200920wstep do wesela0047

XCII DZIEJE TEATRALNE -WESELA-

nografów. Premiery pobudzały w tych wypadkach przeważnie (|» I żywych dyskusji, których ślady pozostały głównie w prasie i czasopismach.

Ilość wystawień Wesela w ciągu dziesięcioleci uniemożliwia ich wyliczenie w tym miejscu. Najpełniejszy, być może kompletny, wykaz premier i wznowień dramatu zawiera zestawienie dokonane przez Marię Stokową w pracy: Stanisław Wyspiański. Monografia bibliograficzna, Teatr Wyspiańskiego (jako tom XV, vol. III I Dzid zebranych S. Wyspiańskiego), Kraków 1968, s. 315—433. I

Do tej podstawowej pracy można odesłać szczególnie zaintcrc- I sowanych „dziejami teatralnymi” Wesela. Wedle wymienionego I zestawienia było jego premier i wznowień do 1966 roku (dokąd do- I chodzi chronologiczny ich układ) —197. Gdy w Galicji wysta- I wiano utwór, oczywiście od razu jawnie i bez większych zmian tekstu, to w zaborze rosyjskim rozpoczęto od przedstawień konspiracyjnych w prywatnych mieszkaniach, jak już w 1902 i 1903 (pierw- j sze z nich reżyserowała 'Laura Pytliń&ka, córka Marii Konopnickiej;. Konspiracyjne przedstawienia Wesela odbywały się również podczas okupacji niemieckiej w okresie II wojny światowej — jak w Krakowie w 1941, w Warszawie w 1944 roku, a także nawet w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen w 1944 r. U końca tej wojny podjął realizację Wesela Teatr Wojska Polskiego, dając premierę w Lublinie już 29 listopada 1944 r., a także, po przesunięciu się frontu, w Krakowie 6 lutego 1945, w tymże miesiącu w Katowicach, w marcu w Łodzi. Tegoż roku zainaugurował Weselem własny sezon teatralny (6 X 1945) w Katowicach Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego. W ciągu lat powojennych znamienna przerwa w wystawianiu dramatu Wyspiańskiego daje się stwierdzić między 1948 a 1955 rokiem; wznowi zaś jego „życic sceniczne” Teatr Domu Wojska Polskiego w Warszawie 22 lipca 1955 r.

Wesele doczekało się szczególnie wielu wystawień poza granicami ziem polskich; wyjątkowo liczne były występy polskich zespołów teatralnych z Weselem w Kijowie—w latach 1908, 1912, 1913, 1915, 1916, 1918, 1922. W Petersburgu grano Wesele w latach 1909, 1912, 1916, w Moskwie — w 1915 i 1916. Z okresu przed 11 wojną można wymienić nadto następujące miasta obce, gdzie wystawiały dramat polskie zespoły: Nowy Jork (1908), Mińsk, Kowno, Paryż, Odessę, Wiedeń, Charków, Rygę. Po II wojnie grano g> w Londynie (1948 i 1966), Pradze (1957, 1964), Moskwie (1965), Wilnie (1965).

Wesele bywało również grane przez zespoły obce, w przekładzie: w Berlinie (1908, Deutsche Theater-Kammcrspiclcj, w Paryżu (1923, Thćatre Art et Action-, przekład francuski: A. I .acia-Cyhul-ski i G. Lenormand) oraz w USA: w New Haven (1933), Pinsburgu (1951) i Nowym Jorku (1962; przekład angielski we wszystkich wypadkach: F. Sobicniowski i H. Pcarson).

Znalazło się również Wesele w programach radiowych i telewizyjnych. W 1973 r. doczekało się także oryginalnej wersji filmowej w reżyserii Andrzeja Wajdy, z udziałem znakomitych artystów teatru i filmu. Nadal pozostaje pośród twórczości dramatycznej Wyspiańskiego przedmiotem najwyższego zainteresowania reżyserów, a również krytyki oraz widzów (słuchaczy).

X. NOTA WYDAWNICZA

Wyspiański zaczął utwór pisać już w najbliższych tygodniach po weselu L. Rydla —z końcem listopada łub początkiem grudnia 1900 r. Najwcześniej powstała scena z Gospodarzem i Wemy-borą, również wcześnie scena z Dziennikarzem i Stańczykiem. Dramat rozrastał się w trakcie tworzenia — aż do połowy lutego, kiedy autor czytał go Kotarbińskiemu (17 II).

Pierwsze wydanie Wesela wyszło w Krakowie nakładem autora na przełomie kwietnia i maja 1901 r. W lipcu tegoż roku ukazało się drugie wydanie. Następne wyszło w 1903 r. (nakładem H. Alten-berga). Wydanie pośmiertne — kolejne czwarte — ukazało się w 1908 r., także w Krakowie. Potem wydawano utwór wielokrotnie, często z komentarzami.