Lawrence Venuti �Przek�ad, wsp�lnota, utopia�

t-zeklad, wspólnota, utopia 285

Publiczność, która zgromadziła się wokół tych przekładów, była niewielka, określo-sa profesjonalnie lub instytucjonalnie i zdeterminowana przez kompetencje kulturo-

czy to dotyczące znajomości obcego języka i literatury, czy też tradycji poetyckich języka przekładu. Tłumaczenie stało się ośrodkiem, wokół którego powstały wspóino-ł rozbieżne: obce i rodzime, akademickie i literackie. Aby podtrzymać swoje językowe i kulturowe różnice, aby pozostać czytelnym i Interesującym dla owych wspólnot we-* ich własnych kryteriów, przekład dal początek własnej wspólnocie, wspólnocie wyrażeniowej (imagined), w sensie, jaki nadał temu słowu Benedict Anderson: człon-towie tej wspólnoty .nigdy nie poznają większości swoich współczłonków, nie spotkają się z nimi ani nawet nie będą wiedzieli o ich istnieniu, niemniej w umyśle każdego lamch istnieje obraz łączącej ich komunii’ (Anderson 1991:6). W wypadku przekładu •brąz ten wywodzi się z reprezentacji obcego tekstu stworzonej przez tłumacza, z ko-ataukafiii inskrybowanej elementami rodzimymi. Tłumaczyć to wymyślać dla obcego •tistu nową publiczność, świadomą, że zainteresowanie przekładem dzieli z innymi leąytelnikami, obcymi i rodzimymi - nawet jeśli są to zainteresowania wzajemnie nie-■spóimieme.

Wspólnoty wyobrażeniowe, które zajmowały Andersona, byty wspólnotami nacjo-mfctycznymi, opartymi na poczuciu przynależności do konkretnego narodu. Przelda-i# niewątpliwie tworzyły takie wspólnoty poprzez import obcych idei, które stymulowały powstawanie masowych ruchów politycznych w kulturze rodzimej. Na przełomie Mriewiętnastego i dwudziestego wieku chiński tłumacz Yan Fu celowo zajął się dziela-¹ je Thomasa Henry’ego Htndeya i Herberta Spencera dotyczącymi teorii ewolucji, aby padbudować chińską kulturę narodową. Przełożył zachodnie pojęcia agresji zawarte ■ darwinizmie społecznym w celu formowania agresywnej tożsamości Chińczyków, tera byłaby zdolna przeciwstawić się zachodnim, przede wszystkim brytyjskim, zamierzeniom koionizacyjnym (Schwartz 1964; Pusey 1988). Hu Shih, współczesny ba-j*cz, wspominał później wpływ książki Hiudeya Eeolution and Ethies w wersji Yan Fu: Ljb okresie częstych militarnych klęsk, szczególnie po upokorzeniach okresu powsta-k bokserów, hasło suruival <)f theftttest (po chińsku dosl. nlepsi zwyciężają, gorsi przegrywają, przystosowani przetrwają*) stało się jakby zawołaniem bojowym’ (prze-teione i zacytowane w: Schwartz 1964:259, przyp. 14).

Wspólnoty wyobrażeniowe wyrosłe wokói przekładu wywołują efekty komercyjne. kulturowe i polityczne. Rozważmy na przykład masową publiczność gromadzącą ■? wokół przekładu bestsellera. Już choćby z powodu rozmiaru wspólnota tego ro-śzaju jest zbiorowiskiem ludzi z najróżniejszych rodzimych środowisk, określonym fnez zainteresowanie obcym tekstem, jednakże świadomym przynależności do pewnego ruchu zbiorowego, narodowego rynku fascynacji literaturą obcą. Każde ze środowisk będzie, co nieuniknione, inaczej odczytywać ów przekiad, tak że w niektórych