Tillich Istota j�zyka religijnego3

136

Symbolizm i

nie tej sytuacji jest pozytywną stroną faktu że _DroM symbolu zaczął być znowu traktowany poważnie.

I

Spróbujemy sami możliwie jak najdokładniej iwiam pewne pojęcia, uwzględniając pięć aspektów. Pierwszym jest problem „symbol a znak". Pod pewnym bardzo istotnym względem symbole i znaki są sobie równe: i jedne, i drugie wskazują mianowicie na coś, co jest poza nimi samymi. Np. taki typowy znak, jak czerwone światło na skrzyżowaniu ulic, nie wskazuje sam na siebie, lecz wyraża nakaz zatrzymania się pojazdów. Również każdy symbol wskazuje poza siebie, na rzeczywistość, którą reprezentuje. Ta częściowa tożsamość symbolu ze znakiem miała ten skutek, że oba te pojęcia były od stuleci wzajemnie mylone. Dlatego pierwszym krokiem do oczyszczenia pojęcia symbolu jest odróżnienie go od znaku.

A jest to różnica fundamentalna. Znaki nie mają udziału w rzeczywistości i mocy tego, co oznaczają. Symbole - jakkolwiek same nie są tym, co symbolizują - uczestniczą w sensie i mocy tego, co symbolizują. Napisane litery, np. „a” czy „r”, nie mają udziału w dźwięku, na który wskazują. Natomiast sztandar uczestniczy w potędze króla czy narodu, w którego imieniu powiewa i który symbolizuje. Dlatego istnieje od dawien dawna różnica zdań co do tego, jak należy się zachowywać w obliczu sztandaru. Nie miałaby ona sensu, gdyby sztandar jako symbol nie miał udziału w mocy tego, co symbolizuje. Cała idea monarchii jest niezrozumiała, jeśli się nie pojmuje, że król pełni zawsze dwojaką rolę: z jednej strony, jest symbolem władzy narodu, którego jest królem, z drugiej, samą instancją, która tę władzę - choćby w sposób ograniczony - sprawuje.

Naszym usiłowaniom zmierzającym do tego, aby znaleźć jakiś „clearing house" dla pojęć „symbol" i „znak", stoi