchowych i moralnych aspektów choroby i cierpienia

• Papieska Rada Interpretacji Ustaw

• powołana przez Jana Pawła II w 1984r.

• Przysługuje jej dokonywanie autentycznej interpretacji powszechnych ustaw kościelnych zatwierdzonych autorytetem papieża

• wspiera też inne dykasterie by wydawane przez nie akta były sporządzone formalnie poprawnie

• rozstrzyga o zgodności ustaw partykularnych z ustawami powszechnymi - np dekrety ogólne Konferencji Biskupów

• Rada jest czymś podobnym do trybunału konstytucyjnego w społeczności świeckiej

• Papieska Rada Dialogu między Religiami

• dawny Sekretariat dla Niechrześcijan

• pomaga w nawiązywaniu dialogu z innymi religiami, wzajemnego poznania i dowartościowania, celem lepszej służby dobru człowieka i jego godności

• współdziała z Kongregacją Nauki Wiary i Ewangelizowania Narodów

• współpracuje z Komisją do spraw kontaktu z muzułmanami

• Papieska Rada Dialogu z Niewierzącymi

• zajmuje się studium zjawiska ateizmu oraz braków w zakresie wiary, religii

• dialog z niewierzącymi i próby współpracy

• Papieska Rada ds. Kultury

• powołana przez Jana Pawła II w 1982 r.

• popiera kontakty między St. Ap. a światem kultury przez dialog z różnymi instytutami naukowymi, by kultura świecka otwierała się bardziej na Ewangelię, a twórcy na piękno, prawdę i dobro

• bierze udział w międzynarodowych spotkaniach i studiach nad kulturą ludzką

• Papieska Rada Środków Społecznego Przekazu

• przy ich pomocy Kościół chce szerzyć orędzie zbawienia i przyczyniać się do rozwoju kultury i obyczajów

• troszczy się by prasa, radio, telewizja były coraz bardziej przepojone duchem ludzkim i chrześcijańskim

• dba o upowszechnianie wiadomości religijnych i nauczania Magisterium Kościoła

8. Urzędy

• Kamera Apostolska

• przewodniczy jej Kardynał Kamerling, który wraz z innymi prałatami Kamery wykonuje szczególne zadania przy wakacie St. Ap.

• Kardynał Kamerling w czasie wakatu ma prawo domagać się od wszystkich zarządców sprawozdań o stanie dóbr

• te sprawozdania prezentuje Kolegium Kardynałów

• Administracja Dóbr Stolicy Apostolskiej

• ustanowiona przez Pawła VI w 1967 r.

• posiada 2 sekcje: zwyczajną i nadzwyczajną

• zarządza dobrami będącymi własnością St. Ap. a z których dochodu pokrywane są wydatki na działalność Kurii

• sekcja zwykła zarządza powierzonymi jej dobrami i sporządza wykaz przychodów i rozchodów

• sekcja nadzwyczajna - zarządza szczególnymi dobrami ruchomymi i sprawami jej zleconymi

• Zarząd Spraw Gospodarczych Stolicy Apostolskiej

• powołana przez Pawła VI w 1967 r.

• administracja dobrami zależnymi od St. Ap., niezależnie od tego jaką cieszą się autonomią

• bada sprawozdania roczne o przychodach i rozchodach St. Ap.,

• daje swą opinię przy planowaniu większych poczynań

• rozpoznaje sprawę szkód majątkowych wyrządzonych St. Ap. kierując je wg potrzeby do trybunału kościelnego celem dochodzeń karnych lub cywilnych

9. Inne instytucje Kurii Rzymskiej

• Zarząd /Prefektura/ Domu Papieskiego - wew. porządek domu, organizowanie papieskich ceremonii, spotkań, audiencji tak prywatnych jak i publicznych

• Urząd Liturgicznych Nabożeństw Papieskich - wszystko co jest potrzebne do sprawowania przez papieża czynności liturgicznych

• Urząd Pracy Stolicy Apostolskiej

• Adwokaci Stolicy Apostolskiej - wspierają sprawy toczące się w Sygnaturze Apostolskiej

10. Inne instytucje złączone ze Stolicą Apostolską

• Tajne Archiwum Watykańskie

• Biblioteka Watykańska

• Papieska Akademia Nauk

• Wydawnictwo Watykańskie

• Radio Watykańskie

• Telewizyjne Centrum Watykańskie

• Fabryka św. Piotra - troska o bazylikę św. Piotra, konserwacja i wystrój

• Papieska Akcja Miłosierdzia - tzw. Jałmużna Apostolska

Legaci Papiescy

1. Pojęcie

Są to mężowie kościelni, mający zazwyczaj święcenia biskupie, którym Biskup Rzymu zleca zadanie reprezentowania go na sposób stały w różnych krajach. Są dyplomatami papieskimi upoważnieni do załatwienia zleconych im spraw w stosunkach międzynarodowych. Obowiązują tu normy prawa międzynarodowego i dlatego legaci muszą się poddać prawu odnoszącemu się do akredytacji przedstawicieli dyplomatycznych.

Prawo międzynarodowe wyróżnia 2 rodzaje akredytacji:

• czynną - akredytacja przez jeden podmiot międzynarodowego prawa publicznego przy innym podmiocie swojej służby dyplomatycznej lub konsularnej

• bierna - przyjmowanie u siebie podmiotu międzynarodowego, przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych innych państw

Kan. 362 - jako pomiot prawa międzynarodowego uczestniczy w legacji czynnej i biernej.

2. Historia stosunków dyplomatycznych

• pierwsi legaci w IV w. na Wschodzie a od V w. na Zachodzie Cesarstwa

• V - VIII w. - w Bizancjum na dworze cesarza był przedstawiciel papieża

• od IX w. papieże wysyłają swych legatów do władców celem załatwienia spraw

• od XI w. urząd legata nabiera znaczenia i powstaje tzw. urząd legata urodzonego - nadany pewnym biskupstwom

• XV-XVI w. - Stolica Apostolska jako pierwsza w świecie zawarła z licznymi państwami stosunki na sposób stały, ustanawiając swe palcówki dyplomatyczne. Nie było natomiast stałych przedstawicieli. Ich rola była analogiczna do dzisiejszych specjalnych przedstawicieli

• po Soborze Trydenckim utrwaliła się instytucja nuncjuszy papieskich. Tę instytucje umocnił Grzegorz XIII

• XIX w. Przyniósł ożywienie kontaktów ze St.Ap. Kongres Wiedeński /1815r./ uznał jej prawo do aktywności dyplomatycznej

• po II wojnie światowej przedstawiciele St.Ap. pojawili się przy organizacjach międzynarodowych

• Paweł VI - w Motu proprio Sollicitudo omnium Ecclesiarum z 1968 - reforma działalności dyplomatycznej St.Ap.

• wg informacji z 1993r. - St. Ap. posiada nuncjatury przy 142 państwach

3. Podział legatów

Legaci mogą pełnić swe misje na stałe lub czasowo - stąd podział na:

• stałych

• czasowych

Legaci na stałe dzielą się na:

• delegatów apostolskich - przy Episkopacie danego kraju lub terytorium. To zwykle biskup z misją czysto kościelną

• przedstawiciel dyplomatyczny - wysłany równocześnie i do Episkopatu i do władz państwa - podwójna misja

• nuncjusz - należy do rangi ambasadorów. Zajmuje również pierwszeństwo wśród dyplomatów akredytowanych przy danym rządzie pełniąc funkcję dziekana korpusu dyplomatycznego

• protonuncjusz - należy do grupy ambasadorów ale nie pełni funkcji dziekana korpusu dyplomatycznego

• internuncjusz - nie jest ambasadorem ale jest zaliczany do grupy posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych

Inni przedstawiciele dyplomatyczni St. Ap.

• delegat apostolski i poseł przy rządzie np. w byłej Jugosławii - pełni funkcje wobec Episkopatu i kraju, który nie ma pełnych stosunków dyplomatycznych ze St. Ap.

• regent - pełni funkcje legata na sposób stały lecz zastępczy, gdy St. Ap. przewiduje iż dłuższy czas nie będzie w tym kraju przedstawicielstwa dyplomatycznego

• pełnomocnik do spraw zleconych - funkcja legata na stałe lecz zastępczo - przy ministrze spraw zagranicznych

• nuncjusz do spraw nadzwyczajnych - przy ministrze spraw zagranicznych do pracy nad konkordatem

• pełnomocnik do pewnych spraw - zastępuje przy Episkopacie lub rządzie czasowo nieobecnego przedstawiciela misji dyplomatycznej

Legacje nadzwyczajne i czasowe

• legat a latere - reprezentuje papieża na uroczystościach lub zgromadzeniach - najczęściej kardynał

• wysłannik specjalny - ma specjalne zadanie pasterskie /kan. 358/

• delegat - reprezentuje St. Ap. przy organizacji międzynarodowej, której jest ona członkiem

• obserwator - reprezentuje St. Ap. przy organizacji międzynarodowej, której nie jest członkiem

Przedstawiciele Stolicy Apostolskiej nie są przedstawicielami Państwa Watykańskiego, gdyż ono nie korzysta z prawa legacji. Nie można więc mówić o przedstawicielu Watykanu !

4.Zadania i kompetencje legatów

• przy Kościołach partykularnych - ad intra - kan. 364

• zacieśnianie więzów ze St. Ap.

• informowanie St. Ap o warunkach Kościołów partykularnych i wiernych

• wspieranie biskupów przy zachowaniu pełni ich władzy, a także współpraca z Konferencją Biskupów

• proponowanie kandydatów na biskupów, proces informacyjny o nich

• sprawy dotyczące erekcji, podziału, znoszenia prowincji kościelnych

• zadania wobec wspólnot zakonnych na prawie papieskim - wspieranie konferencji wyższych przełożonych

• podejmowania wobec władzy państwowej obrony misji Kościoła

• podtrzymywanie więzi z innymi kościołami i religiami - działania ekumieniczne

• przy rządach - ad extra - kan. 365-1,2

• utrzymywanie i ożywianie stosunków St. Ap. z danym państwem w myśl przepisów prawa międzynarodowego

• zabieganie o zawarcie konkordatu lub innych porozumień i czuwanie nad wprowadzeniem ich w życie

• zawsze jednak w porozumieniu z biskupami i poszanowanie prawa danego państwa

• przy organizacjach międzynarodowych

• studiowanie programu działań organizacji i informowanie o tym St. Ap.

• wspieranie działalności katolickich organizacji międzynarodowych

• inicjowanie współpracy między organizacjami

5. Przywileje legata

• choć nie ograniczają władzy ordynariuszy posiadają jednak pewne przywileje

• siedziba legata jest wyjęta spod władzy biskupa diecezjalnego, chyba że idzie o błogosławienie małżeństw

• może sprawować funkcje liturgiczne na terenie swej legacji nawet w pontyfikaliach po zawiadomieniu ordynariusza

• przywilej pierwszeństwa przed arcybiskupami i biskupami

• posiada immunitet dyplomatyczny i ułatwienia w misji dyplomatycznej /np.. zwolnienie z podatku i cła/

• nie jest z mocy prawa członkiem Konferencji Biskupów, ale ma prawo uczestniczyć w jej zebraniach /kan. 450-2/

Konwencja Wiedeńska z 1961 r. ustaliła przywileje korpusu dyplomatycznego:

• art. 29 - nietykalność osobista, pomieszczeń, środków transportu, archiwum

• art. 28 - zwolnienie z podatku

• art. 31 - przywilej sądowy w prawie cywilnym i administracyjnym

• art. 36 - przywilej celny, zakaz naruszania bagażu

Jako Dziekan korpusu dyplomatycznego

• przemawia w imieniu wszystkich ambasadorów na spotkaniach z władzami państwa

• broni przywilejów i immunitetu

• informuje korpus dyplomatyczny o działaniach rządu państwa

• porozumiewa się z rządem w imieniu korpusu dyplomatycznego

• przyjmuje członków korpusu dyplomatycznego na rozpoczęcie i zakończenie misji dyplomatycznej

6. Wygaśnięcie misji legata

• po wypełnieniu zlecenia

• po odwołaniu podanym do wiadomości legata

• przez zrzeczenie się przyjęte przez papieża np. po ukończeniu 75 r. ż

• z powodów przewidzianych w zwyczaju i prawie międzynarodowym

KOŚCIOŁY PARTYKULARNE

1. Pojęcie

• to wyodrębniona wspólnota Ludu Bożego, pozostająca pod przewodnictwem biskupa jako własnego pasterza i prezbiterium z nim współpracującym, uformowana na wzór Kościoła powszechnego - w Duchu Św. przez Ewangelię i Eucharystię wraz z innymi podobnymi wspólnotami ten Kościół tworząca. /kan. 369 i LG 23/

• kan. 368 - Kościół partykularny stanowią:

• diecezja i zrównane z nią

• prałatura i opactwo terytorialne

• wikariat i prefektura apostolska

• administracja apostolska ustanowiona na stałe

Elementy diecezji:

• wyodrębniona część ludu Bożego

• biskup jako własny, zwyczajny i bezpośredni pasterz

• jedność w Duchu Św. przez Ewangelię i Eucharystię

• trwanie przy biskupie wspomaganym przez kapłanów i diakonów pozostającym pod zwierzchnictwem papieża

• w tak uformowanej diecezji jest obecny i działa Kościół

Nazwa - od grec. dioikein - zarządzać, administrować. Nazwa pojawia się już na soborze Konstantynopolitańskim I w 381 r., ale upowszechnienie następuje w wieku XIII. Kościoły wschodnie mają zaś eparchie.

2. Diecezje w Polsce

• pierwsza diecezja w Polsce w Gnieźnie lub Poznaniu za biskupa Jordana

• w 1000 r. pod kierunkiem legata Sylwestra II utworzono arcybiskupstwo w Gnieźnie i biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu zależne jednak od diecezji niemieckich

• nowy podział administracyjny z 25.03.1992 r. bullą Totus tuus Poloniae populus - 39 diecezji i 13 metropolii

Metropolie to:

• gnieźnieńska - archidiecezja gnieźnieńska z diecezją sufraganalną we Włocławku

• krakowska - archidiecezja karkowska z sufraganiami : kielecką, tarnowską, bielsko-żywiecką

• poznańska - z kaliską

• warszawska - z warszawsko-praską, łowicką i płocką

• wrocławska - z legnicką

• przemyska - z zamojsko-lubaczowską, rzeszowską

• szczecińsko - kamieńska - z zielonogórsko - gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską

• gdańska - z peplińską i toruńską

• warmińska - z siedzibą w Olsztynie i diecezjami - elbląską, ełcką

• białostocka - z łomżyńską i drohiczyńską

• częstochowska - z sosnowiecką i radomska

• katowicka - z opolska i siedlecką

• lubelska - z sandomierską i siedlecką

• diecezja łódzka - podlega bezpośrednio Stolicy Apostolskiej

• Ordynariat Polowy - podlega bezpośrednio Stolicy Apostolskiej

ponadto:

• metropolia obrządku bizantyjska - ukraińskiego w Przemyślu

• metropolia obrządku bizantyjska - ukraińskiego wrocławsko-gdańska we Wrocławiu

3. Kościoły zrównane z diecezją

• Prałatura i Opactwo terytorialne

To określona część Ludu Bożego w granicach terytorium, nad którą opiekę ze względu na szczególne okoliczności powierzono prałatowi lub opatowi, którzy kierują nią na wzór biskupa diecezjalnego /kan. 370/. Są one najczęściej niewielkie i obejmują kilka lub kilkanaście parafii. Powstają np. z przywileju egzempcji udzielanej instytutowi zakonnemu.

• Wikariat i Prefektura Apostolska

To określona część Ludu Bożego w granicach terytorium, nad którą opiekę ze względu na szczególne okoliczności powierzono wikariuszowi lub prefektowi apostolskiemu, którzy kierują nią w imieniu papieża /kan. 371-1/. Szczególnie w krajach misyjnych, gdzie nie od razu powstają diecezje. Zaczyna się od stacji misyjnej poprzez prefekturę i wikariat aż do diecezji.

• wikariatem apostolskim zarządza biskup tytularny

• prefekturą apostolską zarządza prefekt nie mający sakry biskupiej

Obaj maja jednak władzę zwyczajną analogiczną do władzy biskupa, jednak nie jest ona własna ale zastępcza

• Administracja Apostolska

To określona część Ludu Bożego, nad którą opiekę ze względu na szczególne okoliczności nie stanowi diecezji, lecz powierzono ją administratorowi apsotol., kierującemu nią w imieniu papieża, z władzą zwyczajną, ale nie własną. Jest to terytorium dostatecznie zorganizowane by stanowić diecezję ale z ważnych racji /np. warunki zew./ diecezją nie jest.

