0000053

202 Badanie kliniczne w neurologii

trzech cyfr, polecając powtórzyć je w porządku odwrotnym. W ocenie sprawności umysłowej należy posługiwać się następującymi kryteriami dla porównania z oceną dawniejszej inteligencji chorego. Powtarzanie pięciu cyfr (np. 74926) wskazuje zadowalającą sprawność na poziomie 7-letniego dziecka, powtarzanie sześciu cyfr (np. 615428) wskazuje już na poziom dziecka 10-letnicgo. Powtarzanie siedmiu cyfr w ich kolejności udaje się na poziomie wieku lat 14. Osobnik znajdujący się na poziomie umysłowym 12 lat życia powinien umieć powtórzyć pięć cyfr w kolejności odwrotnej.

Inna próba zapamiętywania polega na podaniu badanemu trzech cyfr i nazw trzech miast (np. 45, 16, 124, Chicago, New York, Boston) i polecenia po upływie trzech minut powtórzenia tego szeregu. Należy zawczasu uprzedzić badanego, że musi napiąć dobrze uwagę, tak aby zdołał zapamiętać dane. które

usłyszy.

Liczenie. Zdolność wykonywania rachunków może doznać zaburzenia w rozlanej chorobie mózgu oraz w ogniskowych zmianach półkuli dominującej, mianowicie w okolicy zakrętu kątowego. Zwykłym sposobem badań w zakresie odejmowania jest seryjne odejmowanie po siedem od stu. Polecenie może być takie: „Proszę odjąć 7 od 100, potem od tego znowu odjąć 7 i tak dalej odejmować wstecz”. Trzeba też kontrolować wykonywanie prostych działań dodawania (3 + 5) i mnożenia (4 X 3). Dodawanie i odejmowanie należy oczywiście utrudniać, gdy na to pozwala wykształcenie badanego. W razie trudności mówienia należy dać zadanie na piśmie i polecić wskazanie wyniku prawidłowego, np. (4 +'7 = 9? 11? 13? 21?).

Podobieństwa. Ponieważ osoby dotknięte schorzeniem mózgu mają trudności z uchwyceniem subtelnych podobieństw i różnic oraz z chwytaniem istotnych cech przedmiotów i zjawisk, dużą wartość posiada często badanie sprawności oceny podobieństw. Chorzy tacy nie rozumieją znaczeń głębszych i dają odpowiedzi na podstawie konkretnego wyglądu. Na przykład pewien badany człowiek powiedział, że jabłko i gruszka są podobne, gdyż każde z nich ma kulisty spód. Związki np. między drzewem i węglem albo żelazem i srebrem są uświadamiane na poziomic 8-letniego dziecka, podczas gdy ustalenie związku między książką, nauczycielem i gazetą wymaga poziomu 12-letniego. Osoba dotknięta chorobą mózgu, zacząwszy podawać podobieństwa, z trudnością potem przechodzi do różnic. Wskazać na zasadniczą różnicę między prezydentem a królem — może osobnik w wieku 14 lat. Można też posługiwać się próbą wskazywania różnicy między kłamstwem i omyłką lub między karłem i dzieckiem.

Sądy. W ramach tego rozdziału określenie „sąd” dotyczy ocen intelektualnych i nie obejmuje zaburzeń zachowania. Można tu włączyć sprawność dotyczącą oceny związków. W szczególności, można badanemu polecić wyjaśnienie przenośnego znaczenia prostych przysłów w rodzaju: „Niedaleko pada jabłko od jabłoni", „Jaki pan taki kram" lub „Nie wszystko złoto, co się świeci”. Pacjent dotknięty schorzeniem mózgu może odpowiedzieć na ostatnie z przysłów: „Mosiądz też się świeci ’. Można tu badać u pacjenta zapamiętywanie, rozumienie i formułowanie materiału nieco bardziej złożonego. Do tego celu nadaje się np. „Powiastka o pastuchu” lub „Powiastka o pozłacanym chłopcu”. Powiastkę można badanemu przeczytać lub dać do przeczytania, uprzedzając go, by słuchał (ew. czytał) uważnie, tak aby mógł potem opowiedzieć treść.

Powiastka o pozłacanym chłopcu. Podczas koronacji jednego z papieży, jakieś 300 lat temu, wybrano pewnego chłopczyka do odegrania roli anioła; aby wygląd jego uczynić jak najwspanialszym pokryto go od stóp do głów warstwą złotej folii. Chłopczyk zachorował i choć dla uratowania go zrobiono wszystko, co tylko było można, nic usunięto jednak zgubnego złotego pokrycia i dziecko zmarło w ciągu paru godzin.

Powiastka o pastuchu. Pewien pastuch z Arizony przyjechał do San Francisco ze swym psem; zostawił go u handlarza i poszedł kupić sobie nowe ubranie. Wystroiwszy się, wrócił do psa, zagwizdał na niego, wołał go po imieniu i głaskał, ale pies nie słuchał jego wezwań, nie uznając pana w nowym kapeluszu i nowym płaszczu; wył przy tym żałośnie. Przymilanie się pana do psa również nie odniosło skutku; wtedy pastuch odszedł i przebrał się w stare ubranie, a pies okazał natychmiast szaloną radość na widok swego pana takiego, jakim powinien według niego być.

Bardziej szczegółowe próby słowne i większość prób bezsłownych wymagają specjalnego wyposażenia i często specjalnej zaprawy w ich prowadzeniu. W niektórych przypadkach mogą być potrzebne słowne i bezsłowne skale WAIS (skala inteligencji dorosłych Wechslera), bloki Koha. sylwetka Bendera, szablony Arthura, próba Rorschacha i inne.

TREŚĆ MYŚLI

Uwagi ogólne. „Treść myśli” obejmuje podmiotowe doświadczenia i interpretacje badanego. Nie może więc być mierzona przedmiotowo i trzeba polegać głównie na tym, co badany mówi. Niektóre wskazówki mogą jednak przemawiać za koniecznością wnikania w treść jego myśli. Niezwykła uporczywość w powracaniu do jakiegoś pozornie nieistotnego tematu może wskazywać, że z tematem owym łączą się ważne myśli badanego. Udzielanie odpowiedzi w sposób marginesowy, unikanie odpowiedzi na pewne pytania, okresy milczenia i niechęć badanego wobec zakończenia rozmowy — wszystko to przemawia za tym, że pewne myśli pacjenta jeszcze nie zostały wypowiedziane. Krytyczna lub podejrzliwa postawa w odniesieniu do dotychczasowego leczenia i kojarzenie przez chorego daty dolegliwości z jakimś szczególnymi momentem lub wydarzeniem, mimo że