Tillich Istota j�zyka religijnego4

137

l$tout ję*yk* iWigjjnego jednak na przeszkodzie fakt, że matematycy posłużyli się słowem „symbol" dla oznaczenia znaku matematycznego. To sprawia, że rozplątanie tego, co poplątane, staje się prawic niemożliwe. Aby sobie z tym jakoś poradzić, rozróżniamy znaki, nieprawidłowo nazywane symbolami, i prawdziwe symbole.

Dobrego przykładu różnicy między znakiem a symbolem dostarcza sam język. Słowa danego języka są znakami wyrażanego przez nie sensu. Np. słowo „biurko" wskazuje jako znak na coś zupełnie od siebie różnego, a mianowicie na przedmiot, na którym leży papier i na który możemy patrzeć. Przedmiot ten jako taki nie ma nic wspólnego ze słowem „biurko”, z tymi sześcioma literami, jakie się na to słowo składają. W każdym języku istnieją jednak słowa, które są czymś więcej niż znakami, które z chwilą otrzymania skojarzeń wychodzących poza to, na co wskazują one jako znaki, stają się symbolami. Rozróżnienie to ma duże znaczenie dla każdego mówcy. Może on się wypowiadać niemal wyłącznie za pomocą znaków, próbując ująć sens swoich słów jak gdyby w znaki matematyczne; jest to redukcja, będąca dla logika pozytywisty absolutnym ideałem. Ale może też używać słów jako symboli, w których -jak np. w języku liturgii i poezji - mają one często od wielu stuleci swoją własną moc. Słowa takie wytwarzają skojarzenia z sytuacjami, w których były uprzednio używane i z którymi są tak związane, że nie można ich zastąpić innymi. Są one nie tylko znakami, wskazującymi na pewien określony sens, lecz reprezentują jako symbole pewną rzeczywistość, w której mocy uczestniczą.

II

Z kolei zajmiemy się „funkcjami symboli”. Pierwsza, reprezentatywna funkcja zawarta jest w tym, co już zostało powiedziane. Symbol reprezentuje coś, czym on sam nie