Tillich Istota j�zyka religijnego
2

istota języka religijnego

Skoro mówimy o wymiarach rzeczywistości, których nie możemy osiągnąć w inny sposób, jak tylko poprzez symbole, znaczy to, że symbole są konieczne i jedynie adekwatne, powiedzenie zaś „tylko symboliczny” jest powiedzeniem fałszywym. Można powiedzieć: „tylko znak”, ale nie można powiedzieć „tylko symbol”. W słynnej mar-burskiej dyspucie religijnej w roku 1S29 między Lutrem a Zwinglim chodziło właśnie o ten punkt. Luter chciał utrzymać autentycznie symboliczny charakter elementów sakramentalnych, Zwingli natomiast twierdził, że elementy te, chleb i wino, mają charakter „tylko symboliczny”. W rzeczywistości miał na myśli, że są one „tylko znakami”, które wskazują na pewne wydarzenie z przeszłości. Chaos semantyczny istniał zatem już wtedy. Zgodnie jednak z naszym semantycznym wyjaśnieniem elementy sakramentalne są symbolami¹.

Warstwa immanentna zawiera jeszcze trzeci element. Wiele rzeczy, np. pewne przedmioty w obrębie kościelnej przestrzeni: świece, kropielnica, krzyż, było pierwotnie tylko znakami. Potem jednak drogą zwyczaju stały się one symbolami. Będziemy je nazywać symbolami znakowymi, tzn. znakami, które zamieniły się w symbole.

v

I wreszcie uwagi końcowe, których tematem będzie „prawdziwość symboli religijnych”. Musimy tu rozróżnić wypowiedź negatywną, pozytywną i absolutną. Zaczniemy od wypowiedzi negatywnej: Symboli nie dotyka krytyka empiryczna. Nie można zburzyć symbolu, krytykując go za pomocą kategorii należących do sfery wiedzy przyrodniczej czy historycznej. Jak już wspomniano, symbole mogą

1

Dla katolicyzmu sakramenty są symbolami, które jednak zarazem skrywają