4. Zasady ogólne

• kościoły partykularne mają charakter terytorialny - czyli mieszkańcy danego terytorium przebywający na stałe lub tymczasowo stanowią ten Kościół /kan. 372-2/

• jednakże terytorium nie jest bezwzględnie konieczne dla wyodrębnienia Kościoła partykularnego. Może o tym decydować np. obrządek lub czynniki personalne np. ordynariat polowy /jest to wówczas Kościół personalny/

• erygowanie tych Kościołów zarezerwowane jest St. Ap. /kan. 373/. Z chwilą utworzenia otrzymują osobowość one prawną w Kościele

• każdy z tych Kościołów może zostać podzielony jeśli domagają się tego względy duszpasterskie /374-1/ Podział może nastąpić na mniejsze części lub parafie, które z kolei mogą być łączone w osobne zespoły zw. dekanatami /kan. 374-2/

Biskupi

1. Pojęcie

• od grec. episkopos - nadzorca, stróż.

• kan. 375-1 i LG 21,22,24 - z ustanowienia Bożego zajmują miejsce Apostołów i są w Kościele ustanowieni pasterzami, nauczycielami, kapłanami kultu świętego i sługami zarządzania

• p.2 - wraz ze sakrą otrzymują zadanie nauczania i rządzenia w jedności z hierarchią Kościoła i papieżem

2. Powoływanie biskupów

• pierwotnie ustanawiali ich apostołowi np. Paweł ustanowił Tytusa

• przez pierwsze wieki byli wybierani przez duchownych i wiernych i konsekrowany przez metropolitę

• w średniowieczu cesarze rościli sobie prawo do obsadzania urzędów biskupich, co prowadziło do inwestytury

• od 1122 r. - Układ Henryka V z Kalikstem II - odtąd kapituły katedralne wybierały biskupów

• XV -XVI w. niektórzy władcy uzyskali zgodę St. Ap. na nominacje biskupów, ale ostatecznie papież ich zatwierdzał

• z czasem jednak St. Ap. zarezerowała sobie nominacje na urząd biskupa co ostatecznie potwierdził SW II

W Polsce

• od Bolesława Chrobrego istniał przywilej mianowania biskupów

• od XII w. nominata wyłaniały kapituły katedralne - pierwszym był arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz

• od czasów Kazimierza Wielkiego władca miał prawo akceptacji dokonanego wyboru

• w XV w. król po śmierci biskupa przesyłał kapitule w liście propozycję swego kandydata

• często zwracano się tez do papieża aby mianował na wakująca stolicę biskupią proponowanego kandydata

• konkordat z 1925 r. przyznawał St. Ap. pełną wolność w mianowaniu biskupów, ale zwracano się z zapytaniem do prezydenta czy nie ma jakiś uwag przeciw kandydatowi

3. Przepisy obowiązujące

• kan. 377-1 - papież swobodnie mianuje biskupów albo prawnie wybranych zatwierdza

• prowizja zależna - jeśli jakiemuś kolegium przysługuje prawo wyboru kandydata, papież tylko go zatwierdza

• niezależna - gdy nadanie urzędu i wybór należy tylko do papieża

• biskupi prowincji kościelnych co 3 lata mają obowiązek zgłaszać listę osób duchowne zdatne do pełnienia tego urzędu /377-2/

• przy mianowaniu biskupa legat papieski ma przeprowadzić o nim proces informacyjny i przesłać votum do St. Ap. o każdym z 3 kandydatów. Może też zasięgnąć rady innych duchownych i świeckich /377-3/

• biskup diecezjalny dla dobra diecezji prosi St. Ap o biskupa pomocniczego proponując 3 kandydatów

• władza świecka nie ma żadnych praw i przywilejów do wyboru, nominacji czy prezentacji kandydata na biskupa

4. Wymogi stawiane kandydatom - kan. 378

• niezachwiana wiara, dobre obyczaje, pobożność, gorliwość duszpasterska, mądrość, roztropność, cnoty ludzkie

• cieszy się dobrą opinią

• ma przynajmniej 35 lat życia

• przynajmniej od 5 lat jest kapłanem

• posiada doktorat lub przynajmniej licencjat z teologii, Biblii, prawa kanonicznego uzyskany na uczelni wyższej uznanej przez St. Ap. lub jest w tych dziedzinach przynajmniej biegły

• ostateczna decyzja co do zdatności kandydata należy do St. Ap.

Obowiązki:

• promowany jeśli nie ma żadnej przeszkody winien w 3 miesiące przyjąć sakrę biskupią

• składa też wyznanie wiary i przysięgę wierności St. Ap. wobec jej delegata /kan. 380/

5. Biskup diecezjalny

• Władza

• w powierzonej sobie diecezji przysługuje mu wszelka władza zwyczajna, własna i bezpośrednia, poza sprawami zarezerwowanymi dla papieża /kan. 381-1/

• w wykonywaniu jego władzy pomagają mu kapłani i diakoni

• w władzy zrównani są ci, którzy stoją na czele Kościołów zrównanych z diecezją wg kan. 368

• objęcie diecezji

• to trzeci element kanonicznej prowizji urzędu biskupa obok wyznaczenia osoby, nadania tytułu. Jest o tyle istotny, że biskup pomimo sakry nie może sprawować urzędu bez kanonicznego objęcia go. Oznacza to, że przed kanonicznym objęciem urzędu biskup nie może ingerować w wykonywanie powierzonego sobie urzędu /382-2/

• promowany na urząd biskupa diecezjalnego jeśli nie ma sakry winien objąć urząd do 4 miesięcy, a jeśli jest biskupem do 2 miesięcy/382-2/

• biskup kanonicznie obejmuje daną diecezję przez okazanie pisma apostolskiego, osobiście lub przez pełnomocnika, wobec kolegium konsultorów i kanclerza kurii, który ten fakt winien zaprotokołować /382-3/. Gdyby to była nowo utworzona diecezja ów dokument winien odczytać w katedrze wobec duchowieństwa i wiernych, a protokół sporządza najstarszy z kapłanów obecnych

• objęcie kanoniczne ma być złączone z czynnościami liturgicznymi w katedrze z obecnością wiernych i kapłanów

• obowiązki biskupa diecezjalnego

• obowiązek wobec wiernych - kan. 383

• otoczyć pasterską opieką wszystkich - zdrowych i chorych a także obojętnych i niepraktykujących/383-1/,

• wspierać wyznawców innych obrządków /ekumenizm/

• zatroszczyć się nawet niewierzących i nieochrzczonych /383-2-4/

• obowiązki wobec kapłanów /kan. 384 -385/

• wysłuchiwać ich jako doradców

• zabezpieczyć ich prawa

• dbać o właściwe wypełnianie przez nich obowiązków stanu

• czuwać nad ich rozwojem intelektualnym i duchowym przez powołanie odpowiednich instytucji

• troszczyć się o godziwe warunki życia i zabezpieczenie socjalne

• troska o powołania kapłańskie i misyjne

• obowiązek nauczania - kan. 386

• samemu pouczać lud o prawdach wiary - często sam winien przepowiadać

• zadbać by w diecezji pełniono właściwie posługę słowa przez głoszenie homilii i katechizację

• bronić całości i jedności wiary przy pomocy różnych środków i zgodnie z Magisterium Kościoła

• obowiązek uświęcania - kan. 387

• sam ma dawać przykład świętości i miłości, pokory, prostoty życia

• zabiegać o wzrost świętości życia wiernych przez życie sakramentalne

• obowiązek odprawiania mszy św. za diecezjan w każdą niedzielę i święta nakazane /kan. 388/

• przewodniczenie Eucharystii w katedrze w święta nakazane i uroczystości /kan. 389/

• może wykonywać pontyfikalia na wszędzie na terenie swej diecezji, a poza nią za zgodą ordynariusza

• obowiązek rządzenia - kan. 391

• kierować kościołem jako zastępca Chrystusa przykładem i autorytetem. Swą władzę traktować jak służbę

• kierować powierzonym sobie Kościołem sprawując władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

• władzę ustawodawczą wykonuje sam przez wydawanie dekretów ogólnych bądź na synodzie

• władzę wykonawczą pełni sam lub przez wikariuszy generalnych bądź biskupich,

• władzę sądowniczą wykonuje sam lub przez wikariusza sądowego i sędziów

• obowiązek utrzymania jedności i karności kościelnej - kan. 392

• czuwać nad karnością i zachowanie wszystkich ustaw kościelnych

• zwalczać nadużycia w dziedzinie posługi słowa, sakramentów, kultu i zarządu majątkiem Kościoła

• upominać a nawet karać przez odsunięcie od urzędów lub pozbawienie wykonywania władzy święceń

• obowiązek reprezentowania diecezji - kan. 393

• reprezentuje diecezję na zewnątrz, a także w jej sprawach prawnych

• obowiązek popierania i koordynowania dział apostolatu - kan. 394

• czuwa i popiera wszystkie działa apostolatu, nie naruszając ich charakteru

• przypominać wiernym o potrzebie i obowiązku świadectwa wobec świata i dzieł apostolskich

• obowiązek rezydowania w diecezji - kan. 395

• nawet jeśli ma biskupa koadiutora lub pomocniczego winien rezydować na miejscu w diecezji

• może opuścić diecezję nie dłużej niż na miesiąc, ciągły lub z przerwami, byleby diecezja nie poniosła strat

• prawo do miesięcznego odpoczynku ale na terenie diecezji

• może przebywać poza gdy: udaje się na Synod Biskupów, sobór, Konferencji Ep., ad limina apostolorum

• nie może opuścić diecezji w największe uroczystości - kan. 395-2

• gdyby bezprawnie przebywał poza diecezją 6 miesięcy metropolita ma powiadomić St. Ap., gdyby chodziło o metropolitę - poinformować ma St. Ap. najstarszy z sufraganów

• obowiązek wizytowania diecezji - kan. 396

• co roku ma wizytować całość lub część ale tak by co 5 lat zwizytować całość diecezji. Może to uczynić przez innego biskupa, wikariusza generalnego lub biskupiego lub kapłana. Pozwala to utrzymać więź z duchownymi i wiernymi, a także kontrolować funkcjonowanie struktur diecezji

• wizytacji podlegają: osoby i instytucje katolickie /zrzeszenia, stowarzyszenia, parafie/, rzeczy i miejsca święte na terenie diecezji /kan. 397-1/

• przy wizytacji parafii:

• wysłuchuje sprawozdania proboszcza ze stanu parafii

• odprawia Mszę św. i głosi homilię

• udziela bierzmowania

• spotyka się z dziećmi i młodzieżą celem zbadania postępu w katechizacji

• spotkanie z radą parafialną i stowarzyszeniami, szkołami kościelnymi

• odwiedziny chorych i udział w jakiejś akcji charytatywnej

• spotkanie z wiernymi świeckimi

• przejrzenie ksiąg parafialnych

• zbadanie stanu miejsc świętych i sprzętu liturgicznego

• sprawdzenie zarządu majątkiem kościelnym

• instytutu zakonne na prawie papieskim może wizytować tylko w przypadkach przewidzianych prawem /dzieła duszpasterskie, kult publiczny/. Może wizytować kościoły i kaplice do których wierni stale uczęszczają /678-1/

• wizytacja ma się odbyć z należytą pilnością, ale bez narażania na nadmierne wydatki

• obowiązek składania co 5 lat papieżowi sprawozdań o stanie diecezji przy okazji wizyty ad limina /kan. 399-400/

• obowiązek ten powinien wypełnić osobiście chyba, że zachodzi słuszna przyczyna

• oprócz 5 letnich sprawozdań ma uczcić groby Apostołów i złożyć odpowiednią ofiarę na rzecz St. Ap.

• audiencja u papieża jest okazją wyrażenia mu czci i posłuszeństwa

• zrzeczenie się urzędu - kan. 401

• po ukończeniu 75 r. ż. winien złożyć na ręce papieża rezygnację, a ten zadecyduje czy ją przyjąć

• biskup nie mogący pełnić swego urzędu z powodu choroby lub innych przyczyn winie się zrzec urzędu

• biskup, którego rezygnację przyjęto zachowuje tytuł emeryta swej diecezji, może też w niej zamieszkać

• obowiązek utrzymania biskupa zrzekającego się urzędu ciąży na diecezji, ale też i na Konferencji Ep.

Biskupi koadiutorzy i pomocniczy

1. Ustanowienie - kan. 403

Biskup diecezjalny jest właściwym pasterzem ludu w diecezji. Od III w. pojawia się jednak instytucja biskupa pomocniczego - tzw. biskupi wiejscy - zależni od biskupa diecezjalnego.

Kan. 403 - wymienia 3 rodzaje biskupów pomocniczych:

• koadiutor - ma prawo następstwa w tej diecezji po ustąpieniu lub przeniesieniu dotychczasowego biskupa

• pomocniczy - bez dodatkowych uprawnień od St. Ap.

• pomocniczy ze specjalnymi uprawnieniami od St. Ap

O ustanowienie biskupa pomocniczego występuje biskup diecezjalny, lub St. Ap. sama przydziela

W diecezji może być kilku biskupów pomocniczych, ale tylko jeden koadiutor lub jeden ze specjalnymi uprawnieniami.

2. Objęcie urzędu - kan. 404

• bp. koadiutor - obejmuje urząd przez okazanie pisma apostolskiego biskupowi diecezjalnemu i kolegium konsultorów w obecności kanclerza kurii, który winien to zaprotokołować.

• bp. pomocniczy - obejmuje urząd przez okazanie pisma apostolskiego biskupowi diecezjalnemu w obecności kanclerza kurii, który winien to zaprotokołować.

• gdyby biskup diecezjalny nie mógł pełnić swego urzędu wówczas przedstawiają to pismo kolegium konsultorów, w obecności kanclerza kurii

3. Obowiązki i uprawnienia - kan. 405 - 410

• zakres obowiązków określa Kodeks + pismo nominacyjne St. Ap. + przekazane przez biskupa diecezjalnego

• wspierać w pracy biskupa diecezjalnego, zastępować go gdy jest nieobecny lub nie może sprawować urzędu

• biskupi pomocniczy winni być ustanowieni wikariuszami generalnymi lub biskupimi

• winni działać w jedności z biskupem diecezjalnym, a on winien się z nimi konsultować

• ich uprawnień i obowiązków biskup diecezjalny nie powinien zlecać na stałe innej osobie

• mają obowiązek przebywania i rezydencji w diecezji, poza miesięcznym czasem wypoczynku lub obowiązkami

• biskup diecezjalny może im zlecić szczególne zadania nie określone w prawie

4. pozycja prawna podczas wakatu stolicy biskupiej

• z chwilą wakatu biskup koadiutor staje się od razu biskupem diecezji dla której został ustanowiony, byleby prawnie objął swój urząd /kan. 409-1/

• gdy brak jest bpa koadiutora, władzę w diecezji przejmuje biskup pomocniczy, a gdy jest ich kilku - najstarszy w biskupstwie lub kapłaństwie i sprawuje ją do chwili wyboru zarządcy diecezji

• przy wakacie biskup pomocniczy traci stanowisko wikariusza generalnego lub biskupiego, ale nie traci ich władzy

• biskup pomocniczy do czasu objęcia diecezji przez nowego biskupa zachowuje tylko te uprawnienia, które miał jako wikariusz generalny lub biskupi. Gdyby nie został wybrany biskupem diecezjalnym, swe uprawnienia wykonuje pod zwierzchnictwem administratora diecezji

5. Zrzeczenie się urzędu

• po ukończeniu 75 r. ż.

• z powodu choroby lub innej przyczyni uniemożliwiającej sprawowanie urzędu

• na diecezji spoczywa obowiązek utrzymania biskupa, który złożył urząd

Niemożliwość zarządzania diecezją i wakat stolicy biskupiej

1. Niemożność zarządzania diecezją - sedes impedita

• to nieprzezywciężalna przeszkoda powodująca niemożność sprawowania urzędu. Powstaje na wskutek uwięzienie, wygnania, lub choroby natury psychicznej lub fizycznej a także przeszkody kanonicznej /przestępstwo, kary/.

