Przemiany męskości w kulturze współczesnej (7)

Knyilatlwtfla

falą przestępstw wśród małoletnich. Według Piecka coraz silniejsze ataki na model ojca jako nieobecnego żywiciela rodziny (ćistant father-breadwinnei) powodują nasilenie napięcia między tym modelem ojcostwa i koncepcjami zwiększenia uczestnictwa ojca w rodzinie.

David Popenoe uważa, że małżeństwo jest uniwersalną instytucją występującą we wszystkich znanych kulturach, lecz dziś w wysoko uprzemysłowionych społeczeństwach ulega ono dezinstytucjonalizacji⁴². Próbę opisu przemian relacji między mężczyznami a kobietami podjął Anthony Giddens. Według niego istnieje przepaść między współczesnością (późną nowoczesnością) a szeroko rozumianą kulturą tradycyjną. Giddensowska teoria czystego związku (pure relationships) opiera się na założeniu, iż cechą charakterystyczną współczesnej kultury jest odcięcie jednostkowej tożsamości od narzuconych z zewnątrz niezmiennych zasad i wzorów postępowania, które definiowały życie ludzi w czasach przednowoczesnych. Dawniej małżeństwo było kontraktem, w dodatku zawieranym najczęściej z inicjatywy rodziców lub krewnych, a nie samych małżonków. Węzeł małżeński był umacniany przez podział obowiązków między małżonkami, zgodnie z którym mężczyzna zarabia na życie, a kobieta dba o dzieci i dom. Współczesna wspólnota dwojga ludzi staje się w coraz większym stopniu związkiem tworzonym i podtrzymywanym, o ile bliski kontakt z drugą osobą jest źródłem satysfakcji emocjonalnej. Czyste związki mają wartość tylko w relacji do tego, co oferują partnerom. W tym właśnie sensie dzisiejsze związki są „czyste” - „istnieją wyłącznie dla nich samych"⁴³. Brytyjski socjolog zaznacza, że w opisanym przez niego modelu istnieją elementy tworzące inne relacje, na przykład między kochankami tej samej płci lub bardzo bliskimi przyjaciółmi. Autor uważa, że czysty związek jest trudniejszy do utrzymania niż relacja wyznaczona przez kryteria zewnętrzne (małżeństwo tradycyjne), ponieważ wszelkie nieporozumienia między partnerami zagrażają samemu związkowi⁴⁴. Począwszy od lat sześćdziesiątych XX wieku w Europie Zachodniej obserwuje się spadek dzietności, wzrost średniego wieku zawierania małżeństw oraz obniżenie się skłonności do wchodzenia w sformalizowany związek małżeński. Twórca teorii „drugiego przejścia demograficznego" Dirk J. van de Kaa wyróżnił charakterystyczne kierunki ewolucji rodziny, wiążące się głównie z modyfikacją modelu sformalizowanej rodziny małej (nuklearnej) na

⁴¹D. Popenoe, Modem Marriage: ReMtg the Cuttural Script, [w:] The Gendered Scdety Reader, red M.S. Kknmel, A. Aranson, Naw York-Oxford 2000. s. 151.

⁹ A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość.., s. 124.

⁴⁴ Por.: A. Giddens, The Tians/otmation ołlnimacy. Sexuaśty, Lov§ and Eroticłsm h Modem Socfetfee, CaMomia 1992; tonie. Nowoczesność I tożsamość..

rzecz modelu rodziny nieformalnej (kohabitacyjnej) oraz dalej postępującą indywidualizacją członków rodziny. Zmiany we wzorach zachowań mogą być łączone z przeobrażeniami w systemie i hierarchii wartości ostatnich dziesięcioleci (ważną rolę odgrywają tu: mobilność społeczna I przestrzenna jednostki, sekularyzacja świadomości, upowszechnienie postawy konsumpcyjnej)^{1 2}. Obecnie w większości krajów zachodnich zaznacza się przewaga par kohabitujących (konkubinatów), najczęściej bezdzietnych, nad konwencjonalnymi małżeństwami. Z badań Europen Family and Fertllity Surveys prowdzonych w 1994 roku pod kierunkiem UN Economic Commission for Europę wynika, że najwięcej par kohabitujących w wieku 16-29 lat jest w Danii (72%), Holandii (54%), Francji (45%) I Wielkiej Brytanii (38%)*.

Procesy obserwowane od kilku dekad w Europie Zachodniej I w Stanach Zjednoczonych, w latach dziewięćdziesiątych uwidoczniły się również w naszym kraju. Mirosława Marody twierdzi, że dziś także w Polsce oprócz małżeństw tradycyjnych i konkubinatów istnieje wiele innych modeli związków między mężczyznami i kobietami³. Są związki typu LAT (Uvlng Apart To-gether lub Live Alone Togethei), które dotyczą partnerów utrzymujących stałe kontakty seksualne, tworzących parę monogamiczną, ale zamieszkujących oddzielnie. Istnieją również pary typu DINKS (Double Income No Kids, określane czasem jako Dual-Career Famityi, w których partnerzy wzajemnie wspierają się w robieniu kariery zawodowej, rezygnując z posiadania dzieci. Warto dodać, że w Stanach Zjednoczonych pojawiły się związki osób wielo-kochających, które w skrócie nazywają siebie poty (od angielskiego neologizmu potyamorouś). Wielokochające to osoby niepoprzestające na jednym związku, będące w wielu poważnych relacjach jednocześnie: hetero-, homo-lub biseksualnych⁴. W kulturze zachodniej spotykamy też model określany mianem „przyjacielscy kochankowie", w którym kobieta pozostaje we względnie trwałym związku jednocześnie z kilkoma partnerami, a przy tym każdy z nich ma przypisaną inną rolę⁵. W naszym kraju zwiększa się liczba związków nieformalnych, zwłaszcza w miastach i wśród młodych ludzi. Pojawiają się również związki typu LAT w kręgach zamożnych, młodych przedstawicieli

F. Adamski, Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków 2002, a. 160; K. Słany, Alternatywne formy tycia molźeńsko-rodzinnego w ponowoczasnym świede, Kraków 2002, a. 67-70; M. Racław-Mar-kowska, Od jednorodności do różnorodności: modernizacja rodzin w Polsce, .Problemy Rodziny" 2000, nr 2-3,8.24-25.

⁴¹ Cyt za: K. Siany, Alternatywne formy..., 1.141-142.

M. Marody, Rodzina wielorodzinna. Rozmowa Wojciecha Mazurskiego z Mirosławą Marody, JDuży Formaf, dodałak „Gazaly Wytwczef 2000, nr 186, a. S-S.

⁴¹P. Hania, Sekt postmodernistyczny, „FOnaiT 2005, nr 48, a. 34-35 (przedruk z .The Obaan/er”).

Zob.: M. Marody, Rodzina wielorodzinna...