skanowanie 10 11 15 32 (6)

214 Rozdział 10

malnego przeżywania kolejnych faz cyklu życia i niesieniu pomocy w przypadku jego załamania.

Zmiany warunków życia i możliwości zaspokajania potrzeb, które są związane z procesem starzenia się, przemawiają za koniecznością działania polityki społecznej. Przejawiać się ono powinno w identyfikacji i uwzględnianiu problemów życiowych seniorów w polityce społecznej. Ich właściwe rozwiązywanie powoduje wymóg opracowywania zasad podmiotowej polityki wobec (permanentnie powiększającej się liczebnie populacji) ludzi w starszym wieku, a wśród jej priorytetów powinny znaleźć się przede wszystkim działania na rzecz jak najdłuższego utrzymania życiowej samodzielności.

Niewątpliwie najbardziej istotnymi przesłankami, które powodują konieczność powstania (szczegółowej) polityki społecznej wobec ludzi starszych, są procesy demograficzne, które powodują konieczność zaangażowania podmiotów polityki społecznej w działania realizowane w poprzednich fazach życia przede wszystkim przez rodzinę i najbliższe otoczenie seniora.

Podmioty polityki społecznej zajmują się określaniem zasad oraz realizacją jej celów. Wyróżnia się podmioty międzynarodowe oraz krajowe, wśród tych drugich natomiast centralne podmioty państwowe i samorządowe oraz organizacje pozarządowe.

Największy zasięg terytorialny mają oczywiście międzynarodowe podmioty polityki społecznej, których celem jest wyrównywanie różnic i tworzenie szans poprawy życia grupom najsłabszym pod względem ekonomicznym. Ich przedsięwzięcia polegają w dużej mierze na promowaniu sprawiedliwości socjalnej, poprawy warunków życia i ochrony zdrowia. Opracowywane są zatem deklaracje i zalecenia dla państw, dotyczące celów polityki społecznej, które mają najczęściej charakter ogólnych wytycznych, a rządom pozostawia się wybór w określaniu priorytetów i metod realizacji polityki społecznej.

Do podmiotów kreujących i realizujących politykę społeczną w skali globalnej zaliczane są przede wszystkim wyspecjalizowane agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Wśród działających na rzecz ludzi starszych należy wyróżnić przede wszystkim WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), do której w tym względzie należy promowanie działań na rzecz życia w zdrowiu do późnej starości i aktywnego starzenia się. W ramach ONZ działa również Międzynarodowy Instytut do spraw Starzenia (INIA), który ma za zadanie zaspokajanie potrzeb szkoleniowych państw rozwijających się m.in. w dziedzinie realizacji planu wiedeńskiego^J". Wydawane są również ważne dokumenty, jak choćby przyjęte w 1991 r. Zasauy Działania na rzecz Osób Starszych ' obejmuiące prawo ludzi

⁴²    Międzynarodowy Plan Działań w Kwestii Starzenia się Społeczeństw, przyjęty w 1982 r.

⁴³    Za' Z Wożniak, Problemy starzenia się i starości wyzwaniem dla polityki społecznej na progu III tysiąclecia, .#-uch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1999, z. 1, s. 30.

starych do niezależności, współuczestnictwa, opieki, samorealizacji i godności. Na ich podstawie opracowano Koncepcyjne Ramy Międzynarodowego Roku Osób Starszych (1999 r.), dotyczące czterech podstawowych problemów: sytuacji osób starszych, indywidualnego rozwoju przez całe życie, związków międzypokoleniowych oraz wzajemnych relacji pomiędzy starzeniem się i rozwojem społecznym.

W 2002 r. Międzynarodowa Organizacja Pracy określiła podstawowe zasady polityki rynku pracy wobec osób starszych, do których zalicza się: stopniowe i łagodne przechodzenie od aktywności do bierności zawodowej i umożliwienie ludziom starszym pozostawania aktywnymi tak długo, jak tego pragną, zapobieganie dyskryminacji ludzi starszych na rynku pracy z powodu wieku, umożliwienie im udziału w kształceniu ustawicznym, wykorzystywanie nowych technologii do włączania starszych osób w rynek pracy, równe traktowanie przez systemy zabezpieczenia społecznego kobiet i mężczyzn.

Również Wspólnoty Europejskie tworzą prawo i kreują politykę społeczną w skali ugrupowania. Zasadniczą rolę wśród wspólnotowych podmiotów pełnią: Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski (szczególnie Komisja Spraw Socjalnych i Pracy, Komisja Środowiska, Ochrony Zdrowia i Ochrony Konsumentów), a także Trybunał Sprawiedliwości i Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

Wśród wspólnotowych aktów prawnych szczególne znaczenie dla polityki społecznej ma Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców (nazywana Kartą Socjalną Wspólnoty Europejskiej) z 9 grudnia 1989 r. W dokumencie tym, w odniesieniu do osób starszych ustalono, że każdy po przejściu na emeryturę powinien dysponować środkami zapewniającymi odpowiedni poziom życia oraz że osoba, która po osiągnięciu wieku emerytalnego nie ma uprawnień emerytalnych lub nie dysponuje innymi środkami utrzymania, powinna korzystać z zapomóg, świadczeń pomocy społecznej i rzeczowych w przypadku choroby, odpowiedni do potrzeb⁴⁴.

W celu promocji idei zawartych w opracowanych dokumentach 1993 r. został ogłoszony Europejskim Rokiem Ludzi Starszych i Solidarności między Pokoleniami, co znalazło wyraz w specjalnie uchwalonej dyrektywie⁴⁵. Wskazano w niej obszary polityki społecznej, które wymagają, szczególnej uwagi ze strony rządów krajów członkowskich (poziom dochodów i standard życia, mieszkanie i mobilność przestrzenną, usługi pielęgnacyjne i pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, a także pracę zawodową ludzi starszych, przygotowanie ich do przejścia na emeryturę oraz integrację społeczną ludzi starszych).

⁴⁴    Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach Wspólnoty Europejskiej art. 24-25.

⁴⁵    Dyrektywa Rady nr 92/440/EW'G z 24 czerwca 1992 r. w sprawie zorganizowania Roku Osób Starych i Solidarności Między Pokoleniami.