0000018 2

20 Badanie kliniczne w neurologii

się pospolicie u osób dotkniętych uszkodzeniem piata skroniowego, może jednak również towarzyszyć napadom biorącym początek z innych pól. W czasie napadu chory może nadal prowadzić samochód, grać na pianinie lub wykonywać inne czynności o charakterze do pewnego stopnia automatycznym. Automatyzmy te sprawiają choremu wiele kłopotu. Często przestaje on liczyć się z ogólnie przyjętymi obyczajami, np. oddaje mocz bez względu na to, gdzie się w danej chwili znajduje. Podczas automatyzmów zdarzają się też stany szalu. Zachowanie automatyczne może stanowić właściwy napad, jakkolwiek według naszego doświadczenia występuje ono zwykle w toku częściowego zniesienia czynności mózgu, do którego dochodzi bezpośrednio po napadzie.

Napad mały (petit mai). Prawdziwy napad mały należy odróżniać od automatyzmów. Występuje w nim nagła utrata przytomności bez zwiastunów. Owa utrata przytomności z zawieszeniem wszystkich czynności dowolnych trwa krótko: 10 do 45 sekund, podczas gdy w automatyzmach trwa minutę lub dłużej. W klasycznym napadzie małym pojawia się nagle bezmyślny wyraz twarzy, wszelka czynność ruchowa ustaje — może z wyjątkiem nieznacznych symetrycznych skurczów w obrębie twarzy i kończyn górnych — albo też następuje utrata napięcia mięśniowego, tak że trzymane przedmioty wypadają z rąk. Powrót przytomności zjawia się równie szybko jak jej poprzednia utrata, tak że chory może podjąć na nowo rozmowę w punkcie, w którym ją przerwał, nie zdając sobie sprawy, że przebył napad. W zasadzie napad mały polega na nagłej, krótkotrwałej utracie przytomności bez udziału innych objawów towarzyszących. Neurolodzy francuscy nadali temu nazwę „absence”. W ciągu dnia wystąpić może do 50, 100 i więcej takich napadów.

Niekiedy w napadzie małym utrata napięcia mięśniowego w toku samego napadu bywa tak znaczna, że osobnik pada na ziemię; napady takie noszą nazwę akinetycznych. Mioklonie, nagłe błyskawiczne skurcze zginaczy głowy i kończyn górnych lub dolnych mogą wystąpić podczas samego napadu petit mai, jako wzmożenie „fali ruchu uogólnionego”, lub jako odrębna postać napadu. W tym ostatnim przypadku chory może zostać rzucony o ziemię z gwałtownością powo-dującą zranienie. Spostrzeżenia aktualne upatrują pochodzenie napadów małych i mioklonii w tzw. „układzie siatkowatym” wzgórza i pnia mózgu.

Napad wielki (grand mai). Końcowy wspólny etap we wszystkich tych schorzeniach drgawkowych stanowi napad wielki. Jakkolwiek w niektórych przypadkach omówione wyżej napady częściowe lub ogniskowe występują uporczywir przez szereg lat bez udziału dalszych objawów, to jednak w większości przypadków napad z czasem rozwija się do postaci drgawek uogólnionych.

Napad wielki występuje bądź wyłącznie sam, bądź poprzedzony przez któryś z wyżej opisanych ogniskowych napadów drgawek, zwany wówczas „aurą”. Napad rozpoczyna się od gwałtownego przykurczu mięśni ciała. Gałki oczne skrę-eają się ku górze, kończyny dolne prostują się, kończyny górne zginają się. Wskutek siły skurczów mięśniowych dochodzi do przymusowego wydychania powietrza z płuc. Często język zostaje uchwycony przez zęby, a pęcherz moczowy i jelita opróżniają się. Chory pada całym ciężarem na ziemię. Toniczna ta faza trwa parę sekund do pół minuty, przy czym występuje sinica. Z kolei rozwija się faza drgawek klonicznych — tułów i kończyny rzucają się i drgają. Po paru minutach mięśnie rozluźniają się; wraca częściowo przytomność i poprawia się barwa skóry. Chory jest nieco splątany, uskarża się na bóle głowy i mięśni, po czym zapada zwykle w głęboki sen. Badanie wykazać może sztywność źrenic i patologiczne odruchy podeszwowe. Po różnym okresie czasu osobnik budzi się i często nie zdaje sobie sprawy z przebycia napadu.

Mimo swego dramatycznego charakteru drgawki uogólnione nie mają większego znaczenia rozpoznawczego. Jednakże obraz ich początku może wskazywać na wyjściową okolicę sprawy chorobowej. Po ustaleniu umiejscowienia należy wyjaśnić podłoże anatomopatologiczne. Można to uzyskać na podstawie wywiadów oraz całkowitego badania przedmiotowego. U wszystkich dotkniętych schorzeniami drgawkowymi należy wykonać rentgenowskie badanie czaszki oraz badanie elektroencefalograficzne. Ustalenie rozpoznania anatomopatologicznego wymagać może ponadto badania płynu mózgowo-rdzeniowego, odmy czaszkowej lub angiografii. W rzadkich przypadkach, gdy drgawki są wyrazem choroby układowej, zachodzi potrzeba wykonania innych jeszcze badań rozpoznawczych. Dopiero z chwilą ustalenia umiejscowienia i podłoża sprawy chorobowej, klinicysta może nakreślić właściwy plan leczenia.

PIŚMIENNICTWO

1.    Friedman, A. P.: Modem Headachc Therapy. St. Louis, The C. V. Mosby Company, 1951, 1G4 pp.

2.    Moench, L. G.: Headache. Chicago, The Year Book Publishers, Inc., 1947, 207 pp.

3.    Ryan, R. E.: Headache Diagnosis and Treatment. St. Louis, The C. V. Mosby Company,

1954, 338 pp.

4.    Wolff, H. G.: Headache and Other Head Pain. New York. Oxford University Press. 1948. 642 dd.