Ocena wiarygodnosci zeznan swiadkow w procesie karnym7

świadek—pojęcie i znaczenie wposlfpoiwni;; kantyn;

świadek—pojęcie i znaczenie wposlfpoiwni;; kantyn;

fw

1

!-

Sr "

m

w^:

j* r

- . .^ł.

-    -

c    .

je.,

że zaliczyć je należy do środków pozaprocesowych, wykorzystywa-nychjw.pracy operacyjnej.¹¹ Nie można się i tym jednak zgodzić Istota korzystania ztzw. osóo zanjanyćr. poioęa na czym i?.?:-:. Chodziw niej o takie uzyskiwanie mformaci*. które ma cechy wzdęć.-nej stałości. Nie będzie więc „osobą zaufaną", czy inaczej tajnym współpracownikiem (agentem, konfidentem) osoba, która jednorazowo udzieliła informacji, zastrzegając sobie nieujawnianie nazwiska.' Osoby zaufane dzielimy bowiem na współpracowników stałych i doraźnych, czyli pozyskanych do jednej konkretnej sprawy, wywodzących się ze środowisk kryminogennych i tkwiących w nich oraz osoby, które mają jedynie kontakt z określonymi środowiskami i dysponują informacjami przydatnymi w pracy policyjnej. Pozyskany fajny'współpracownik jest wynagradzany za przekazywane infórmaqe, proporcjonalnie do ich wartości, rodzaju, aktualności i wjsposób odpowiadający oczekiwaniom i statusowi społecznemu. Wynagrodzenie to wypłacane jest z funduszu operacyjnego policji i może przyjmować postać premii pieniężnej {często z góry ustalonej), określonego prezentu, a nawet drobnej przysługi czy pomocy w rozwiązaniu jakiegoś problemu. Podstawową zasadą współpracy z osobami zaufanymi jest utrzymywanie w tajemnicy źródła pochodzenia informacji. Zasada pełnej dyskrecji w kontaktach z osobami zaufanymi służy nie tylko zapewnieniu im bezpieczeństwa (np. przed zemstą ze strony środowiska), ale także temu, że ujawnienie źródła informacji uniemożliwiłoby dalsze korzystanie z usług tych osób. Z zasady tej wynika reguła niepowolywania osób zaufanych na świadków w tych sprawach, w których udzielali poufnych informacji.-Zapewnienie informatorowi dyskrecji obowiązuje w okresie współpracy z nim i po jej zakończeniu. W przypadku świadków w rozumieniu, kryminalistycznym chodzi właśnie o udzielenie informacji, często jednorazowej, o danym czynie będącym przedmiotem postępowania, bez określonych profitów, wynagrodzenia, zakładania teczki informatora, nadawania mu pseudonimu i prowadzenia dalszej pracy. a£enturalnej. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, a także niezaprzeczalny fakt, że taka kategoria osób istnieje w praktyce, ^{1 2}

należało ją wyraźnie wyodrębnić, nadając ini miano świadków w rozumieniu kryminalistycznym.

Rodzaje świadków można mnożyć wręcz w nieskończoność, przyjmując za podstawę podziału bardzo różne kryteria. Przykładowo możemy jeszcze mówić o świadkach przybranych,^w świad-kach-biegłych, świadkach-specjalistach,³ świadkach powoływanych do wykazania alibi,⁴ świadkach incognito czy koronnych. Z punktu widzenia niniejszej pracy najistotniejsi są świadkowie bezpośredni czynu, decyzją organu procesowego mający obowiązek złożenia zeznania przed upoważnionym organem procesowym. Nieistotne są więc inne cechy, jakie posiadają lub których im brakuje, a które nie mają wpływu na ten fakt wyjściowy. Pamiętać bowiem trzeba, że polskie prawo procesowe nie przewiduje żadnych cenzusów warunkujących dopuszczenie kogoś do zeznawania.⁵ Dlatego też, biorąc pod uwagę przyjęte założenia i wynikające z nich ograniczenia, problematyka definicji i rodzajów' świadków zostaje jedynie zasygnalizowana w przedstawionym powyżej zakresie, bez uzurpowania sobie prawa do pełnego i wyczerpującego omówienia tego zagadnienia.

Kto zatem może być świadkiem? W polskim systemie prawnym może nim być każda osoba bez względu na wiek, pleć, stan psychiczny lub fizyczny, pozycję społeczną, karalność. Przepisy obowiązujących procedur sądowych nie znają już ustawowych przyczyn dyskwalifikacji zeznań świadka. Zasada ta dotyczy zarówno sytuacji, w której z góry zakłada się niewiarygodnośćświadków faktycznych, jak i wykluczenia pewnych kategorii osób ze względu na ich właściwości psychofizyczne, uniemożliwiające im dokonywanie prawidłowych spostrzeżeń oraz przekazywanie ich sądowi.

jedynymi ograniczeniami w dopuszczalności przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka w^r procesie karnym są następujące sytuacje przewidziane przepisami procedury karnej:

27

1

“ Por.S. Koebckę,Przyczynek do rozmżAń o teorii pracy operacyjnej. Prób.Krym. 1981, nr 150,

2

227 in,

3

^Jl Bliżej na ten tetnat patrz np. Z. Ponarski,0 udziale osób przybranych rt- posffpawiru przy-$otoimvczym. Pal. 1S70. nr 6.

^:5 Ma temat specyfiki tej kategorii świadków wypowiada! się np. Z. Martyniak, Świitiick-spccja/isła w procesie karnym. Prób Praw. 1985, nr 12.

4

^:t Bliżej T. Tomaszowski, /MM, probhnatyfa hymmotisUiczno, Wydawnictwo Prawnicze, 1993. s. 159 i n.

5

^r i. Gurgul, Z _r‘?n?Wei?ii?fyfci oceny zr:Prz.Po! 1992, nr 4. s. 29.