• musi być całkowita - biskup nie może kierować diecezją nawet przez wikariusza generalnego czy listownie

• w takim wypadku zarząd diecezją przysługuje bp koadiutorowi, chyba że St. Ap. zarządzi inaczej. Gdy go nie ma lub nie może - rządzenie zleca się bp pomocniczemu bądź wikariuszowi generalnemu, biskupiemu bądź innemu kapłanowi wg kolejności ustalonej w wykazie, który biskup diecezjalny sporządza po objęciu urzędu. Podany on jest do wiadomości metropolity i odnawiany co 3 lata /kan. 413-1/

• gdy nie ma bpa koadiutora i nie ma wykazu kapłanów - kolegium konsultorów wybiera rządcę diecezji, któremu przysługuje miano ordynariusza miejsca i który piastuje urząd do czasu aż biskup diecezjalny lub koadiutor nie będzie mógł wznowić rządów /kan. 413-2/.Rządca tak wybrany ma być kapłanem, nie ma jednak bliżej określonych przymiotów. Wolny od kar kościelnych i nie musi być inkardynowany do diecezji

• kan. 165-178 określają ogólne zasady wyborów

• kto przejął rządy diecezją winien o tym niezwłocznie powiadomić St. Ap.

• pełniący obowiązki rządcy ma takie same prawa i władzę jak administrator diecezji

• zarządca ma prawo zrzec się zarządu diecezją wobec osoby która go na ten urząd powołała, na piśmie albo wobec 2 świadków. Osiąga swój skutej jeśli jest złożona wobec kolegium konsultorów

• gdyby był mianowany administratorem diecezji bp koadiutor lub pomocniczy - przedstawia pismo wobec kolegium konsultorów i kanclerza kurii. Bp pomocniczy nie jest upoważniony do kierowania diecezją chyba, że został ujęty w wykazie zostawionym przez bpa diecezjalnego

• gdyby biskup diecezjalny wskutek kary nie mógł pełnić urzędu, metropolita, a gdy go nie ma lub jego to dotyczy - wówczas najstarszy promocją biskup sufragan powiadamia o tym St. Ap. /chodzi tu o kary latae sententiae/. Akty rządzenia sprawowane przez ukaranego cenzurą są ważne ale niegodziwe.

2. Wakat stolicy biskupiej - sedes vacans

Następuje wskutek /kan. 416/:

• śmierci - kościelny akt zgonu sporządza proboszcz parafii na terenie którego bp był zameldowany

• zrzeczenie przyjęte przez papieża - po ukończeniu 75 r.ż., ale też przy ciężkiej chorobie lub niezdolności pełnienia urzędu. Rezygnacja osiąga skutek, gdy papież ją przyjmuje i biskup zostaje o tym powiadomiony. Złożona rezygnacja jest ważna 3 miesiące, po ich upływie rezygnacja nie traci mocy, ale papież czeka z decyzją.

• przeniesienia do innej diecezji ma być podyktowane koniecznością lub inną słuszną przyczyną. Papież decyduje sam lub osoby mające prawo postulacji

• pozbawienia urzędu - to kara ekspijacyjna za popełnione przestępstwo. Osiąga ona moc po wydaniu przez St. Ap. wyroku lub dekretu karnego i powiadomieniu winnego

• Urzędy podczas wakatu

• kan. 417 - to czynią wikariusze pozostaje ważne aż otrzymają wiadomość o wakacie, odtąd ich władza ustaje

• bp. diecezjalny pełni ważnie swe funkcje aż do czasu otrzymania informacji o przeniesieniu, przyjęciu rezygnacji, pozbawieniu urzędu

• wiadomość winna być przekazana drogą służbową by nie budziła wątpliwości

• kan. 481 - wygasa władza wikariusza, jeśli nie jest biskupem

• kan. 1420 - nie wygasa władza wikariusza sądowego

• zawieszone są Rada Kapłańska i Rada Duszpasterska

• Rada Ekonomiczna i Kolegium Konsultorów - funkcjonują

• Przeniesienie biskupa

• biskup powiadomiony w ciągu 2 miesięcy ma kanonicznie objąć nową diecezję, dotychczasowa wakuje od momentu objęcia nowej i dopiero wówczas może w niej być ustanowiony nowy biskup

• do objęcia nowej jest administratorem dotychczasowej, choć ustają w niej władza wikariuszy i pobiera z niej pełne wynagrodzenie

• Zarządzanie diecezją wakująca

• kan. 419 - w czasie wakatu zarząd diecezji przechodzi na bpa pomocniczego, a jeśli jest kilku na najstarszego promocją /ustanowieniem w diecezji/. Jeśli nie ma bpa pomocniczego zarząd spoczywa na kolegium konsultorów

• kto objął zarząd diecezja ma jak najszybciej zwołać kolegium by wybrać administratora i powiadomić St. Ap

• kto rządzi diecezją przed wyborem administratora ma władzę wikariusza generalnego /kan. 426/

• w wikariatach i prefekturach apostolskich przy wakacie zarządza prowikariusz i proprefekt, minowani przez wikariusza i prefekta zaraz po objęciu przez nich urzędu /kan. 420/. Są to funkcje analogiczne do administratora

• Administrator diecezji - czasowy rządca diecezji

• wyboru dokonuje kolegium konsultorów pod kierunkiem bpa pomocniczego w 8 dni od informacji o wakacie diecezji

• jeśli tego nie uczyniono, lub wybór był nieprawnie dokonany - prawo wyboru przechodzi na metropolitę, a gdy i jego brak na najstarszego promocją bpa sufragana /kan. 421-2/

• wybrany administrator diecezji winien powiadomić o swym wyborze St. Ap. /kan.422/

• wybór kilku administratorów jest nieważny. Administratorem nie może też być ekonom diecezji. Gdyby go wybrano musi zrzec się funkcji ekonoma, a rada ekonomiczna na czas jego zarządu diecezją powołuje nowego

• administrator winien być wybrany wg kan. 165-178

• musi być przynajmniej 2 kandydatów

• przy obecności większej części członków kolegium

• wybierani większością głosów obecnych

• kandydat musi spełniać pewne wymogi

• Przymioty kandydatów na administratorów

• kapłan po ukończeniu 35 r.ż., który nie był na ten urząd jeszcze wybrany lub prezentowany /kan. 425-1/

• odznaczać się wiedzą i roztropnością, /pobożnością i zdrową nauką/

• wybrany winien wyrazić zgodę na objecie tej funkcji

• Obowiązki i władza

• ma obowiązki i władzę biskupa diecezjalnego z wyjątkiem tego co zastrzega prawo /kan. 427-1/, a więc:

• czynności wymagające święceń biskupich

• erygowanie stowarzyszeń wiernych /kan. 312/

• zatwierdzanie synodu diecezji

• mianowanie kanoników kapituły katedralnej

• mianowanie oficjała lub wiceoficjała

• dopiero po roku zarządu diecezją może mianować proboszczów /kan. 525/

• ekskardynacji i inkardynacji - chyba że za zgodą kolegium konsultorów /kan. 272/

• usuwać kanclerza lub notariusza - chyba że za zgodą kolegium konsultorów /kan. 485/

• udzielania dymisoriów do święceń /1018/

• otrzymuje swa władzę po przyjęciu wyboru bez potrzeby jej zatwierdzania

• składa wyznanie wiary wobec kolegium konsultorów

• jest ordynariuszem miejsca - ma władzę zwyczajną i własną, choć ograniczoną

• gdy mianowany jest biskupem pomocniczym ma przedstawić pismo kolegium konsultorów w obecności kanclerza

• podczas wakatu diecezji obowiązuje zasada - sede vacante nihil innovetur - nie dopuszcza trwałych zmian na szkodę diecezji i przyszłego biskupa - nie można niszczyć ani zmieniać niczego w dokumentach /kan. 428-2/

• obowiązek rezydencji i odprawiania mszy św. za diecezjan /kan. 429/

• Wygaśnięcie urzędu

• śmierć

• z chwilą objęcia diecezji przez nowego biskupa /kan. 430-1/

• usunięcie jest zastrzeżone St. Ap.

• zrzeczenie się ma moc przed kolegium, które go powołało i nie wymaga ona przyjęcia

Zrzeszenia Kościołów Partykularnych

1. Prowincje i regiony kościelne

• prowincja kościelna - zw. też metropolią, to terytorium łączące kilka sąsiednich diecezji, na którego czele stoi arcybiskup metropolita. Są tworzone celem zacieśniania więzi między biskupami i współdziałania duszpasterskiego. Przez wieki kościół macierzysty opiekował się nowopowstającymi.

• kan. 431-2 - na przyszłość nie dopuszcza się diecezji wyjętych /podległych bezpośrednio St. Ap./ lecz mają one należeć do prowincji. W przeszłości bowiem z powodów trudności w połączeniu się z prowincją miało to miejsce.

• erygowanie, znoszenie, łączenie prowincji podlega władzy St. Ap., która przed decyzją winna wysłuchać biskupów. Najczęściej kompetentna jest tu Kongregacja Biskupów

• władzę w metropolii sprawuje synod prowincjonalny i metropolita /kan. 432-1/

• region kościelny - to kilka połączonych prowincji kościelnych. Nie każdy region musi mieć osobowość prawną /kan. 433-2/. Zebrania biskupów regionu celem zacieśnienia współpracy nie mają jednak uprawnień Konferencji Biskupów

2. Metropolici

• stoi na czele metropolii jako arcybiskup /kan. 435/

• nazwa od metropolis - znaczne miasto biskupie, a później prowincję kościelną. W średniowieczu potwierdzali oni wybór biskupów w swej prowincji i ich konsekrowali. Zwoływali synody partykularne i im przewodniczyli

• diecezja metropolity zwana jest metropolią, a diecezje jej przyporządkowane - sufraganiami, biskupi deicezji podległych nazywani są sufragamami.

• arcybiskup bez sufraganów nie jest metropolitą, może mieć co najwyżej taki tytuł

• w swej diecezji metropolita ma takie same prawa i obowiązki jak każdy biskup diecezjalny

• w diecezjach sufraganalnych metropolicie przysługuje:

• troska o zachowanie wiary i dyscypliny kościelnej, a także informowanie St. Ap. o nadużyciach

• przeprowadzenie kanonicznej wizytacji jeśli tego zaniedbał biskup sufragan za zgodą St. Ap.

• mianowanie administratora diecezji w czasie jej wakatu, gdy nie uczyniło tego kolegium konsultorów wg prawa

• nie przysługuje mu żadna inna władza w diecezjach sufraganalnych, może jednak we wszystkich kościołach metropolii sprawować czynności liturgiczne a w katedrze po powiadomieniu bpa diecezjalnego

• w sprawach sądowych jego trybunał stanowi II instancję dla diecezji sufraganalnych

• ustanowiony metropolitą winien w 3 miesiące od prowizji kanonicznej poprosić St. Ap. o paliusz, który jest znakiem władzy w prowincji /kan. 437-1/. Jeśli nie jest biskupem to 3 miesiące od sakry biskupiej.

• paliusz - szarfa o dwóch końcach, tkana z wełny, ozdobiona 6 krzyżykami. Poświęca je osobiście papież i są przechowywane na grobie św. Piotra. Jest to oznaka władzy metropolity od czasów starożytnych.

• paliusza metropolita może używać w każdym kościele w prowincji ale nigdy poza nią nawet za zgoda bp diecezji

• na terenie swej metropolii może używać go tylko w kościele, w dniach i czynnościach określonych przez Pontyfikał

• udzielanie święceń

• konsekracja biskupa

• udzielanie błogosławieństwa mniszko i opatom

• celebrowanie mszy św.

• obrady synodu diecezjalnego

• wizytowanie prowincji

• święcenie olejów

• gdy metropolita jest przeniesiony na inny urząd musi się na nowo starać o paliusz /437-3/. Bez paliusza niegodziwe pełni swój urząd. Zwyczaj nakazuje wszystkie palisze włożyć metropolicie do trumny.

3. Patriarchowie i prymasi

• w Kościele łacińskim są to tylko honorowe tytuły, które nie pociągają za sobą żadnej władzy rządzenia /kan. 438/

• patriarchowie i prymasi zajmują w hierarchii miejsce wyższe od metropolity

• patriarcha

• nazwa od grec. patriarches - głowa rodziny, pierwszy, najstarszy z ojców

• jest biskupem, który ze względu na swą stolicę ma zwyczajną władzę jurysdykcyjną nad egzarchami, prymasami i metropolitami swego terytorium, albo przyjmuje tylko honorowe pierwszeństwo

• patriarcha wschodni - to biskup z władzą rządzenia nad biskupami, duchowieństwem i wiernymi terytorium lub obrządku bez naruszenia prymatu papieża

• najwyższą władzę sprawują patriarchowie ze swymi synodami. Mogą oni na synodach stanowić nowe eparchie, mianować biskupów bez naruszenia prawa papieża

• erygowanie nowych patriarchatów jest zastrzeżone St. Ap.

• w Kościele łacińskim rzeczywistym patriarchą jest papież - patriarcha Rzymu. Władzę rządzenia ma tez patriarcha Jerozolimy ale nie jest to władza ściśle patriarsza.

Podział:

• więksi

• Rzymu, Konstantynopola, Antiochii, Aleksandrii, Jerozolimy

• mniejsi - pozostałych stolic

• rezydencjalni - z władzą jurysdykcyjną

• tytularni - bez jurysdykcji - w obrządku łacińskim to:

• wenecki i lizboński

• Indii Zachodnich /biskup polowy wojsk hiszpańskich/

• Indii Wschodnich /z siedzibą w Goa/

• prymas

• to biskupi ważniejszych stolic w niektórych krajach. W średniowieczu mieli pewną władzę nad metropolitami i biskupami swego kraju. Ich rola zmalała od czasu legatów papieskich

• jeśli dzisiaj prymasi wykonują jakąś władzę rządzenia to tylko z uprawnienia St. Ap.

• w Polsce arcybiskupi gnieźnieńscy używają tytułu prymasa od 1418 r. od Mikołaja Trąby. W XIX w. taki tytuł został nadany również metropolicie warszawskiemu. Odpowiednikiem tytułu prymasowskiego jest tytuł egzarchy.

Synody Partykularne

1. Pojęcie i podział

Na określenie synodu używa się terminu concilum particolare - oznaczający zebranie biskupów pewnego terytorium. Prawo kanoniczne wyróżnia kilka rodzajów synodów:

• Synod Biskupów - zebranie biskupów całego Kościoła pod przewodnictwem papieża

• synod plenarny - obejmuje wszystkie kościoły partykularne tej samej Konferencji Biskupów

• synod prowincjonalny - wszystkie kościoły danej prowincji

• synod diecezjalny - nie zalicza się go do synodów partykularnych, gdyż nie jest zebraniem biskupów, lecz wybranych kapłanów i świeckich kościoła partykularnego

Synody to najstarsza forma kolegialnego działania biskupów. Już od połowy II w. biskupi prowincji zbierali się na naradę w sprawie wiary i moralności oraz zwalczania błędów. Od III w. liczne synody w Afryce północnej, Azji, Grecji. W średniowieczu częste synody krajowe i legackie, wykorzystywane przez władców do walki ze St. Ap. Po Soborze Trydenckim znaczenie synodów zmalało gdyż ich rolę przejęły konferencje biskupów. CIC 1917 - nakazywał odbycie synodu przynajmniej co 20 lat. W Polsce ostatni przedwojenny synod odbył się w Częstochowie 26-27.08.1936r.

2. Synod plenarny

• o jego konieczności decyduje Konferencja Biskupów i zwołuje go za zgodą St. Ap. /kan. 439-1/

• to zebranie biskupów tej samej Konferencji Episkopatu, czyli kilku prowincji kościelnych jakiegoś kraju, obradujących dla dobra wszystkich kościołów partykularnych tej Konferencji. Synod to uroczysta forma wykonywania władzy przez Konferencję Biskupów

Uprawnienie Konferencji w tym względzie:

• zwołanie synodu

• wybór miejsca synodu w granicach tej Konferencji

• wybór spośród biskupów przewodniczącego, którego zatwierdza St. Ap.

