skanowanie 10 11 15 32 (9)

216 Rozdział 10

Na podstawie zapisu w Traktacie Amsterdamskim (art. 13)⁴⁶ w 2000 r. przyjęto dyrektywę zobowiązującą państwa członkowskie do wprowadzenia krajowych regulacji zakazujących dyskryminacji na tle pochodzenia rasowego, w dziedzinie zatrudnienia, kształcenia zawodowego i edukacji, nazwaną dyrektywą o równości rasowej⁴⁷. W tym samym roku uchwalono również tzw. dyrektywę o równości zatrudnienia⁴⁸ zakazującą dyskryminacji w zatrudnieniu i pracy, na której podstawie od 1 stycznia 2004 r. do polskiego kodeksu pracy dodano przepisy zakazujące dyskryminacji, w tym także ze względu na wiek⁴⁹ (co zostało rozciągnięte także na pośrednictwo pracy⁵⁰) i sankcje za naruszenie tego zakazu⁵¹.

Oprócz scharakteryzowanych wyżej podmiotów polityki społecznej, w skali międzynarodowej funkcjonują również i inne działające na rzecz ludzi starych, wśród których do najbardziej znaczących należą: EURAG⁵², AGE⁵³, AIUTA⁵⁴.

⁴⁶    „Bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszego traktatu i w granicach kompetencji, które traktat powierza Wspólnocie, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną”.

⁴⁷    Dyrektywa Rady 2000/43/EC.

⁴⁸    Dyrektywa Rady 2000/78/EC.

⁴⁹    Rozdział Ila Kodeksu Pracy - Równe traktowanie w zatrudnieniu, zmiana DzU z 2003 r., nr 213, poz. 2081; Ustawa z 26 czerwca 1974 r., Kodeks Pracy (tekst jednolity) DzU z 2006 r., nr 133, poz. 935.

⁵⁰    Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, DzU z 2004 r., nr 99, poz. 1001.

⁵¹    Zgodnie z art. 123 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, karze grzywny, nie niższej niż 3000 zł, podlega ten, kto ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne i wyznanie religijne lub ze względu na przynależność związkową odmówi zatrudnienia kandydata na wolnym miejscu zatrudnienia lub miejscu przygotowania zawodowego.

⁵²    Europejska Federacja Osób Starszych (EURAG), działająca od 1962 r., niezależna politycznie, nienastawiona na zysk europejska federacja skupiająca ponad 150 organizacji ludzi starszych z 30 krajów (należą do niej również polskie organizacje m.in. Towarzystwo Pomocy Starszej Generacji VIS YITALIS z Poznania, Fundacja „Emeryt”, Stowarzyszenie „Pro-Senior” z Piły). Do głównych celów EURAG należą: promowanie solidarności między pokoleniami i samopomocy, rozwijanie umiejętności ludzi starszych, działania na rzecz poprawy jakości ich życia, www.eurag-europe.org

⁵³    Europejska Platforma Ludzi Starszych (AGE) funkcjonuje od 2001 r., jest międzynarodowym stowarzyszeniem typu non profit, które skupia około 140 organizacji seniorskich i pracujących z osobami starszymi z UE, w tym także z Polski (Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera oraz Fundacja Samaritanus). AGE ma spełniać rolę pomostu pomiędzy organizacjami członkowskimi a instytucjami UE, do głównych jej działań należy wpływanie na ustawodawstwo i wypracowywanie nowych rozwiązań w dziedzinie emerytur, opieki zdrowotnej, uczestnictwa seniorów w życiu społecznym, zatrudnienia i walki z dyskryminacją ze względu na wiek, www.age-platform.org

Dla polityki wobec ludzi starych najbardziej istotne znaczenie mają podmioty krajowe, dlatego że rozwiązywanie problemów seniorów jest uznawane powszechnie za domenę poszczególnych państw. Państwo jako główny kreator oraz gwarant działania systemu szeroko rozumianego zabezpieczenia społecznego jest także odpowiedzialne za bezpieczeństwo socjalne ludzi starych.

Zakres zabezpieczenia społecznego wyznacza w naszym kraju Konstytucja RJP⁵³, w której napisano, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego (art. 67). Ponadto władze są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku (art. 68 ust.3). Szczegółowe przepisy i formy tej szczególnej opieki określają ustawy i rozporządzenia.

Wśród podmiotów państwowych wyróżnia się ustawodawcze, wykonawcze sądownicze. Domeną legislatywy w Polsce, jest formułowanie i stanowienie prawa w obszarze polityki społecznej. Stanowienie przepisów wykonawczych dla przyjętych ustaw oraz określanie zasad finansowania polityki społecznej obliguje podmioty realizujące politykę społeczną w skali kraju. W tym obszarze zaznacza się przede wszystkim rola rządu, w tym kilku ministerstw i urzędów centralnych w sposób szczególny. To właśnie podmioty szczebla ministerialnego przygotowują projekty ustaw, opracowują podział środków budżetowych oraz określają priorytety polityki społecznej.

Zadania z zakresu polityki społecznej wobec ludzi starych pozostają przede wszystkim domeną Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Zdrowia. Istotne znaczenie mają w tym względzie również instytucje takie jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) czy w przypadku rolników - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) oraz wyspecjalizowane fundusze.

Podmioty centralnej polityki społecznej formują ogólne jej cele i koordynują programy krajowe, natomiast określanie celów szczegółowych i ich realizacja przebiega w skali lokalnej. Na tym bowiem poziomie można dokładniej określić potrzeby i sposoby ich zaspokajania, uwzględniając ich charakterystyczną specyfikę.

Szczególne rozległe są obowiązki samorządu wobec osób w podeszłym wieku w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym. Wzrost liczby trwale chorych lub dotkniętych inwalidztwem oraz osób w podeszłym wieku stawia przed państwem obowiązek podejmowania działań zapobiegawczych oraz łagodzących nega-

⁵⁴    Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku (AIUTA), to organizacja skupiająca uniwersytety trzeciego wieku z całego świata, jej celem jest przede wszystkim promowanie edukacji osób starszych, wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy placówkami z różnych krajów, a także prowadzenie badań na temat edukacji dorosłych. Członkami AIUTA są też polskie uniwersytety trzeciego wieku np. Lubelski UTW, Warszawski UTW i Mokotowski UTW, www.aiuta.asso.fr

⁵⁵    Konstytucja RP, DzU z 1997 r., nr 78, poz. 483.