Ocena wiarygodnosci zeznan swiadkow w procesie karnym0

Świadek—pojęcie i znaczenie w postępowaniu karnym

pierwsze regulacje odnoszące się do dowodu z zeznań świadków. W kol. V § 34 znajdujemy następującą regulację: „Jeśli jakiś obywatel wystąpił jako świadek i okazał się krzywoprzysiężcą, zapłaci 15 sykli:srebra", zaś w §35: „Jeśli jakiś obywatel wystąpił jako świadek, lecz uchyli! się od (złożenia) przysięgi, zapłaci tyle, o ile chodzi w procesie".¹

.Ciekawe rozwiązania dotyczące świadków i ich zeznań odnajdujemy także w kodeksie Lipk-lsztara. Regulacje te dotyczą fałszywego oskarżenia i stanowią, że: „jeśli ktoś kogoś innego, nie schwytawszy na gorącym uczynku, oskarża o coś, o czym on nie wie i nie udowadnia mu tego, poniesie karę przewidzianą za to, o co go oskarżył (art. 17), a jeśli jakiś człowiek mówi, że córka (innego) człowieka, która nie jest jeszcze poślubiona, miała stosunek płciowy, gdy zostanie stwierdzone, że nie miała stosunku płciowego, (oszczerca) zapłaci 10 sykli srebra (art. 3S)".² Technika prawodawcza tych zbiorów praw, przejawiająca się m.in. rozpoczynaniem poszczególnych przepisów od słów „Jeśli" (Tukum-bi) oznacza, że regulacje te opierają się na długotrwałej tradycji, kontynuowanej następnie w Kodeksie Hammurabiego, zbiorze prawa z Eszunny czy Biblii, a zatem już wtedy dostrzegano potrzebę wzmacniania zeznań świadka przysięgą i sformułowania sankcji za krzywoprzysięstwo.³*

W Kodeksie Hammurabiego, chyba najpowszechniej znanym pomruku prawodawstwa, pochodzącego z czasów państwa slaro-babilońskiego, odnajdujemy sporo przepisów dotyczących świadków.⁴ Co prawda kodeks ten nie określał wartości świadków, a każda ze stron mogła powoływać własnych świadków, to np. niewolnicy traktowani byli jak rzeczy, chociaż w pewnym zakresie mieli osobowość prawną, gdyż status niewolnika w Mezopotamii był nieporównywalnie lepszy od jego odpowiednika w antycznej Grecji.⁵ Kodeks ten tak naprawdę jest spisem praw zwyczajowych, orzeczeń sądowych, wyroków i rozporządzeń wydanych przez króla w czasie jego panowania. Stąd też jego kazuistyczny charakter. Wiele orzeczeń w nim zawartych opiera się na ordaliach, jednak poza ordalia-mi zeznania świadków cieszyły się większym uznaniem niż inne dowody. I tak przykładowo wymagane było przedstawienie świadków zakupu, jeżeli istniała wątpliwość co do legalności pochodzenia danej rzeczy,⁶ czy też wprowadzono (nazwalibyśmy to dzisiaj „terminy procesowe zawite") czas na sprowadzenie świadków —-„jeżeli świadkowie obywatela nie są w pobliżu sędziowie termin za sześć miesięcy wyznaczą mu, a jeśli przez sześć miesięcy świadków swych nie przyprowadzi, człowiek ten jest kłamcą i karę rozprawy tej w pełni poniesie"

2.2. Źródła Starohebrajskie

Problematykę dowodu z zeznań świadka odnaleźć można także w źródłach starohebrajskich. W X wieku p.n.e., za czasów króla Salomona, państwo Izrael było niewątpliwie jedną z potęg ówczesnego świata i kolebką pierwszego systemu monoteistycznego naszego kręgu kulturowego. W Piśmie świętym Starego Testamentu, czyli Biblii, obok kanonów wiary sformułowane były także obowiązujące prawa zawarte w tzw. Pięcioksięgu, złożonym z ksiąg: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, Liczb i Powtórzonego Prawa. Według tradycji Pięcioksiąg powstał z objawienia Boga Mojżeszowi, któremu przypisuje się autorslwo całości dzieła.

C. Kućerewicz, Najstarsze Prawa Świnia, :i-ićr studiów. Wydawnictwo UL, Łódź 1990, s. 15.

³⁴ Tamże, s. 38.

” Tamże, s. 28.

^w Kodeks Hammurabiego pochodzi z 1752 r. p.n.e. Odnaleziony zosta! na przebrnie 1901 i 1902 r. przez francuską ekspedycję archeologiczną j zawiera zbiór orzecznictwa sądowego sprzed prawic 40 wieków.

M. Stępień, Wprowadzenie do kodeksu łianmuralHefp (w:) Koitós Hammurabiego, prze':. M. Stępień, Alfa, Warszawa 1996, s. 41.

Paragraf 9: .Jeśli obywatel, któremu cokolwiek zginęło, to coś zgubione w rękach (innego) obywatela pochwycił, (a jeżeli) obywatel, w którego rękach jego zguba została pochwycona powiedział: -Sprzedawca sprzedał mi to, przy świadkach dokonałem zakupu-, natomiast właściciel zguby powiedział: -Świadków znających zgubę moją zaprawdę przyprowadzę^ i jeśli nabywca sprzedawcę, który mu sprzedał oraz świadków, przy których dokonał zakupu, przyprowadzi, a takie właściciel zguby świadków znających zgubę jego przyprowadzi, sędziowie słowa ich sprawdzą i świadkowie, przy których zakup zosta! dokonany oraz świadkowie znający zgubę, to co wiedzą przed bogiem oświadczą: sprzedawca (zatem) jest złodziejem (i) zostanie zabity" — Kodeki Hammurabiego..op. cii., s. 82.

Paragraf 13 kodeksu, za: Kodeks Hammurabiego. ., cp S3.