0000003 2

222 Badanie kliniczne w neurologii

Jeśli polecamy pacjentowi powiedzieć „kościół episkopalny metodystów ”, można zauważyć opuszczanie i zniekształcanie spółgłosek oraz niekiedy wypadanie całych sylab. Zdanie testowe „Na horyzoncie rysują się skaliste kontury Wyspy Skarbów” może być wypowiedziane w tempie zwolnionym, a spółgłoski s i r mogą odzwierciedlać zaburzenie. Zaburzenia artykulacji dotyczą zwykle głosek wymagających subtelnej koordynacji, np. spółgłosek s, r, 1. Zaburzenia tego rodzaju spotyka się w spastyczncj postaci porażenia mózgowego lub w porażeniu rzekomoopuszkowym oraz w innych postaciach obustronnego zajęcia dróg pira-midowych. Jednostronne zajęcie warg, języka i podniebienia wywiera stosunkowo niewielki trwały wpływ na artykulację, podczas gdy zajęcie obustronne, spastycznc czy wiotkie, daje zawsze efekt trwały.

Określenie „dyzartria” stosowano w rozmaitym znaczeniu, najczęściej jednak dotyczy ono upośledzenia artykulacji, zwłaszcza o charakterze organicznym. Niektórzy jednak przypisują dyzartrii znaczenie bardziej ogólne, dotyczące nie tylko upośledzenia artykulacji, ale również zaburzenia oddychania, fonacji i rezonansu — z wyłączeniem jedynie upośledzenia symbolizacji, stwierdzanego w afazji.    ‘ .

Zaburzenia rezonansu. Pamiętając, że w normalnej mowie (angielskiej — przyp. tłum.) m, n oraz ng stanowią jedyne dźwięki emitowane nosowo, nie powinniśmy oczekiwać nosowej emisji dźwięków np. w zdaniu „The book is here”. Jednakże gdy posługując się tym zdaniem w badaniu, słyszymy nosową emisję wszystkich samogłosek i spółgłosek, wówczas rozpoznajemy nadnosowość. Może ją wywoływać porażenie lub niedowład podniebienia miękkiego, występujący u osób z postacią opuszkową choroby Heinego-Medina, ze stwardnieniem bocznym zanikowym itp. Stwierdzamy również zaburzenie rezonansu w mowie, gdzie m, n oraz ng nie są emitowane nosowo, jak w zwrocie „good mor-ning”, z powodu zmian zamykających światło nosogardla, np. w nieżycie nosa. To zaburzenie rezonansu można nazwać podnosowością.

Dalej, spotyka się osoby, u których jamy rezonansowe nie są stabilne, co powoduje rezonans zniekształcony lub zmienny. To zaburzenie rezonansu, uwarunkowane dystonicznymi ruchami gardła i języka, obserwuje się u niektórych chorych z porażeniem mózgowym.

Metody notowania. W większości przypadków badanie mowy odgrywa rolę pomocniczą w ustalaniu rozpoznania neurologicznego. Proponujemy, aby w takich przy padkach lekarz opisywał mowę słyszaną możliwie analitycznie, posługując się określeniami działania wymienionymi w niniejszym rozdziale.

Jeśli jednak zaburzenie mowy stanowi sprawę podstawową, powinno się chyba dążyć do ściślejszego rozpoznania. W takim przypadku dziedzina mowy uwzględnia na arkuszu badawczym określenie „oddychanie”, „fonacja", „artykulacja” i „rezonans” oraz scalone zjawisko „melodii”. Podkreślamy te pozycje, gdy dzia-lanie jest prawidłowe, otaczamy je zaś kółkiem w razie upośledzenia. Należ)’ podsumować spostrzeżenia nad mową przez wskazanie, jaka dziedzina czy dziedziny ruchowe mowy są zaburzone, w jakim stopniu (stopnie „1”, „2", „3” ,,4'^!) i co stanowi etiologię zaburzenia mowy.

Wskazówki rozpoznawcze. 1. Mowa w porażeniu rzekomoopuszkowym jest głównie zaburzeniem artykulacji ze zniekształceniem spółgłosek i wypadaniem sylab.

2.    Upośledzenie mowy w opuszkowej postaci choroby Heinego-Medina i w innych porażeniach opuszkowych jest typowo nadnosowym zaburzeniem rezonansu. Jeśli zajęte zostają również język, wargi i krtań, występuje dodatkowe upośledzenie artykulacji, Tonacji i mieszane.

3.    W stwardnieniu bocznym zanikowym występuje często połączenie cech mowy rzekomoopuszkowej i opuszkowej.

4.    W chorobach móżdżku występuje zaburzenie Tonacji i artykulacji przy minimalnym upośledzeniu rezonansu. Powoduje to Tonację urywaną z w^ryraź-nymi niercgulamościami natężenia oraz — w mniejszym stopniu — wysokości tonu. Artykułowanie dźwięków jest zmienne — odbywa się prawidłowo w jednej chwili, nieprawidłowo w następnej.

5.    Mowę osób z parkinsonizmem cechuje osłabienie Tonacji i jednostajny brak melodii. Wygładzanie artykulacyjne jest również nieco mniejsze.

6.    Do Tunkcjonalnych zaburzeń mowy zaliczamy zaburzenia artykulacji obejmujące upośledzenie pochodzenia rozwojowego w rodzaju seplenienia, opóźnienie mowy uwarunkowane niedorozwojem umysłowym, wreszcie upośledzenie zależne od wpływu języków obcych. Jąkanie się i ogólny brak płynności mowy przejawiają się głównie w zaburzeniu melodii mowy. Funkcjonalne upośledzenie Tonacji znajduje wyraz w niedostatecznym opanowaniu głosu lub nieodpowiedniej wysokości tonu, podczas gdy Tunkcjonalnc zaburzenie rezonansu przejawia się jękliwością głosu. Zaburzenia natury organicznej mogą naśladować te zjawiska.

PIŚMIENNICTWO

1.    Brown, J. R., and Schuell, Hildred: A pretiminary report of a diagnostic test for apha-sia. J. Speecii & Hearing Disorders. /5:21—28 (.Mar.) 1950.

2.    Goodglass. H., and Quadfasel, F. A.: Language laterality in left-handed aphasics. Brain 77 .-521—548 (Dec.) 1954.