• ustalenie regulaminu i tematu obrad, czasu trwania, jego przedłużenia, zawieszenia lub zakończenia /kan. 441/

• uczestnicy z głosem decydującym:

• biskupi diecezjalni

• biskupi pomocniczy i koadiutorzy

• inni biskupi tytularni, sprawujący na danym terytorium jakiś urząd zlecony przez St. Ap. lub Konferencję /443-1/

• biskupi emeryci jeśli zostali na synod wezwani

• ci którzy mają głos decydujący, ale nie mogą przybyć wysyłają pełnomocników, ale tylko z głosem doradczym

• uczestnicy z głosem doradczym

• wikariusze generalni i wikariusze biskupi wszystkich kościołów

• wyżsi przełożeni instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego w liczbie ustalonej przez Konferencję. Są oni wybrani przez wszystkich wyższych przełożonych instytutów i stowarzyszeń danego terenu

• rektorzy uniwersytetów kościelnych i katolickich, oraz dziekani wydziałów teologicznych i kanonicznych

• niektórzy rektorzy wyższych seminariów duchownych w licznie ustalonej przez Konferencję /kan. 443-3/

• prezbiterzy i inni wierni w liczbie nie przekraczającej 50% liczby uczestników z głosem doradczym /kan. 443-4/.

• goście zaproszeni za zgodą Konferencji są tylko obserwatorami - nie mają żadnego głosu, choć mogą przedkładać swe wota w sprawach przedmiotu obrad synodu /kan. 443-6/

3. Synod prowincjalny

• zwoływane jeśli uzna to za konieczne większość biskupów diecezjalnych prowincji /kan. 440-1/

• ma na celu dobro kościołów stanowiących prowincję kościelną

• gdyby granice prowincji pokrywały się z granicami kraju zgodę musi wyrazić St. Ap.

• nie można zwołać synodu podczas wakatu stolicy metropolity /440-2/

Uprawnienia metropolity za zgodą większości biskupów sufraganów:

• zwołanie synodu

• wybór miejsca

• ustalenie regulaminu obrad, terminu, czasu trwania, zmian zawieszenia, przedłużenia czy zakończenia synodu

• przewodniczy synodowi, a gdy nie może wybrany przez pozostałych biskup sufragan

Uczestnicy - to samo co powiedziano przy synodzie plenarnym. Ponadto należy zawezwać przedstawicieli po 2 osoby z każdej diecezji z głosem doradczym: - z kapituł katedralnych

• rad kapłańskich

• rad duszpasterskich

• osoby z głosem decydującym mogą ze słusznej przyczyny przysłać pełnomocników, ale z głosem doradczym

• można zaprosić również gości

4. Przepisy wspólne

• wezwanie na synody partykularne mają obowiązek w nich uczestniczyć /kan. 444-1/, chyba że jest to niemożliwe ze słusznej przyczyny - mogą wówczas ale nie muszą przysłać zastępcę

• synod ma zadbać o zaspokojenie potrzeb pasterskich wiernych danego terytorium, przy zachowaniu prawa powszechnego /kan. 445/.

• po zakończeniu synodu, przewodniczący, ma zatroszczyć się o przesłanie akt do St. Ap. celem zatwierdzenia

• nie mogą być promulgowane bez zgody St. Ap.

• sposób i czas promulgacji określa sam synod /kan. 446/

• od ustaw synodalnych może każdorazowo dyspensować ordynariusz miejsca /kan. 88/

Konferencja Biskupów

1. Geneza i pojęcie

Wywodzi się z idei synodów plenarnych i prowincjonalnych, które nie zawsze mogły się odbywać- np. niebezpieczeństwo ingerencji władzy świeckiej. Wówczas biskupi zbierali się nieformalnie cele współpracy i wymiany doświadczeń. Pierwsza konferencja z 1830 r. w Belgii. Od 1832 r. biskupi Belgii spotykali się regularnie co roku. W ich ślad poszli Niemcy od 1867r., Austriacy od 1848 r. W Polsce I zjazd w 1906 r. odtąd zaczęto je numerować. Od 1918r. uchwalono, że raz w roku. Sobór Watykański II w dekrecie Christus Dominus 37 - dowartościował tę instytucję.

• Konferencja jest instytucją stałą funkcjonująca wg prawa

• jest to zebranie biskupów jakiegoś kraju lub terytorium, wspólnie realizujących swe zadania pasterskie dla dobra wiernych /kan. 447/

• w działalności poszukuje nowych form i sposobów apostolstwa, by odpowiadało aktualnej sytuacji tego Kościoła

• regułą jest, że Konferencja pokrywa się z terytorium danego kraju

• dla słusznej przyczyny St. Ap. może erygować ja dla mniejszego lub większego terytorium np. międzynarodowa obejmująca kraje tego samego jeżyka lub kultury, posiadająca małą liczbę biskupów

• erygowanie znoszeni i zmiany w Konferencji zarezerwowane są St. Ap. /kan. 449-1/

• Konferencja Biskupów prawnie erygowana uzyskuje moc prawną mocą samego prawa /kan. 449-2/

2. Ustrój Konferencji Biskupów

• członkowie

• z mocy samego prawa należą do niej:

• biskupi diecezjalni danego terytorium

• osoby prawnie zrównane z biskupami diecezjalnymi /prała i opat terytorialny, wikariusz i prefekt apostolski, administrator apostolski/, nie chodzą natomiast administratorzy diecezji wakującej nie będący biskupami. Statut Konferencji może jednak zezwolić na ich udział, zwłaszcza że mają władzę i obowiązki bpa diecezjalnego

• biskupi koadiutorzy i pomocniczy

• pozostali biskupi tytularnie pełniący na tym terenie urzędy zlecone przez St. Ap. lub samą Konferencję /450-1/

• zaproszeni ordynariusze innych kościołów i obrządków z głosem doradczym

• legat papieski i inni biskupi tytularni nie są członkami Konferencji /kan. 450-2/

• statut

• ma być sporządzony przez samą Konferencję i zatwierdzony przez St. Ap. Winien zawierać główne sposoby i metody działań Konferencji a także wyszczególnione jej organy i urzędy

• przewodniczący

• ma być wybrany dla każdej Konferencji i może dobrać sobie zastępcę oraz sekretarza generalnego. Przewodniczy on lub jego zastępca zebraniom plenarnym i radzie stałej /kan. 452-2/

• zebranie plenarne

• powinno się odbyć przynajmniej raz w roku, a także ilekroć tego domagają się okoliczności wg statutu /kan.453/

• mogą być:

• zwyczajne - gdy są w oznaczonych terminach

• nadzwyczajne - gdy zwołane w związku z pilna potrzeba

• specjalne - gromadzące określonych członków, wykonujących czynności przygotowawcze

• głos decydujący mają biskupi diecezjalni, osoby zrównane z nimi w prawie i biskupi koadiutorzy /kan. 454-1/

• biskupom pomocniczym i tytularnym przysługuje taki głos jaki przyznaje im statut Konferencji. Gdyby jednak chodziło o zmiany w samym statucie - głos decydujący mają: biskupi diecezjalni, osoby zrównane z nimi w prawie i biskupi koadiutorzy

• uchwały

• może wydawać dekrety ogólne w tych sprawach w jakich przewiduje to prawo powszechne lub zarządzenie St. Ap.

• dlatego uchwały konferencji nie zawsze mają charakter ustawy. Są to najczęściej porozumienia biskupów w sprawach duszpasterskich

• władza rządzeni biskupów nie jest sumą uprawnień jej członków, ani władzą delegowaną przez prawo lecz władzą zwyczajną i własną wykonywaną kolegialnie w łączności z papieżem. Władza ustawodawcza o ile jest przyznana jest delegowana Konferencji przez St. Ap., by nie naruszała władzy rządzenia bp diecezjalnego /kan. 88, 457-4/

• dekrety ogólne Konferencji, aby były ważnie wydane muszą być uchwalone na sesji plenarnej większością 2/3 głosów biskupów z głosem decydującym i mają moc obowiązująca po zatwierdzeniu przez St. Ap. i promulgacji

• czas i sposób promulgacji dekretów określa sama Kongregacja /455-3/. Np. w Aktach Konferencji Episkopatu

• jeśli ani prawo ani St. Ap. nie udzieliła uprawnień - władza biskupa diecezjalnego pozostaje nienaruszona i Konferencja nie może działać w imieniu wszystkich biskupów, chyba że wszyscy wyraziliby taką zgodę /455-4/

• po zakończeniu sesji plenarnej przewodniczący ma przesłać sprawozdanie St. Ap. wraz z uchwałami /456/

• organy - to:

• Rada stała - przygotowuje sprawy do rozważenia na sesji plenarnej i by podjęte decyzje zostały wykonane

• Sekretariat generalny - sporządza sprawozdanie z sesji i uchwał, sporządza inne akta na polecenie rady stałej lub przewodniczącego, a także przesyła dokumenty sąsiednim Konferencjom Biskupów

• komisje - zajmują się ważniejszymi dziedzinami życia Kościoła i duszpasterstwa. Korzystają z pomocy specjalistów i konsultantów nie będących członkami Konferencji. Przygotowują propozycje i projekty decyzji i uchwał

• łączność z innymi Konferencjami - kan. 459-1i2

• wzajemne informowanie się o metodach działań, przesyłanie sprawozdań i uchwał, ukazywaniu ważniejszych problemów, sposobu apostolatu, sygnalizowanie niebezpieczeństw i błędów

• jeśli Konferencja podejmuje działanie o zasięgu międzynarodowym winna powiadomić St. Ap.

3. Kompetencji Konferencji Biskupów w prawie powszechnym

• ustalić kryteria doboru mężczyzn do posługi lektora i akolity /kan. 230-1/

• normy w sprawie formacji kandydatów do diakonatu stałego /236/

• opracować program kształcenia kapłanów /242/

• w sprawie stroju duchownych /284/

• normy w sprawie rad kapłańskich /496/

• przepisy w sprawie prowadzeni ksiąg parafialnych /535-1/

• normy dotyczące ekumenizmu /755-2/

• dopuszczanie świeckich do posługi słowa w kościele lub kaplicy /766/

• normy dotyczące funkcjonowania katechumenatu /788-3/

• normy w sprawie katolickiego wychowania w szkole /804-1/

• udzielania Eucharystii, pojednania i namaszczenia chorych ochrzczonym niekatolikom /844-4 i 5/

• przystosowanie obrzędu chrztu dorosłych /851-1/

• formy i sposoby udzielania chrztu /845/

• wiek wymagany do bierzmowania /891/, diakonatu i prezbiteratu /1031-3/

• normy w sprawie przedślubnego przesłuchania narzeczonych, głoszenia zapowiedzi /1067/

• ustalenie wyższego wieku do godziwego zawarcia małżeństwa /1083-2/

• określenie sposoby składania przyrzeczeń przed zawarciem małżeństwa mieszanego /1126/

• normy w sprawie udzielanie dyspens od formy kanonicznej przy małżeństwie mieszanym /1127-2/

• określenie sposobu zachowywania postu i wstrzemięźliwości a także zmiana formy postu /1253/

• normy w sprawie świadczeń wiernych na rzecz Kościoła

• określenie sumy największej i najmniejszej przy alienacji /1292-1/

• zezwolenie by świeccy mogli pełnić funkcję sędziów kościelnych /1421-2/

• ustanowienie wspólnych trybunałów II instancji /1439/

Wewnętrzna organizacja Kościołów Partykularnych

Synod Diecezjalny

1. Pojęcie i geneza

• Genezy należy się dopatrywać w idei współpracy bpa diecezjalnego i prezbiterium. Biskupi zwoływali do siebie duchownych i po konsultacji z nimi wydawali pewne normy regulujące pracę duchownych. Pierwszy taki synod obył się w VI w. w Auxerre. Sobór Lateraneński IV 1215 r. - nakaz by biskupi raz w roku po zakończeniu synodu prowincjalnego zwoływali synod diecezjalny i zapoznali duchownych ze statutami tego pierwszego. Zapoznawano też duchownych z prawem powszechnym i zarządzeniami St. Ap. Poświęcano tez wiele uwagi sprawom diecezji. Sobór Trydencki nakazywał zwoływać je corocznie. Od XIX w. kryzys. S. Watykański II - nie zajął się nim.

• wg KPK - to zgromadzenie wybranych kapłanów i wiernych, którzy świadczą biskupowi diecezji pomoc /kan.460/

• celem jest pomoc biskupowi dla dobra diecezji przez radę, postulaty, propozycje rozwiązań problemów i trudności

• działalność wiernych na synodzie nie ma jednak charakteru kolegialnego i nie ogranicza władzy rządzenia biskupa

2. Przepisy szczegółowe

• zwołanie synodu

• zwołuje go biskup diecezjalny gdy jest taka konieczność - po wysłuchaniu rady kapłańskiej / kan. 461-1/

• jeśli biskup ma kilka powierzonych diecezji może zwołać synod wspólny dla nich

• synodu nie może zwołać rządca diecezji /kan.462-1/. Mogą go zwołać zrównani prawnie z bp diecezjalnym /381-2/

• przewodniczy mu bp diecezjalny, który na poszczególne sesje może delegować wikariuszy

• uczestnicy synodu

• biskup pomocniczy i koadiutor

• wikariusze generalni, biskupi i sądowi

• kanonicy katedralni

• członkowie rady kapłańskiej

• członkowie instytutów życia konsekrowanego wybrani przez radę duszpasterską

• rektor wyższego seminarium duchownego

• dziekani i przynajmniej po 1 kapłanie z dekanatu /wybrany przez pracujących tam kapłanów/

• przełożeni instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego - w liczbie ustalonej

• wierni świeccy - zgodnie z decyzją biskupa diecezjalnego

• w charakterze gości i obserwatorów przedstawicieli innych kościołów nie będących w jedności ze St. Ap.

• wezwani na synod mają obowiązek w nim uczestniczyć lub dla słusznej przyczyny wysłać pełnomocnika

• dyskusja synodalna

• przedłożone kwestie winne być przez członków synodu rozpatrzone na sesjach /kan. 465/. Te kwestie są wcześniej opracowane w formie schematów, propozycji rozwiązań.

• członkowie mogą swobodnie zabrać głos w tychże kwestiach, a ostateczne rozwiązania poddaje się głosowaniu

• ustawodawca synodalny

• ustawodawcą jest tylko biskup diecezjalny, inni mają głos doradczy, on też jedynie promulguje uchwały /kan. 466/

• teksty deklaracji i dokumentów biskup winien przekazać do wiadomości metropolicie i Konferencji Biskupów /467/. Nie chodzi tu o ich aprobatę, a jedynie o poinformowanie o nich celem podkreślenia łączności biskupów.

• bp diecezjalny może zawiesić lub rozwiązać synod. Synod jest też zawieszony w czasie wakatu stolicy biskupiej

Kuria Diecezjalna

Przepisy ogólne

1. Pojęcie

Kuria składa się z tych instytucji i osób, które świadczą pomoc biskupowi w zarządzaniu diecezją w 3 kierunkach /469/:

• działalność pasterska

• prowadzenie administracji diecezjalnej

• wykonywanie władzy sądowniczej

Przy pomocy kurii bp nie tylko ma zarządzać diecezja ale także inicjować dzieła apostolatu. Referaty i wydziały to pomoc w pasterzowaniu nad diecezją.

2. Urzędnicy

• mianowanie ich należy do biskupa diecezjalnego /kan. 470/, gdyż będą oni działać w jego imieniu

• wymagane są kwalifikacje moralne /pobożność i gorliwość/ i fachowe /biegłość w poleconych mu sprawach/

• nominacja ma być przekazana na piśmie podając podstawę prawna /kan.. 156/ i zakres kompetencji, obowiązków

• mianowani składają przyrzeczenie wiernego wypełnienia zadań nałożonych przez prawo lub biskupa i zachowania tajemnicy /kan. 471/

3. Troska biskupa o funkcjonowanie kurii

• ma troszczyć się by zlecone zadania były jak najlepiej wykonane dla dobra ludu Bożego /kan. 473-1/

• biskup sam koordynuje pracę wikariuszy biskupich i generalnych

• przez moderatora kurii biskup może kierować pozostałymi działami kurii - jest najczęściej nim wikariusz generalny

• może tez ustanowić radę biskupią złożoną z wikariuszy generalnych i biskupich chyba że są oni bp pomocniczymi

4. Akty kurii

• by miały moc prawną muszą być podpisane przez ordynariusza wydającego je i przez kanclerza kurii lub notariusza. Kanclerz winien o tych aktach powiadomić moderatora kurii /kan. 474/

• przez akta kurii rozumie się wszelkie dokumenty urzędowe wywołujące jakiś skutek prawny np. reskrypty, przywileje, dyspensy, dekrety szczegółowe, nakazy.

