skanowanie 10 11 15 32 (5)

212 Rozdział 10

oraz usługi zorientowane na ciężkie prace domowe, pomoc w zakupach i dostarczanie posiłków, mogłoby wydatnie pomóc wielu seniorom.

Ludzie żyją coraz dłużej, a starość kojarzona jest często z niepełnosprawnością oraz wzrastającym zapotrzebowaniem na pomoc rodzin i instytucji, kosztownym leczeniem oraz rehabilitacją. Wzrost liczby osób starych i sędziwych będzie miał konsekwencje zarówno w popycie, jak i podaży usług medycznych, tak w sferze usług publicznych, jak i prywatnych. W przyszłości systematycznie wzrastać więc będzie zapotrzebowanie na świadczenia zdrowotne. Zasadnicze znaczenie w tym względzie będzie miał również charakter tych świadczeń, nakierowany w coraz większym stopniu na potrzeby starzejących się społeczeństw. W związku z tym wymagana będzie większa koncentracja w sferze opieki nad osobami przewlekle chorymi oraz niedołężnymi. Należy mieć również na uwadze fakt, iż kolejne pokolenia osób wchodzących w fazę starości będą bardziej świadome swoich praw, będą bardziej zorientowane na dbałość o zdrowie, oczekując też określonego poziomu świadczeń zdrowotnych, polepszających jakość życia.

10.2. Polityka państwa wobec ludzi starych

W polityce społecznej rozróżniana jest polityka społeczna wobec ludzi starszych i polityka wobec starości. Pierwsza z nich czyni przedmiotem swego zainteresowania zaspokojenie potrzeb starych ludzi, natomiast draga określa cele i oceny polityki społecznej z punktu widzenia jej wpływu na prawidłowy przebieg poszczególnych faz życia^J6.

B. Szatur-Jaworska przez politykę społeczną wobec ludzi starych proponuje rozumieć politykę, której celem jest stwarzanie obecnie — i na przyszłość — warunków zaspokajania potrzeb ludzi starych oraz kształtowanie odpowiednich relacji pomiędzy starszym pokoleniem a młodszymi generacjami, drogą ograniczania uzależnienia starszych od młodszych, zapobiegania marginalizacji ludzi starych oraz kształtowania stosunków międzypokoleniowej solidarności^. Na pierwszy plan wysuwa się zatem stworzenie odpowiednich warunków bytu ludzi starych, oraz korzystanie z pomocy, wtedy kiedy stanie się ona konieczna. Podkreślona jest także rola solidarności międzypokoleniowej.

P. Błędowski definiuje politykę społeczną wobec ludzi starych jako system działań skierowanych do osób w wieku poprodukcyjnym oraz ich rodzin. Działania te mają na celu wszechstronną kompensację malejących z wiekiem możliwości

³⁶ B. Szatur-Jaworska, Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, ASPRA-JR, Warszawa 2000, s. 109.

³' Ibidem, s. 121.

samodzielnego zaspokajania potrzeb oraz integrację z lokalną społeczności^. W tej koncepcji polityki wobec ludzi starszych upatruje się konieczności wyrównywania niedoborów, które objawiają się w życiu starzejącego się człowieka. Dlatego też akcent położony jest na umożliwienie ludziom starszym samodzielnego życia w miarę możliwości, a także na zapewnienie im odpowiedniej pozycji w społeczności lokalnej. Do bardziej szczegółowych celów należą natomiast integracja społeczna i partycypacja ludzi starych w życiu społecznym, indywidualizacja i dostosowanie świadczeń do potrzeb; wzrost poziomu życia osób starszych (poprzez udoskonalanie systemu świadczeń i usług); sprzyjanie ich podmiotowości i samodzielności, adekwatnie do stanu ich sprawności.

Jako cele polityki społecznej wobec ludzi starszych wyróżniane są zatem głównie: przyczynianie się do polepszania warunków ich bytu, jak najdłuższe zachowanie przez nich samodzielności i ewentualna kompensacja, a także integracja międzypokoleniowa.

Z kolei dla analizy polityki społecznej wobec starości punktem wyjścia jest specyfika tej fazy i jej miejsce na tle cyklu życia człowieka, czyli innymi słowy ustalenie określonych cech starości. W związku z tym należy rozpoznawać typowe dla tego etapu życia potrzeby i zagrożenia.

A. Tymowski zwraca uwagę na uwzględnianie faktu, iż polityka starości powinna przewidywać potrzeby i oczekiwania społeczne, jakie będą miały miejsce w przyszłości '⁹. Z kolei według fi Błędowskiego polityka społeczna wobec starości, to celowe działanie, które wyrównuje lub zapobiega powstaniu uwarunkowanych strukturalnie deficytowych sytuacji życiowych starych ludzi w porównaniu z innymi grupami ludności i wyrównuje nierówności społeczne w starości. Działania te mogą być prowadzone w formie podmiotowego wsparcia materialnego. a także poprzez udostępnianie infrastruktury specyficznej dla potrzeb starości czy adresowanej do tej grupy usług niematerialnych'⁰. Podobnie definiuje politykę społeczną wobec starości B. Szatur-Jaworska, według której ma ona na celu wspomaganie jednostek w radzeniu sobie z kryzysami rozwojowymi i sytuacjami, które są typowe - w określonych warunkach historycznych - dla tej fazy życia; zapewnienie starości pozycji równoprawnej z innymi fazami życia oraz kształtowanie jej pozy>tywnego obrazu w świadomości społecznej⁴'. Pojmowana w ten sposób polityka wobec starości powinna być elementem polityki społecznej wobec cyklu życia, czyli takiej, która wykorzystuje wiedzę o specyficznych potrzebach w każdej z życiowych faz i sprzyja tworzeniu warunków do opty-

,Gerontologia

P. Błędowski, Samodzielność osób starszych jako zadanie polityki społecznej, Polska” 1998, nr 3—4, s. 50.

40 i

A. Tymowski, Polityka starości, „Człowiek i Światopogląd” 1987, nr 9, s. 30.

¹P. Błędowski, Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starych, SGH, Warszawa 2002, s. 168-169.

⁴¹ B. Szatur-Jaworska, Ludzie starzy i starość..., op.cit, s. 123.