• podpis kanclerza lub notariusza nie jest potrzebny do ważności lecz do wiarygodności /?/

Wikariusz generalny i biskupi

1. Wikariusz generalny

• to biskup pomocniczy lub kapłan - obdarzeni zwyczajną ale zastępczą władzą wykonawczą by pomagać biskupowi w zarządzie diecezją

• w historii podobną funkcję sprawowali archidiakoni, stojący na czele archidiakonatu, na który podzielona była diecezja. Od soboru Trydenckiego ich rola zmalała i zostali poddani biskupom diecezjalnym i stanowili ich zastępców

• winien być powołany w każdej diecezji /kan.475-1/ i najczęściej jako jeden chyba, że diecezja jest dość duża

• winni nim być mianowani biskup pomocniczy lub koadiutor

• jego władza jest zwyczajna ale zastępcza ponieważ wykonuje ją nie we własnym lecz w imieniu bp diecezjalnego

• w całej diecezji przysługuje mu władza wykonawcza, jaka z mocy prawa przysługuje biskupowi diecezjalnemu, czyli władza do podejmowania wszelkich aktów administracyjnych poza tymi, które biskup sobie zastrzegł, albo z mocy prawa wymagają zlecenia biskupa /kan. 479-1/

• jeśli jakąś czynność prawo przyznaje bp diecezjalnemu to wikariusz generalny może ją spełnić tylko na podstawie zlecenia biskupa udzielonego na stałe lub czasowo

• wikariusz generalny nie powinien być jednocześnie wikariuszem sądowym

2. Wikariusz biskupi

• ustanawia go biskup dla słusznej przyczyny dla części diecezji lub dla określonych spraw /instytuty życia konsekrowanego/ lub wiernych danego obrządku

• ma on władzę wykonawczą podobną do wikariusza generalnego /kan. 476/ - władzę zwyczajną choć zastępczą

• nie podlegają mu sprawy, które biskup zastrzegł sobie lub wikariuszowi generalnemu /479-2/

• wikariusz biskupi nie będący biskupem pomocniczym winien być mianowany czasowo /477-1/

3. Przepisy wspólne

Wymogi wobec mianowanych - kan. 478-1

• winni być kapłanami mającymi nie mniej niż 30 lat, doktorami lun licencjuszami prawa kanonicznego, teologii lub przynajmniej w nich biegli

• wyróżniać się zdrową nauką, prawością, roztropnością i doświadczeniem

• są swobodnie mianowani i zwalniani przez bp diecezjalnego

• ich urzędów nie można łączyć z urzędem kanonika penitencjarza /kan. 478-2/

• nie można ich powierzyć krewnym biskupa do 4 stopnia /kan. 478-2/

• mają także uprawnienia habitualne udzielone biskupowi przez St. Ap., a także prawo do wykonywania reskryptów, chyba że postanowiono inaczej lub w grę wchodzą osobiste przymioty biskupa /kan. 479-3/

• winni informować biskupa o ważniejszych czynnościach zamierzonych lub dokonanych. Nie powinni też działać wbrew jego woli /kan. 480/

• ich władza wygasa po:

• upływie czasu określonego w nominacji,

• na wskutek zrzeczenia się przyjętego przez biskupa

• zwolnienia podanego im do wiadomości

• wakatu stolicy biskupiej - chyba, że są biskupami pomocniczymi

• gdy zawieszone są obowiązki bp diecezjalnego zawieszone zostają także ich obowiązki, chyba że są biskupami

Kanclerz, notariusz, archiwa

4. Kanclerz i inni notariusze

• kanclerz

• za czasów Karola Wielkiego kanclerzowi, którym był duchowny zlecono opiekę nad archiwum kancelarii biskupiej i funkcję sekretarza biskupa

• ma być powołany w każdej kurii celem sporządzania i wysyłania akt kurialnych i strzeżenie ich w archiwum /482-1/

• może mieć do pomocy wicekanclerza i wraz z nim są notariuszami i sekretarzami kurii /482-3/

• winien być nieposzlakowanej opinii, wolny od jakichkolwiek podejrzeń.

• notariusz

• jego zadaniem było sprawne zapisywanie zdarzeń i faktów prawnych. Z czasem zaczęli sporządzać pisma urzędowe, potwierdzać zgodność odpisów i wierzytelność podpisów. O notariuszach w dzisiejszym znaczeniu jest mowa w ustawach Innocentego III /1198-1216/

• oprócz kanclerza mogą być ustanowieni inni notariusze. Sporządzone przez nich pismo i podpisane cieszy się wiarygodnością publiczną. Działalność ich może dotyczyć albo wszystkich albo pewnej grupy akt /kan.483-1/

• winien być nieposzlakowanej opinii, wolny od jakichkolwiek podejrzeń. W sprawach w których opinia kapłana może być narażona - notariuszem winien być kapłan /sprawy karne duchownych/ - kan. 483-2.

Obowiązki:

• sporządzanie aktów i dokumentów dotyczących dekretów, rozporządzeń, zobowiązań, bądź innych wymagających świadectwa urzędowego

• wierne redagowanie na piśmie tego co jest załatwiane, podpisywanie wraz z datą, miejscem wystawienia

• udostępnianie z regestrów akt osobom o to prawnie proszącym /kan. 484/, oraz potwierdzanie odpisów

Kanclerz i notariusz są swobodnie przez biskupa mianowani i odwoływani. Administrator diecezji może to uczynić za zgoda kolegium konsultorów /kan. 485/

• archiwa

• z największą pilnością należy strzec wszystkich dokumentów dotyczących diecezji i parafii /kan. 486-1/. Są one odbiciem stanu prawnego, zawierają tytuły uprawnień i własności, są źródłem wiedzy dla przyszłych pokoleń

• w każdej kurii winne być w odpowiednim miejscu wszystkie akta przechowywane i pilnie strzeżone /kan.486-2/

• winien być sporządzony inwentarz dokumentów w archiwum i krótki ich opis /486-3/

• klucz do archiwum winien posiadać tylko biskup i kanclerz. Nie wolno tam wchodzić bez zgody biskupa lub moderatora i jednocześnie kanclerza /kan. 487-1/

• zainteresowani maja prawo uzyskać osobiści lub przez pełnomocnika odpis lub fotokopie swych dokumentów, które z natury swej są publiczne i dotyczą ich stanu /487-2/

• nie wolno z archiwum zabierać akt, chyba że za zgoda biskupa, moderatora i jednocześnie kanclerza /kan. 488/

• winno istnieć też archiwum tajne /498-1/ dobrze strzeżone. Znajdują się tam np. reskrypty i dyspensy udzielone w zakresie wewnętrznym pozasakramentalnym, księga tajnych małżeństw, upomnienia i nagany

• każdego roku należy zniszczyć dokumenty dotyczące obyczajowych spraw karnych osób zmarłych, lub tych w których wyrok zapadł przed 10 laty, zostawiając streszczenie stanu faktycznego z wyrokiem końcowym /489-2/

• bp ma dopilnować należytego prowadzenia archiwów parafialnych, sporządzania katalogów, inwentarzy w 2 egz.

• winno istnieć też archiwum historyczne z dokumentami o wartości historycznej - właściwie uporządkowane

Zarząd majątkiem diecezji

1. Rada do spraw ekonomicznych

• winna być w każdej diecezji i przewodniczy jej sam bp diecezjalny lub jego delegat. Składa się przynajmniej z 3 wiernych - biegłych w sprawach ekonomicznych i prawie cywilnym - mianowani przez biskupa /kan. 492-1/

• członkowie są mianowani na 5 lat i ich kadencje można przedłużyć na dalsze 5 lat /492-2/

• nie mogą stanowić rady krewni biskupa do 4 stopnia /kan. 492-3/

• co roku przygotowuje ona budżet na rok następny oraz zatwierdza sprawozdanie za rok ubiegły /kan.493/

• biskup winien wysłuchać jej opinii ilekroć podejmuje decyzje natury ekonomicznej

2. Ekonom diecezji

• ma być mianowany przez biskupa po wysłuchaniu kolegium konsultorów i rady do spraw ekonomicznych

• ma odznaczać się biegłością i uczciwością /kan.494-1/

• jest administratorem i opiekunem majątku diecezji pod nadzorem rady ekonomicznej i zwierzchnictwem biskupa

• może nim być biskup pomocniczy, kapłan lub wierny świecki

• mianowany jest na 5 lat i nie powinno się go zwalniać wcześniej chyba że dla słusznej przyczyny po wysłuchaniu opinii kolegium konsultorów i rady ekonomicznej /494-2/

• zarządza majątkiem diecezji w sposób określony przez radę ekonomiczną, pokrywa wydatki diecezji zgodnie z poleceniem biskupa lub osób przez niego uprawnionych /494-3/

• nie może sam podejmować decyzji celem pomniejszenia lub powiększenia majątku diecezji

• z końcem roku składa radzie ekonomicznej wykaz przychodów i rozchodów /494-4/

• biskup może mu zlecić nadzór nad publicznymi osobami prawnymi podległymi biskupowi, które w świetle swego prawa nie mają swego zarządcy /kan. 1276-1 i 1279-2/

Rada Kapłańska i Kolegium Konsultorów

Rada Kapłańska

1. Pojęcie

• Reprezentuje ona prezbiterium diecezjalne i jest organem doradczym biskupa.

• Idea Rady znana byłą już w starożytności - kapłani doradzali biskupowi, i występowała on zawsze w ich otoczeniu. Wraz z rozpowszechniającym się chrześcijaństwem biskup wysyłał kapłanów dotychczas rezydujących w mieście biskupim na nowe tereny. Powodowało to rozluźnienie wzajemnych więzi. Przy biskupie pozostało tylko niewielkie grono dając początek kapitule katedralnej, a w Rzymie - kolegium kardynalskiemu.

• S. Watykański II - powrócił do podkreślenia jedności biskupa z prezbiterami /LG 28/

• oficjalna zapowiedź rad zawarta została w Prezbyterorum ordinis - biskupi w kapłanach winni mieć pomocników i doradców w posłudze nauczania, uświęcania i rządzenia. Winni zasięgać ich rady. Mają stworzyć radę kapłanów - senat reprezentujący ogół kapłanów wspierająca ich w rządzeniu diecezją /nr 7/

• Paweł IV - Eccelsiae sanctae /I, 15-17/ - były to normy próbne odnośnie rad kapłańskich

• Rada nie jest przejawem władzy kolegialnej, gdyż tę władzę ma jedynie biskup - jest to kolegialny organ doradczy

2. Obowiązek ustanowienia

• kan. 495-1 - ma być ustanowiona w każdej diecezji i być jakby senatem dla biskupa, wspierającym jego zarząd

• udział w Radzie nie może być nagrodą za zasługi ale ma być wynikiem wyborów dokonanego przez ogół duchowieństwa. Wybrany kapłan winien aktywnie reprezentować duchowieństwo i przyczyniając się do dobra diecezji

• w wikariacie i prefekturze apostolskiej winno ustanowić się rady przynajmniej z 3 kapłanów - misjonarzy

• Rada winna mieć swój statut, zatwierdzony przez bpa diecezji, uwzględniając normy Konferencji Biskupów /496/

3. Powołanie członków

• co najmniej połowa winna być wybrana przez samych kapłanów

• niektórzy należą do rady ze względu na pełniony urząd - bez dodatkowej nominacji /bp pomocniczy, wikariusze generalni, biskupi i sądowi, rektor seminarium, ekonom diecezjalny/

• innych mianuje swobodnie biskup /kan. 497/

• członkowie winni reprezentować różne urzędy /proboszcz, wikary/ różne regiony diecezji i pokolenia

• prawo wybierania Rady - czynne i bierne - mają

• wszyscy kapłani inkardynowani do diecezji

• nieinkardynowani i będący członkami instytutów zakonnych lub stowarzyszeń życia apostolskiego jeśli przebywają na terenie diecezji i wykonują jakiś urząd /kan. 498-1/

• nie wchodzą ci co nie są kapłanami - diakoni i świeccy

• sposób wyborów określa statut /499/

4. Zadania

• cel Rady to wspieranie biskupa w zarządzie diecezją dla większego dobra wiernych

• do biskupa należy zwołanie Rady i przewodniczenie jej

• określa też tematy lub zatwierdza propozycje spraw do rozważenia /kan. 500-1/

• Rada cieszy się tylko głosem doradczym . Biskup winien wysłuchać jej opinii w sprawach ważniejszych, a zgodę jej uzyskać tylko w sprawach określonych prawem /kan. 500-2/

Biskup winien wysłuchać Rady:

• przy zwoływaniu synodu diecezji /461-1/

• erekcja lub znoszenie parafii /515-2/

• postanowienie o utworzeniu w każdej parafii rady duszpasterskiej /536/

• wydawanie zezwolenia na budowę nowego kościoła /1215/

• wyłączenie jakiegoś kościoła ze sprawowania kultu Bożego /1222-2/

• Rada wysyła swych przedstawicieli na synod prowincjalny i bierze udział w całości w synodzie diecezjalnym

• wybiera proboszczów spośród których biskup bierze 2 do udziału przy usuwaniu i przenoszeniu proboszczów

• Rada nie może działać bez biskupa diecezjalnego np. przy wakacie diecezji. Tylko biskup może zatwierdzać uchwały rady /kan. 500-3/

5. Kadencja

• ustanawiani na czas określony w statucie. Niemniej całość rady lub jej część winna być odnawiana co 5 lat /501-1/

• ze względu na potrzebę ciągłości pracy Rady wybory mogą odbywać się w 2 turach w odstępie 30 miesięcznym. Wówczas po 5 latach zmienia się część Rady podczas gdy inni pełnią dalej urząd.

• w czasie wakatu diecezji i niemożności sprawowania przez biskupa urzędu - jej działanie ustaje, a jej funkcje pełni kolegium konsultorów. Nowy biskup winien wciągu 1 roku stworzyć nową radę /501-2/

• gdy Rada nie pełni swych obowiązków lub dokona nadużyć - bp diecezjalny po konsultacji z metropolitą, a gdy chodzi o stolicę metropolitalną - z najstarszym z bp sufraganów, winien ja rozwiązać i w ciągu roku powołać nową

Kolegium Konsultorów

1. Pojęcie

• Kolegium to tworzy kilku kapłanów z Rady kapłańskiej w liczbie nie mniejszej niż 6 i nie większej niż 12, których mianuje biskup na 5 lat, aż do ustanowienia nowego kolegium /502-1/

• w CIC 1917 - kolegium to różniło się od dzisiejszego, gdyż miało zadanie zastępować kapitułę katedralną, tam gdzie nie mogła się ona zawiązać.

2. Zadania

Prawo wymaga obecności konsultorów przy:

• kanonicznym obejmowaniu diecezji przez biskupa /382-3/

• obejmowaniu urzędu przez bpa koadiutora /404-1 i 3/

• obejmowaniu urzędu przez bpa pomocniczego jeśli ni może on pisma apostolskiego przedstawić bp diecezjalnemu

• zrzeczenia się urzędu przez administratora diecezjalnego /430-2/

Zadania:

• wybór kapłana do administrowania diecezją przy sede impedita jeśli w diecezji nie ma bpa koadiutora i nie ma po biskupie wykazu ewentualnych rządców diecezji /413-2/

• tymczasowe przejęcie zarządu diecezją jeśli nie ma bpa pomocniczego /419/

• powiadomienie St. Ap. o śmierci biskupa jeśli nie ma bpa pomocniczego /422/

• wybór administratora diecezji i przyjęcie od niego przysięgi/421-1/

• wykonywanie funkcji Rady kapłańskiej podczas wakatu diecezji /501-2/

Biskup powinien zasięgnąć rady Kolegium:

• ustanowienie i usunięcie ekonoma diecezji /494-1 i 2/

• podjęcie aktów większej wagi z zakresu ekonomii /1277/

Biskup powinien uzyskać zgodę:

• przy podjęciu aktów nadzwyczajnego zarządzania majątkiem kościelnym określonym przez Konferencję

• podjęcie czynności prawnej powodującej pogorszenie sytuacji ekonomicznej diecezji lub kościelnej osoby prawnej

Administrator diecezjalny tylko za zgodą Kolegium może:

• dokonać inkardynacji lub ekskardynacji /272/

• zwolnić kanclerza i notariuszy /485/

• wystawić dymisorie wymagane do święceń /1018-1, n2/

3. Kadencja

• trwa 5 lat. gdyby członek kolegium przestał w tym czasie być członkiem Rady kapłańskiej może zostać nadal w Kolegium

• gdyby członek kolegium utracił swój urząd przed upływem kadencji wówczas biskup musi mianować nowego tylko wówczas, gdyby liczba członków Kolegium spadłaby poniżej 6 osób

4. Działanie

• Kolegium przewodniczy bp diecezjalny, podczas zaś sede impedita i sede vacante - przewodniczy ten, kto zastępuje biskupa /administrator/, a gdy nie jest jeszcze ustanowiony - kapłan najstarszy święceniami w Kolegium

• Konferencja Biskupów może zarządzić, by zadania kolegium zastały powierzone kapitule katedralnej /502-3/

• powołanie kolegium jest więc alternatywne, gdyż w jego miejsce może działać kapitułą katedralna

• w wikariacie i prefekturze apostolskiej funkcję Kolegium konsultorów pełni Rada Misji /495-2/

Kapituły Kanonickie

1. Historia

• zrodziły się na podłożu życia wspólnego duchownych. Początki tego zorganizowanego życia zwanego kanonicznym sięgają IV w. Propagowali m.in. św. Euzebiusz i św. Augustyn. Reguła bpa Chrodeganga zatwierdzona przez Ludwika Pobożnego wpłynęła na rozwój tego życia w państwie frankońskim i w całej Europie.

• ok. XI w. pojawiają się kanonicy regularni, prowadzący życie oparte na ślubach. Innych bez ślubów nazywano kanonikami świeckimi. Ci jeśli byli zgromadzeni przy katedrze stanowili kapitułę katedralną, jeśli przy innym znacznym kościele - kapitułę kolegiacką

• podstawą usamodzielnienie się kapituł był osobny majątek wydzielony z diecezjalnego. Miał wspomagać życie wspólne ale został często podzielony między członków kapituł powodując rozluźnienie życia wspólnego. Z czasem też nabierała znaczenia ich pozycja w diecezji

• na Soborze Laterańskim II w 1139 - kapituło przyznano prawo wybierania biskupów, a biskup przed podjęciem ważniejszych decyzji musiał prosić o opinię lub zgodę kapitułę.

• ważne zadanie spełniała kapituła przy sede impedita i sede vacante - decydowała o kandydacie na to miejsce

• rozkwit kapituł przypada na XIII i XIV w. - duża niezależność nawet od biskupa diecezjalnego

• kapituły kolegiackie miały małe znaczenie - funkcje liturgiczne, duszpasterskie, gospodarcze w kościele kolegiackim

• od XIV w. spadek znaczenia kapituł i zależność od biskupa

• CIC 1917 - chciał podnieść ich rangę przypisując im funkcje honorowe i doradcze wobec biskupa. Miały też prawo zastępować biskupa w zarządzie w razie wakatu i mianować radę biskupią. Przekształciły się jednak w grono kapłanów zasłużonych dla diecezji

• charakter kapituł katedralnych zmienił się z chwilą powstania rad kapłańskich

2. Pojęcie

• kapituła katedralna czy kolegiacka - to kolegium kapłanów mające funkcje liturgiczne podczas uroczystości

• mają ponadto do spełnienia zadania określone przez prawo i bpa diecezjalnego /kan. 503/

• Kapituła katedralna różni się od kolegiackiej. Oprócz funkcji liturgicznych ma pewne zadania nadane prawem

• bierze udział w synodzie prowincjalnym przez swych 2 przedstawicieli

• w całości uczestniczy w synodzie diecezjalnym

• na prośbę legata papieskiego opiniują kandydata na biskupa

• mogą dokonywać wyboru administratora diecezji wg uchwał Konferencji Biskupów

• ich funkcje określa statut kapituły

• erygowanie, zniesienie i dokonywanie zmian w kapitułach katedralnych jest zarezerwowane St. Ap., biskup a nawet Konferencja nie ma w tym względzie władzy. Zmiany dotyczą praw, obowiązków, siedziby, rodzaju. Zmiana statutu nie jest zastrzeżona. Zniesienie może nastąpić z mocy prawa po 100 latach od śmierci ostatniego członka

• erygowanie kapituły kolegiackiej nie jest zarezerwowane - kompetentny jest tu biskup

3. Ustrój kapituły

• statut

• każda kapituła winna mieć swój statut uchwalony przez prawny akt kolegialny i zatwierdzony przez biskupa /505/

• normy statutu nie mają mocy ustawy, gdyż kapituła nie ma władzy ustawodawczej - są to normy obowiązujące na mocy umowy i złożonej przysięgi kanonickiej. Kapituła może stanowić pewne uchwały partykularne dopuszczone przez statut i nie wymagające aprobaty biskupa

• zachowując ustawy fundacyjne - statut winien określać:

• strukturę i liczbę członków

• czynności kapituły i członków odnośnie sprawowania kultu Bożego

• odbywanie zebrań

• warunki wymagane do godziwości i ważności podejmowanych czynności /kan. 506-1/

• wynagrodzenie za spełniane posługi

• honorowe oznaki kanonickie z uwzględnieniem przepisów St. Ap.

• winien zawierać tez wstęp historyczny - powstanie kapituły, rozwój i rolę w Kościele partykularnym

• dołącza się też tekst aktu erekcyjnego, dekret bpa zatwierdzający statut i inne dokumenty

• urzędy kapitulne

• jeden z kanoników winien stać na czele kapituły /507-1/ - tzw. prepozyt - zatwierdzony przez biskupa

• winne być też powołane inne urzędy zależnie od tradycji np.: dziekana, archidiakona, kustosza, teologa, kantora, penitencjarza. o Nazwach i urzędach decydują dzisiaj zwyczaje regionalne i rzeczywiste potrzeby

• niektóre urzędy mogą być powierzone kapłanom nie należącym do kapituły /507-2/

• kanonik penitencjarz kościoła katedralnego i kolegiackiego - ma z urzędu władzę zwyczajną. Nie może jej jednak delegować innym. Uwalnia on od cenzur latae sententiae - dotąd nie stwierdzonych i nie zastrzeżonych St. Ap. Poza diecezją z tej władzy może korzystać tylko wobec diecezjan /508-1/

• kanonik penitencjarz ma przebywać w konfesjonale kościoła kapitulnego w godzinach odpowiednich dla wiernych

• tam gdzie nie ma kanonika penitencjarza bp ma powołać innego kapłana /508-2/

• Nadawanie kanonikatów

• nadawanie po wysłuchaniu kapituły należy do biskupa. Nie może tego czynić administrator diecezji /509-1/

• statut kapituły może przewidywać istnienie kanoników honorowych obok gremialnych, czyli rzeczywistych

• kanonikiem winien zostać kapłan wyróżniający się mądrością, formacją naukową i nieskazitelnością życia /509-2/

• Kapituła a parafia

• w CIC 1917 parafia mogła należeć do kapituły jako osoby prawnej i być zarządzana przez wikariusza aktualnego

• KPK 83 - zabrania takiego połączenia

• prawo nie zabrania by kościół parafialny był zarazem kapitulnym. W nim winno ustanowić się proboszcza z członków kapituły lub spoza niej /510-2/

• proboszcz nie może przeszkadzać w wykonywaniu funkcji kapitulnych a kapituła w funkcjach proboszczowskich

• ofiary złożone na taki kościół są przeznaczone na parafię /510-4/

• strój

• trzeba uwzględnić przepisy St. Ap. /kan. 506-2/, która uprościła wiele oznak urzędów kościelnych

• mucet koloru czarnego lub popielatego obszyty fioletowym sznurkiem. Fioletowy mucet tylko dla biskupa

• strój ten są zobowiązani nosić w czasie przebywania w chórze lub uroczystości

• poza kościołem kapitulnym gdy towarzyszą swemu biskupowi i udziału w uroczystościach kościelnych

• prałaci mogą swego stroju używać także poza diecezją

Rada Duszpasterska

1. Pojęcie

• Odpowiedzialnym kierownikiem duszpasterstwa w Kościele partykularnym jest biskup - jest to wolą Chrystusa. Nie wyklucza to jednak możliwości by swą radą i pomocą służyli mu wierni. Jest to nawet ich obowiązek by zabierali głos w sprawach odnoszących się do dobra Kościoła. Ta troska może przybrać formę instytucji zw. Radą Duszpasterską.

• Rada duszpasterska - to stały organ doradczy złożony z świeckich i duchownych, za jego powstaniem przemawia znaczna ilość problemów współczesnego duszpasterstwa. Jest to szkoła dojrzałej odpowiedzialności za Kościół

2. Ustanowienie Rady duszpasterskiej

• powinna być ustanowiona jeśli przemawiają za tym potrzeby w każdej diecezji i działać pod kierunkiem biskupa

• ma badać i rozważać to wszystko co dotyczy działalności duszpasterskiej w diecezji /kan. 511/

• jest to nakaz a nie tylko zalecenie, chyba że istnieją szczególne warunki uniemożliwiające jej powołanie

3. Skład Rady

• stanowią ją wierni pozostający w pełnej jedności z Kościołem - duchowni, świeccy i zakonnicy, wyznaczenie w sposób określony przez biskupa /kan. 512-1/

• szczególnie należy dążyć do tego by w Radach znaleźli się świeccy, stanowiący przeważającą część Ludu Bożego

• sposób powoływania członków Rady zależy od biskupa on też zatwierdza skład Rady

• do biskupa zależy również uznanie statutu, w który może określać jaką część rady wybiera się w wyborach regionalnych, a jaką część mianuje bp, także kto z urzędu wchodzi do Rady

• duchowni najczęściej pochodzą z wyboru

• świeckich zgłaszają proboszczowie lub dziekani

• zakonnicy mogą należeć do Rady za zgodą przełożonego

Kryteria doboru członków:

• mają być tak wyłaniani, aby byli rzeczywiście przedstawicielami ludu Bożego diecezji /kan. 512-2/

• mają odznaczać się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami i roztropnością /kan. 512-3/

• powoływanie nie odbywa się na zasadzie stosowności - przedstawiciele różnych grup społecznych, a zarazem znający problemy pasterskie

• ich liczba ma być niezbyt liczna by nie utrudniało to pracy

4. Kadencja Rady

• powoływana na czas zgodny ze statutem zatwierdzonym przez biskupa /513-1/

• St. Ap zaleca by w tym samym czasie nie następowała zmiana wszystkich członków rady - by praca Rady była ciągłą. Nie dotyczy to tych, którzy weszli do Rady z mocy urzędu - kadencja kończy się z zakończeniem urzędu

• z chwilą wakaty stolicy biskupiej rada duszpasterska ustaje /kan. 513-2/. Administrator nie może korzystać z Rady w sposób statutowy, lecz może ją zebrać by zasięgnąć jej rady

• nowy biskup może potwierdzić skład Rady, lub zarządzić powołanie nowej

5. Zwołanie Rady Duszpasterskiej

• zwołuje się ją zależnie od potrzeb apostolstwa

• przewodniczy jej bp diecezjalny - on decyduje o sprawach obrad i materiałach do publikacji /514-1/

• w pewnych okolicznościach przewodniczyć może wikariusz generalny lub delegat biskupa

• winna być zwoływana przynajmniej raz w roku /514-2/. Może być częściej.

6. Kompetencje Rady

• spraw jakie przedłoży jej biskup nie rozstrzyga ona ostatecznie, gdyż głos decydujący ma biskup

• ma za zadanie śledzenie i przemyślenie tego co ma związek z pracami duszpasterskimi i przedkładanie wniosków

• mają wspierać biskupa przez przedkładanie mu skutecznych rad co do:

• dzieł misyjnych i katechetycznych

• spraw duszpasterskich o zasięgu diecezjalnym

• formacji i ożywienia życia sakramentalnego wiernych

• niesienie pomocy kapłanom w pracy duszpasterskiej w różnych grupach społecznych lub okręgach diecezji

• urabianie opinii w sprawach dotyczących Kościoła

• Rada rozpatruje sprawy przedłożone przez bpa lub członków ale zaaprobowane przez biskupa

7. Rada Duszpasterska a inne organy doradcze biskupa

• podobnie jak Rada Kapłańska stanowią organ doradczy. Rada Duszpasterska jest bardziej ukierunkowana na ożywienie życia religijnego wiernych, ich zaangażowania w życie zgodne z Ewangelią a Kapłańska wspiera bpa w zarządzaniu diecezją, a sprawy duszpasterskie są poruszane tylko ogólnie

• Rada nie jest też ramieniem czy agendą wydziału duszpasterskiego Kurii, który spełnia funkcje administracyjne w diecezji i pośredniczy między bp a duszpasterzami. Pracownicy wydziału Kurii mogą jednak wchodzić w skład Rady - wzmacnia to dobre rozeznanie potrzeb duszpasterskich

• Rada nie pomniejsza też roli komisji diecezjalnych złożonych ze specjalistów

• nie pomniejsz też roli dziekanów, którzy nie tworzą diecezjalnego organu doradczego w ścisłym znaczeniu. W wielu diecezjach zanim powstały rady kapłańskie i duszpasterskie, dziekani występowali jako zespół doradczy bpa, jednak ich kompetencja dotyczy tylko dekanatu, gdzie reprezentują biskupa. Biskup zwołuje dziekanów nie w sprawach doradczych lecz by przekazać im instrukcje i zarządzenia administracyjno-duszpasterskie

• nie ma także konfliktu z Kolegium konsultorów - opinia tego kolegium jest konieczna przy podejmowaniu przez biskupa decyzji administracyjnych. Rada ma zaś głos doradczy. Kolegium trwa przy wakacie diecezji a Rada jest zawieszona

• ponadto każdy wierny ma prawo nie będąc członkiem rady do bezpośredniego przedkładania biskupowi swych potrzeb i życzeń z życzliwością, swobodą i ufnością

Podsumowując organy kolegialne w diecezji to:

• Rada Kapłańska - nakazana przez prawo

• Kolegium Konsultorów - fakultatywne

• Kapituła Katedralna - fakultatywna

• Rada Duszpasterska - fakultatywna /511/

• Rada Ekonomiczna - nakazana prawem /492-1/

• Rada Biskupia - fakultatywna

Parafie - Proboszczowie - Wikariusze Parafialni

Parafie

1. Rys historyczny

• początkowo życie wiernych skupiało się wyłącznie przy biskupie, którego wspomagali prezbiterzy i diakoni, a duszpasterstwo skupiało się w miastach

• od IV w. w związku z rozwojem chrześcijaństwa prezbiterzy musieli udać się w teren z posługą kapłańską. Zaczęły powstawać ośrodki duszpasterskie poza miastem biskupim

• niektóre z kościołów otrzymały miano chrzcielnych - miały prawo przyznane przez bpa do posiadania chrzcielnicy. One stały się następnie parafialnymi skupiającymi życie religijne.

• w miastach istniała jedna parafia. Jednak rozwój miast od XI w. spowodował podział parafii na mniejsze. Od tego też czasu utrzymuje się podział diecezji na parafie, na czele których stoją proboszczowie

• powstawanie samodzielnych parafii wiązało się też z fundacjami

• termin parafia - od łac. parochia - od IV w. oznaczał teren na którym biskup sprawował władzę - a więc diecezję. Od IX w. tym terminem nazywano już samodzielne ośrodki duszpasterski pozostający pod władzą biskupa. Termin też odnoszono do oznaczenia parafii wiejskich. Od VI w. termin był używany coraz częściej

• Sobór Trydencki zajął się organizacją parafii - ściśle określone granice i swych duszpasterzy

2. Pojęcie

• to określona wspólnota wiernych utworzona w Kościele partykularnym na stałe, nad którą opiekę biskup zleca proboszczowi jako własnemu pasterzowi /515-1/. Jest zarazem częścią diecezji.

• tworzy ją wspólnota wiernych na określonym terytorium, ale też pewna kategoria osób - tzw. parafia personalna

• ma być ustanowiona na stałe tzn. musi posiadać takie elementy:

• dekret erekcyjny biskupa

• wierni związani z danym terytorium przez zamieszkanie stałe lub czasowe

• własny duszpasterz zw. proboszczem

• odpowiednie miejsce przeznaczone do sprawowania kultu Bożego

• czasami opiekę nad jedną lub kilkoma parafiami zleca się solidarnie kilku kapłanom, przy czym jeden z nich jest zawsze moderatorem pracy duszpasterskiej

• z parafią jest zrównana parafia tymczasowa, tam gdzie nie można na stałe parafii erygować /kan. 516-1/

• każda parafia winna uobecniać Kościół powszechny i partykularny

3. Podział parafii

• ze względu na sposób określenia wspólnoty wiernych

• terytorialna - obejmuje terytorium wraz ze wszystkimi mieszkańcami

• personalna - gdy wiernych określa się ze względu na okoliczność jednoczącą np. obrządek, język. Ma ona też swoje terytorium, ale wspólnotę jej tworzy określona kategoria wiernych tego terytorium

• ze względu na stabilizację prawną

• erygowane na stałe

• tymczasowe - placówki duszpasterskie

• ze względu na kierownictwo

• powierzone jednemu proboszczowi

• powierzone zespołowi kapłanów z moderatorem na czele

• ze względu na osobę proboszcza

• świecka - powierzona kapłanowi diecezjalnemu

• zakonna - powierzona kleryckiemu instytutowi zakonnemu

• ze względu na wzajemne związki

• macierzyste

• filialne

• ze względu na usytuowanie kościoła parafialnego i specyfikę społeczności

• wielkomiejskie

• miejskie

• wiejskie

4. Erygowanie, zmiana i zniesienie parafii

• te czynności należą wyłącznie do kompetencji biskupa /515-2/. Nie powinien on jednak nic czyn bez wysłuchania rady kapłańskiej

• winno być to podyktowane troską o dobro wiernych i ich potrzeby teraźniejsze i przyszłe /np. rozbudowa miasta/

• w diecezji winna istnieć komisja do rozpatrywania tych spraw

• parafia erygowana cieszy się osobowością prawną /515-3/

Proboszczowie

1. Rys historyczny

• urząd związany z historią parafii. Kapłana stojącego na czele parafii zwano różnie. Od VI w. kapłana rządzącego kościołem chrzcielnym zwano archiprezbiterem. Sprawował on zarazem opiekę nad kościołami filialnymi.

• od IX w. rządcę parafii zwano plebanem /plebanus/, duszpasterzem /pastor/, rektorem kościoła.

• termin parochus - przyjął się powszechnie po s. Trydenckim - pierwotnie oznaczał urzędnika sprawującego opiekę nad gościną przybyszów, gospodarza.

• proboszcz podlegał zawsze władzy biskupa lecz powoływano go w różny sposób

• jeśli kościół był wybudowany przez diecezję - wybierało go duchowieństwo

• jeśli powstał jako fundacja - fundator wyznaczał proboszcza

• przy kościołach kapitulnych proboszczem był prepozyt lub wyznaczony kanonik

• w niektórych przypadkach St. Ap. wyznaczała proboszcza

• S. Trydencki nakazał wyłaniać proboszcza przez egzamin zw. konkursem

• wakat parafii był publicznie ogłaszany i można było się zapisać na listę kandydatów i zdać egzamin

• S. Watykański II - zniósł tę formę przyznając biskupowi swobodę mianowania proboszczów

2. Pojęcie

• jest pasterzem własnym powierzonej sobie parafii, sprawuje opiekę nad wspólnotą z upoważnienia bpa diecezjalnego. Wykonuje dla tej wspólnoty misję nauczania, rządzenia i uświęcania przy pomocy innych prezbiterów, diakonów i świeckich /kan. 519/

• pojęcie odbiegające od tego z CIC1917 - tam był beneficjantem - tutaj jest współpracownikiem bpa w jego misji

• urząd swój sprawuje z upoważnienia bpa - ponieważ od niego otrzymał delegację i ma wraz z nim udział w tym samym kapłaństwie

3. Podział proboszczów

• miejscowy - rządzi parafią terytorialną

• personalny - parafią personalną

• diecezjalny - wywodzący się z duchowieństwa diecezjalnego

• zakonny - z kleryckiego instytutu zakonnego

• zwyczajny - zarządza parafią prawnie erygowaną

• zrównanych prawnie z proboszczem - rządzący parafią tymczasową

4. Łączenie parafii z osobą prawną

• kan. 520 - zabrania łączenia parafii z osobą prawną z sposób pełnoprawny - w wyniku czego sama osoba prawna była by proboszczem - inkorporacja

• biskup diecezjalny /nie administrator/ może za zgodą właściwego przełożonego powierzyć parafię kleryckiemu instytutowi zakonnemu lub kleryckiemu stowarzyszeniu życia apostolskiego, nawet erygując ją przy kościele tegoż instytutu, pod warunkiem, że jeden z zakonników będzie proboszczem, albo parafią będzie zarządzał solidarnie zespół kapłanów z moderatorem

• powierzenie parafii instytutowi lub stowarzyszeniu może być trwałe lub czasowe. Dokonuje się ona na podstawie umowy między biskupem a właściwym przełożonym instytutu, z określeniem zakresu obowiązków, spraw ekonomicznych i liczby osób zarządzających /520-2/

5. Wymogi wobec kandydatów na proboszcza

• winien mieć święcenia prezbiteratu /kan. 521-1/

• odznaczać się formacja naukową i czystością obyczajów

• przejawiać gorliwość duszpasterską i inne cnoty pomocne w opiekowaniu się parafią

• należy się przekonać o jego zdatności także za pomocą egzaminu - sposób dochodzenia ustala biskup /521-3/

6. Stałość na stanowisku proboszczowskim

• ma cieszyć się stałością i dlatego ma być mianowany na czas nieokreślony. Na czas określony tylko wówczas, gdy zezwala na to Konferencja Biskupów /kan. 522/

• stałość nie jest równoznaczna z nieusuwalnością proboszcza

• stałość na urzędzie jest podyktowana dobrem wiernych, a gdy jest ono zagrożone bp może usunąć albo przenieść proboszcza, ale tylko dla słusznej przyczyny. Obowiązuje wówczas specjalna procedura /kan. 1740-1752/

7. Powierzanie urzędu proboszczowskiego

• przysługuje ono bp diecezjalnemu - on sam wystawia dekret nominacyjny /kan. 523/. Dokonuje się przez swobodne nadanie, chyba że komuś przysługuje prawo prezentacji lub wyboru

• prowizja urzędu proboszczowskiego jest niezależna - tzn. biskup nie tylko nadaje tytuł ale i sam wyznacza osobę na urząd. Istnieje też możliwość prowizji zależnej przez prezentację i wybory

• wakującą parafię bp winien powierzyć osobie zdatnej po wysłuchaniu opinii dziekanów, duchownych lub świeckich

• w czasie wakatu diecezji administrator może:

• zatwierdzać prezbiterów wybranych lub prezentowanych prawnie na parafie

• mianować proboszczów jeśli wakat diecezji trwa już od roku /525/

• proboszcz winie prowadzić duszpasterstwo tylko w jednej parafii. Przy braku kapłanów może obsługiwać też inne

• w danej parafii może być tylko jeden proboszcz lub moderator. Prawo znosi wszelkie przeciwne zwyczaje /526-2/

8. Kanoniczne objęcie parafii

• kto został ustanowiony proboszczem przejmuje nad parafią opiekę w chwili kanonicznego objęcia urzędu /527-1/. Nie wystarczy tu sama nominacja

• proboszcza wprowadza w posiadanie parafii ordynariusz miejscowy lub wyznaczony przez bpa kapłan zachowując zwyczaj prawny lub prawo partykularne

• w razie potrzeby można udzielić dyspensy od przyjętego sposobu objęcia parafii, przy czym należy to podać do publicznej wiadomości i ogłoszona dyspensa zastępuje kanoniczne objęcie parafii /527-1/

• objęcie winno się odbyć w obecności wspólnoty parafialnej

• ordynariusz miejscowy winien określić czas w jakim ma nastąpić objecie parafii. Po upływie tego terminu ordynariusz może parafię ogłosić jako wakującą, chyba że zaistniała słuszna przyczyna uniemożliwiająca objęcie

• obejmując parafię, proboszcz, winien złożyć wobec ordynariusza wyznanie wiary wg formuł uznanych przez St. Ap

9. Obowiązki proboszcza

• posługa nauczania

• pouczanie wiernych o prawdach wiary przez niedzielne i świąteczne homilie oraz katechizację

• popieranie dzieł ewangelicznych i promujących sprawiedliwość społeczną

• troska o katolickie wychowanie dzieci i młodzieży

• dbać aby orędzie ewangeliczne dotarło do obojętnych religijnie /528-1/

• posługa uświęcania

• troska o to, by Eucharystia była w centrum życia wspólnoty parafialnej

• zachęta do pobożnego udziału w sakramentach św. zwłaszcza Eucharystii i pokucie

• troska o życie modlitewne w rodzinach i czynny udział w liturgii

• czuwać by w liturgię nie wkradły się nadużycia /528-2/

• poznanie wiernych

• nawiedzać rodziny i brać udział w ich troskach i kłopotach oraz umacniając je w Panu

• wspierać chorych i bliskich śmierci, zaopatrując ich w sakramenty

• otaczać troską biednych, cierpiących, samotnych, przeżywających trudności

• wspomagać małżonków i rodziców w wypełnianiu ich obowiązków

• troszczyć się o wzrost życia religijnego w rodzinach /529-1/

• znajomość parafian nie może być tylko formalna i teoretyczna lecz winna mobilizować do konkretnych akcji duszpasterskich

• winni wspomagać i zachęcać do czynnego udziału w misji Kościoła, do udziału w stowarzyszeniach o celach religijnych - wychowywać do współodpowiedzialności za Kościół i jego rozwój

• wykonywanie czynności specjalnych

Są to czynności do których jest on uprawniony i zobowiązany w obrębie swej parafii i których od niego należy żądać. Nie są one zastrzeżone tylko proboszczowi, gdyż może on je zlecić innej osobie - wikariuszowi parafialnemu. Są to

• udzielanie chrztu

• udzielanie sakramentu bierzmowania w niebezpieczeństwie śmieci /kan. 883-3/ - tylko proboszcz

• udzielanie Wiatyku i namaszczenia chorych, oraz błogosławieństwa apostolskiego

• asystowanie przy zawieraniu małżeństw i ich błogosławienie

• odprawianie pogrzebów

• święcenie źródła chrzcielnego w okresie wielkanocnym

• uroczyste sprawowanie Eucharystii w niedziele i święta /kan. 530/

• występowanie w imieniu parafii i troska o jej majątek

• reprezentuje parafię na zewnątrz i w jej imieniu podejmuje różne czynności prawne np. zawiera umowy, zaciąga zobowiązania

• w swych działaniach ma kierować się przepisami prawa kanonicznego

• jest odpowiedzialny za właściwe administrowanie majątkiem parafii wg kan. 1281-1288

• kan. 531 - podje ogólną zasadę wynagrodzenia duchownych w parafii. Wszystkie ofiary składane przy okazji posługi winne się znaleźć we wspólnej kasie parafialnej., chyba że ofiarodawca przeznaczył je na inne cele. Sposób naliczania wynagrodzenia z owej puli parafialnej ustalają uchwały biskupa po wysłuchaniu rady kapłańskiej

• obowiązek rezydowania

• jest zobowiązany do rezydowania w domu parafialnym w pobliżu kościoła. Ordynariusz miejscowy może jednak zezwolić na zamieszkania gdzie indziej np. w domu wspólnym dla wielu kapłanów, byleby należycie zastała zapewniona posługa duszpasterska dla wiernych /kan. 533-1/

• ten obowiązek podkreślał już Sobór Nicejski w 325 r. i wiele soborów średniowiecznych. Była to również sprawa często podnoszona na synodach i często odkładano karami tych, którzy nie pilnowali swych parafii. Było to ważne zwłaszcza gdy proboszczowie utrzymywali się z beneficjów.

• proboszcz ma prawo do miesięcznego urlopu raz w roku. Nie wlicza się do tego czasu poświęconego na rekolekcje. Gdy zaś istnieje pilna potrzeba ordynariusz może ten czas skrócić albo zakazać opuszczać parafię

• proboszcz chcąc opuścić parafię na ponad tydzień winien powiadomić o tym miejscowego ordynariusza podając sposób zapewnienia opieki na parafią w czasie nieobecności /533-2/

• biskup powinien wydać przepisy regulujące opiekę nad parafią podczas nieobecności proboszcza

• aplikowanie Mszy św. za parafian

• ma sprawować Mszę św. za parafian we wszystkie niedziele i święta obowiązujące we własnej diecezji. Może to też uczynić przez innego kapłana lub inny dzień osobiście spełnić ten obowiązek /kan. 543-1/

• proboszcz zaniedbujący ten obowiązek winien jak najszybciej odprawić tyle mszy ile opuścił /543-3/

• gdy obsługuje kilka parafii ma obowiązek odprawienia jednej mszy za wszystkich parafian /543-2/

• powinna być to msza najbardziej uroczysta i gromadząca najwięcej wiernych /530-7/

• prowadzenie ksiąg parafialnych i archiwum

• powinny być prowadzone księgi - chrztów, zawartych małżeństw, zmarłych i inne wg przepisów Konferencji Biskupów lub biskupa diecezjalnego. Proboszcz ma czuwać nad ich spisaniem i przechowywaniem /kan. 535-1/

• księgi są dowodem zaistniałych faktów prawnych, pozwalając określić skutki prawne w życiu wiernych. Są tez świadectwem życia religijnego parafii i łącznikiem między pokoleniami wiernych

• księga ochrzczonych, małżeństw i zmarłych - są sporządzane w 2 egzemplarzach; jedne dla parafii, drugi dla kurii

• prawidłowość prowadzenia ksiąg parafialnych jest sprawdzana przy okazji wizytacji kanonicznej. Na bieżąco ma nad tym czuwać dziekan /555-1/

• z innych norm wynika, że należy też prowadzić księgę bierzmowanych /895/ i stypendiów mszalnych /955-2 i 958/

• prawo partykularne nakłada też obowiązek prowadzenia innych ksiąg - np. tzw. kartotek, pierwszej Komunii św., badania przedślubnego, zapowiedzi, nawróconych, inwentarzową, kasową, celebr kapłanów obcych w kościele parafialnym, ogłoszeń duszpasterskich, posiedzenia rady parafialnej, kronikę parafialną

• w księdze chrztu należy też odnotować - sakrament chrztu, małżeństwa /lub adnotacja o orzeczeniu nieważności/, święceń, profesję zakonną, zmianę obrządku, adopcję /535-2/. Informacje te winne znaleźć się też na metryce

• każda parafia ma mieć własną pieczęć. Opatruje się nią dokumenty prawne wystawiane przez proboszcza /535-3/

• w parafii winno istnieć także archiwum, gdzie księgi parafialne będą przechowywane. Kontroluje jej biskup /535-4/

• Korzystanie z pomocy Rad parafialnych - duszpasterskiej i ekonomicznej

• decyzją bpa diecezjalnego po zasięgnięciu opinii rady kapłańskiej należy ustanowić w każdej parafii Radę Duszpasterską, której przewodniczy proboszcz. Celem jest współpraca i ożywienie posługi pasterskiej /536-1/

• Radzie parafialnej przysługuje głos doradczy i kieruje się ona normami wydanymi przez bpa diecezji /536-2/

• powołanie tej rady nie zwalnia proboszcza od odpowiedzialności za poziom duszpasterstwa

• powinna być też powołana Rada do Spraw Ekonomicznych - rządząca się prawem powszechnym oraz normami bpa diecezjalnego - ma służyć proboszczowi w zarządzaniu majątkiem parafialnym /kan. 537/

• tylko proboszcz występuje w imieniu parafii przy podejmowaniu czynności prawnych /kan.532/

• uprawnienia jurysdykcyjne

• habitualne upoważnienie do spowiadania wiernych /968-1/ - może z niego korzystać w całym Kościele

• władzę dyspensowania od przeszkód małżeńskich w niebezpieczeństwie śmierci oraz w przypadku naglącym zgodnie z kan. 1079-2 i 1080-1

• władzę dyspensowania od formy obowiązującej przy małżeństwie w niebezpieczeństwie śmierci 1079-2

• prawo ważnego asystowania przy zawieraniu małżeństw w granicach parafii /1109/

• władzę dyspensowania od ślubów prywatnych, jeśli dyspensa nie narusza praw przez innych nabytych /1196-1/

• władzę dyspensowania od zachowania dnia świątecznego i pokutnego zgodnie z kan. 1245

• Utrata urzędu proboszczowskiego

• przez usunięcie - ma charakter karny lub administracyjny. Z mocy prawa jest usunięty z urzędu ten, kto stracił stan duchowny, publicznie odstąpił od wiary katolickiej, usiłował zawrzeć małżeństwo choćby tylko cywilne. Ponadto może być usunięty dla innej słusznej przyczyny po uprzednim zbadaniu /kan. 1740/:

• gdy jego postępowanie przynosi wspólnocie szkodę

• w wyniku choroby fizycznej lub umysłowej nie może pełnić swych obowiązków

• utrata dobrego imienia u poważnych parafian i niechęć, która nieprędko ustanie

• poważne naruszeni obowiązków parafialnych trwające pomimo upomnienia

• złe zarządzanie majątkiem powodujące szkodę

• przeniesienie - bądź jako usunięcie z urzędu, bądź jako przyjęcie propozycji dokonanej przez biskupa

• zrzeczenia się - przyjętego przez biskupa

• upływu czasu - jeśli był mianowany czasowo

• proboszcza będącego zakonnikiem usuwa zgodnie z kan. 682-2

• biskup wg własnego uznania po powiadomieniu właściwego przełożonego

• przełożony po powiadomieniu biskupa nadającego urząd

• proboszcz, który skończył 75 r. ż. jest proszony o złożenie rezygnacji wobec biskupa /kan. 538-3/. Biskup winien zapewnić mu odpowiednie utrzymanie i mieszkanie wg przepisów Konferencji Ep.

• jeśli pomimo ukończonego 75 r. ż. nie została złożona rezygnacja - proboszcza można pozbawić urzędu tylko z zachowanie procedury obowiązującej przy usuwaniu proboszczów

10. Zarząd parafią wakującą lub przy niemożności pełnienia obowiązków

Może nastąpić na wskutek śmierci, uwięzienia, zesłania, wydalenia lub z przyczyn zdrowotnych. Biskup ma wówczas powołać administratora parafii zgodnie z kan. 540

• administrator parafialny

• ustanowiony przez biskupa ma te same obowiązki i prawa co proboszcz, chyba że biskup postanowi inaczej

• nie może czynić niczego, co mogłoby naruszyć uprawnienia proboszcza lub przynieść szkodę majątkową

• po wykonaniu zadań winien proboszczowi złożyć sprawozdanie /540-3/

• tymczasowy zarządca parafii

• przejmuje on zarząd przed ustanowieniem administratora

• jest nim najczęściej wikariusz parafialny, a gdyby było ich kilu - najstarszy nominacją

• gdy nie ma wikariuszy zarząd przejmuje proboszcz określony prawem partykularnym /541-1/

• kto przejął zarząd winien powiadomić o wakacie parafii ordynariusza /541-2/

Kapłani solidarnie sprawujący posługę parafialną

1. Wymogi stawiane członkom zespołu

• stawia się im te same wymogi co kandydatom na proboszczów kan. 521

• powinni być mianowani lub ustanawiani wg przepisów 522 i 524

• przejmują opiekę pasterską dopiero w chwili objęcia parafii

• mają złożyć wyznanie wiary

2. Obowiązki i uprawnienia

• każdy z nich wg ustalonego przez nich porządku ma spełniać posługi proboszcza

• prawo do błogosławienia małżeństw i prawo dyspensowania, przyznane proboszczowi z mocy prawa przysługują także wszystkim kapłanom, jednakże winny być wykonywane pod kierunkiem moderatora /kan. 543-1/

• wszyscy kapłani należący do zespołu mają obowiązek rezydencji, wg ustalonej kolejności. Podobnie z odprawianie mszy św. za wiernych

• przy podejmowaniu czynności prawnych tylko moderator występuje w imieniu jednej lub kilku parafii /543-2/

• gdyby któryś z kapłanów utracił urząd lub był niezdolny do jego spełniania - parafia nie wakuje. Gdyby odnosiło się to do moderatora - biskup winien zamianować nowego. Do tego czasu jego funkcję pełni kapłan najstarszy nominacją /kan. 544/

Wikariusze parafialni

1. Pojęcie

• to kapłan przydzielony parafii przez biskupa diecezjalnego celem wsparcia proboszcza w jego posłudze pasterskiej

• początkowo byli dobierani przez samych proboszczów. S. Trydencki nakazał by biskupi sami przydzielali wikariuszy jeśli proboszcz nie radził sobie z obowiązkami

• w CIC 1917 - wyróżniano różne stopnie wikariuszy

• wikariusz aktualny - duszpasterzował w parafii pełnym prawem złączonej z osobą prawną

• wikariusz zarządca - pasterzował w parafii wakującej

• wikariusz zastępca - zastępował proboszcza czasowo nie obecnego w parafii

• wikariusz pełnomocnik - zastępował proboszcza nie mogącego pełnić posługi na skutek trwałej okoliczności

2. Ustanowienie

• ilekroć wydaje się to konieczne lub pożyteczne do należytego pasterzowania w parafii, proboszczowi można przydzielić jednego lub kilku wikariuszy parafialnych, stanowiących jego współpracowników i pozostających pod jego kierownictwem /545-1/

• może być powołany celem wypełniania całej posługi pasterskiej w odniesieniu do całej parafii lub określonej jej części lub kategorii wiernych, a także do pełnienia określonej tylko posługi /545-/

• by był ważnie mianowany musi mieć święcenia prezbiteratu

• swobodnie mianuje go bp diecezjalny - wysłuchawszy opinii proboszcza, dziekana /ale też nie musi/

• jeśli ma to być zakonnik - bp mianuje go po przedstawieniu jego kandydatury przez właściwego przełożonego

3. Obowiązki i uprawnienia

• są one zawarte w prawie powszechnym, w przepisach diecezjalnych /aktach synodu/ i dekrecie biskupa i poleceniach proboszcza /548-1/

• jeśli z pisma nominacyjnego nie wynika nic innego - wikariusz ma wspomagać proboszcza w jego posłudze wobec całej parafii i zastępowania proboszcza, z wyjątkiem aplikowania Mszy św. za parafian

• nie ma on władzy zwyczajnej w zakresie pasterskiej posługi, taka władza jest złączona z urzędem proboszcza. Proboszcz może więc zażądać od wikariusza wypełniania wszystkich posług z wyjątkiem Mszy za parafian

• winien informować proboszcza o podejmowanych poczynaniach duszpasterskich /548-3/

• podczas nieobecności proboszcza w parafii, gdy nie został mianowany administrator - wikariusz przyjmuje wszystkie obowiązki proboszcza z wyjątkiem odprawiania Mszy św. za parafian. Może więc zostać zarządcą parafii.

• ma obowiązek rezydowania w parafii, a jeśli ustanowiono go dla kilku - w jednej z nich

• ordynariusz ma się zatroszczyć by wikariusz i proboszcz prowadzili pewną formę życia wspólnego w jednym domu

• co do czasu wolnego ma on takie same uprawnienia jak proboszcz - 1 miesiąc urlopu nie licząc rekolekcji

• prawo do godziwego wynagrodzenia wg kan. 531

4. Zwolnienie z urzędu

• biskup lub administrator diecezji może usunąć wikariusza z urzędu dla słusznej przyczyny z zachowanie przepisu 682-2 /kan. 552/. Są to najczęściej

• przestępstwa za które prawo każe pozbawić urzędu

• poważne zaniedbanie obowiązków

• poważne zaniedbanie w sferze uległości proboszczowi w wykonywaniu urzędu

• utarta dobrego imienia u parafian

• nieudolność lub niezdolność wykonania obowiązków

• przeniesienie do innej parafii celem zaradzenia tamtejszym potrzebom lub zdobycia większego doświadczenia

• wikariusza będącego zakonnikiem może usunąć z urzędu lub jego przełożony lub biskup diecezji

Wikariusze okręgowi - Dziekani

1. Pojęcie

• to kapłan stojący na czele wikariatu okręgowego, czyli dekanatu zw. też dziekanem lub archiprezbiterem /553-1/

• dekanaty są tworzone na terenie diecezji z kilku sąsiadujących ze sobą parafii. Zespół zaś parafii personalnych tworzy dekanat personalny.

• dziekan kierując dekanatem spełnia funkcje administracyjne i duszpasterskie o charakterze ponadparafialnym

• początkami sięga czasów rzymskich i struktury legionów podzielonych na dekanaty - 10 żołnierzy. Dekanaty kościelne pojawiły się na terenie dzisiejszej Francji w VII w. Ostatecznie zaś uformowały się IX-XI w. na terenie Europy. Dziekan co roku wizytował podległe parafie oraz duchownych, składając sprawozdanie biskupowi. Wraz z zanikiem archidiakonatów dziekani stali się pośrednikami między biskupem a duchowieństwem i wiernymi diecezji

2. Ustanowienie

• mianuje go biskup wysłuchawszy opinii kapłanów sprawujących posługę w danym dekanacie /553-2/

• oprócz nominacji dziekana może wybierać duchowieństwo dekanatu, jeśli tak stanowi prawo partykularne

• urząd dziekana nie jest złączony z urzędem proboszcza określonej parafii /554-1/

• winien się cieszyć autorytetem u duchowieństwa i ludu ze względu na roztropność, pobożność i gorliwość

• ma być mianowany na czas określony prawem partykularnym /554-2/

• biskup może dla słusznej przyczyny usunąć go z urzędu /kan. 554-3/

• prawo powszechne nie wspomina o wicedziekanie, ale można go ustanowić i zlecić specjalne zadanie

3. Obowiązki i uprawnienia

• popieranie i koordynowanie wspólnej działalności pasterskiej w dekanacie

• czuwać by duchowni w dekanacie prowadzili odpowiednie życie i pilnie pełnili swe obowiązki

• by święte czynności były sprawowane wg przepisów liturgicznych

• czuwać nad właściwym uposażeniem kościołów i kaplic, prowadzeniem ksiąg parafialnych, zarządem parafią

• czuwa by duchowni we właściwym czasie brali udział w konferencjach i prelekcjach teologicznych

• troszczyć się o pomoc dla duchownych przeżywających trudności /555-2/

• troszczyć się dla chorych proboszczów o należyte wsparcie materialne i duchowe, a w razie ich śmierci o godny pogrzeb. Ma też w tym wypadku zabezpieczyć majątek parafialny i kościelny oraz archiwum /555-3/

• ma wizytować dekanat w sposób ustalony przez biskupa /555-4/

• biskup wysłuchuje opinii proboszcza przed zamianowaniem proboszcza i wikariusza parafii w jego dekanacie

Rektorzy Kościołów i Kapelani

Rektorzy Kościołów

1. Pojęcie

• to kapłani, którym powierzono opiekę nad jakimś kościołem, który nie jest ani parafialny, ani kapitulny, ani zakonny /kan. 556/. Są to najczęściej kościoły służące jakiejś społeczności np. akademicki

• mianuje go biskup z zachowanie prawa do prezentacji i wyboru - wówczas go tylko zatwierdza /557-1/

• nawet jeśli kościół należy do kleryckiego instytutu na prawie papieskim - rektora zatwierdza bp po przedstawieniu mu kandydata przez przełożonego.

• rektorem kościoła złączonego z seminarium lub kolegium jest rektor seminarium lub tego kolegium, ale bp może zadecydować inaczej /557-3/

2. Uprawnienia i obowiązki

• nie może sprawować czynności specjalnych zleconych proboszczowi w kan. 530 n. 1-6, chyba że za zgoda proboszcza, a gdy chodzi o błogosławienie małżeństw na podstawie jego delegacji /1118-1/

• na mocy kan. 262 - rektor seminarium duchownego pełni wobec wszystkich tam przebywających obowiązki proboszcza z wyłączeniem spraw małżeńskich

• rektor może w swym kościele odprawiać nabożeństwa liturgiczne nawet uroczyste z zachowaniem przepisów fundacyjnych i byleby to nie szkodziło posłudze parafialnej /kan. 559/

• ordynariusz miejsca może nakazać rektorowi sprawowanie pewnych czynności nawet parafialnych i udostępnianie kościoła pewnemu zespołowi wiernych, pragnących tam odprawić nabożeństwa /kan. 560/

• bez zezwolenia rektora lub właściwego przełożonego nie wolno nikomu odprawić w kościele liturgii, sprawować sakramentów /561/

• rektor pozostaje pod władzą ordynariusza i zachowując prawa nabyte jest zobowiązany do czuwania aby:

• nabożeństwa były sprawowane godnie wg przepisów

• powinności były wiernie wypełniane

• majątek był należycie administrowany

• budynek i wyposażenie kościoła poddane konserwacji i renowacji

• nie działo się nic co byłoby sprzeczne ze świętością miejsca i szacunkiem należnym świątyni /kan. 562/

3. Zwolnienie

• rektora, choćby był prezentowany lub wybrany, biskup może zwolnić dla słusznej przyczyny /563/

• rektora będącego zakonnikiem może zwolnić biskup jak i właściwy przełożony po powiadomieniu ordynariusza

Kapelani

1. Pojęcie i powołanie

• to kapłan, któremu powierza się na stałe opiekę pasterską, przynajmniej częściową nad jaką wspólnotą lub kategorią wiernych, wykonywaną wg przepisów prawa /564/

• w zależności od miejsca posługi mamy kapelanów: szpitalnych, wojskowych, pielgrzymów, stowarzyszeń itp.

• kapelana mianuje biskup lub zatwierdza prezentację oraz wybór /565/

• ordynariusz nie powinien mianować kapelana instytutu zakonnego bez porozumienia z przełożonym

• powinni być ustanowieni kapelani dla tych, których warunki życia nie pozwalają na korzystanie z posługi proboszczów - podróżujących, koczowników, pracujących na morzu /568/

• jeśli kościół nieparafialny jest złączony z siedzibą jakiejś wspólnoty lub zespołu, kapelanem powinien być rektor

• zwolnienie kapelana wg przepisów kan. 682-2 - ordynariusz miejsca dla słusznej przyczyny

2. Prawa i obowiązki

• ma mieć te uprawnienia jakich domaga się właściwa troska pasterska

• ma prawo do słuchania spowiedzi powierzonych mu wiernych

• głoszenia słowa Bożego

• udzielania Wiatyku i namaszczenia chorych

• udzielania bierzmowania w niebezpieczeństwie śmierci /kan. 566-1/

• w szpitalach, więzieniach, na morzu - ma prawo do uwalniania z kar latae sententiae nie zastrzeżonych i nie deklarowanych z zachowaniem kan. 976 - w niebezpieczeństwie śmierci

• kapelan: emigrantów, ludzi morza, koczowników, wędrownych artystów i handlowców, pielgrzymów i podróżnych:

• może odprawić msze św. 2 razy dziennie i 3 razy w niedziele i święta nakazane

• odprawienia w Wielki Czwartek drugiej mszy św.

• użycia zamiast świec lamp elektrycznych

• przechowywać Najśw. Sakrament na statkach czy wozach wędrownych w miejscu bezpiecznym i z lampką

• kapelan może odprawiać i kierować czynnościami liturgicznymi bez mieszania się w wewnętrzne sprawy instytutu

• kapelani wojskowi rządzą się specjalnymi ustawami

• wykonując swą posługę, kapelan, winien utrzymać łączność z proboszczem

Synody Biskupów po Soborze Watykańskim II

• 1967 - poświęcony zachowaniu i umocnieniu wiary katolickiej

• 1969 - nadzwyczajny - współpraca między Stolica Apostolską a Konferencją Biskupów

• 1971 - kapłaństwo sakramentalne i sprawiedliwość w świecie

• 1974 - ewangelizacja w świecie współczesnym - adhortacja Evangelii nuciandi

• 1977 - katechizacja w naszych czasach -

• 1981 -

• 1980 - rodzina chrześcijańska - adhortacja Familiaris Consortio

• 1983 - Pokuta i pojednanie - adhortacja Reconcilatio et penitentia

• 1985 - XX rocznica zakończenia Soboru Watykańskiego II

• 1987 - Powołanie i misja świeckich w świecie - adhortacja Christifideles laici

• 1990 - Formacja kapłanów w świecie współczesnym - adhoratcja Pastores dabo vobis

• 1991 - nadzwyczajny - "Jesteśmy świadkami Chrystusa" - poświęcony Europie

• 1994 - Kościół w Afryce

• 1994 - zwyczajny - życie konsekrowane - adhortacja Vita Consecrata

• 1995 - specjalny - "Chrystus nasza nadzieja" - poświęcony Libanowi

• 1997 - Kościół w Ameryce

• 1998 - Kościół w Azji

• X. 99 - Kościół w Europie - specjalny

• XI.99 - Kościół w Oceanii - specjalny

1

21

---