0000014 2

244 Badanie kliniczne w neurologii

wego bólu głowy do choroby Parkinsona, nie powinno się jej wykonywać wyłącznie jako zabiegu leczniczego. Według naszego doświadczenia jakiekolwiek pomyślne działanie pneumoencefalografii jest wątpliwe.

Pneumoencefalografia frakcjonowana. Tego rodzaju modyfikacja pneumo-encefalografii, wprowadzona po raz pierwszy przez Robertsona w 1941 r., znajduje coraz częstsze zastosowanie. Powinna ona być wykonywana w zakładzie radiologii u chorych pozostających pod działaniem jedynie łagodnych środków kojących. Sadzamy chorego na ruchomym krześle z oparciem dla podbródka i wykonujemy nakłucie lędźwiowe. Przy ustawieniu głowy w pozycji pośredniej, mianowicie w zgięciu wynoszącym 10—-15°, wprowadzamy niewielką ilość powietrza (około 7 ml) w ciągu 5 .sekund. Z kolei wkładamy mandryn na powrót do igły i wykonujemy boczne zdjęcie rentgenowskie. Stwierdza ono zwykle obecność powietrza w komorze czwartej, w wodociągu i w komorze trzeciej, niekiedy też niewielką ilość w komorach bocznych. Teraz następuje wypełnienie zbiorników podstawy, zwłaszcza w obrębie tylnej jamy, wprowadzamy mianowicie dalszych 5—6 ml powietrza przy zgięciu głowy bardziej ku przodowi. Dla wypełnienia zbiorników przednich, podczas wstrzykiwania powietrza przechyla się głowę ku tyłown, a następnie do pozycji pośredniej.

Największą zaletą pneumoencefalografii frakcjonowanej jest możność uzyskiwania dobrego wypełnienia komory czwartej i wodociągu Sylwiusza. Okolice te niełatwo zwykle uwidocznić za pomocą wentrykulografii, a pneumoencefalografia zwykła uwidocznia je słabo. Jeśli metoda ta nie daje dobrego wypełnienia komór bocznych, moż.na wykonać pneumoencefalogram zwykłw

ANGIOGRAFIA MÓZGU

Celem angiografii mózgu jest uwidocznienie naczyniowego układu mózgu za pomocą badania radiologicznego w toku wstrzykiwania do krążenia tętniczego środka nieprzejrzystego dla promieni.

Technika, środki kontrastowe, powikłania. Uwidocznienie przednich dwóch

trzecich drzewa naczyniowego mózgu zapewnia angiografia tętnic szyjnych, zaś jednej trzeciej tylnej - angiografia tętnic kręgowych. Dla każdej z tych angiografii wchodzą w rachubę dwie metody: metoda otwarta, czyli chirurgiczna, i metoda zamknięta, czyli przezskórna. Metoda otwarta pozwala na swobodniejsze ustalanie pozycji głowy i mniej stwarza możliwości wypadnięcia igły, praktycznie zaś nie stwarza w ogóle niebezpieczeństwa okołotętniczcgo wstrzyknięcia środka kontrastowego. Natomiast jest ona czasochłonna, wymaga dość bogatego wyposażenia chirurgicznego, zawiera niebezpieczeństwo zakażenia i pozostawia widoczne blizny. Metoda przezskórna, która została powszechnie przyjęta, to metoda stosunkowo prosta i szybka. Całkowity angiogram obejmuje fazy tętniczą, wlośniczkową oraz żylną, a otrzymuje się go drogą wykonywania szybkich kolejnych ekspozycji promieni rentgenowskich po wstrzyknięciu środka kontrastowego.

Nie wynaleziono dotąd idealnego środka kontrastowego dla stosowania w angiografii mózgu. Thorotrast, który stosowano poprzednio, został obecnie przeważnie zaniechany z przyczyny uszkadzającego wpływu na wlośniczki, trwałego zatrzymywania się w układzie siatcczkowo-śródblonkowym oraz możliwego niebezpieczeństwa promieniowania. Obecnie stosowane są diodrast, renografin, LimbradiI, urokon i związki podobne. W Klinice Mayo stosujemy obecnie 50% roztwór Hypaąuc sodium, stanowiący zadowalającą substancję kontrastową. Mimo że środki te są nieco mniej zasobne w substancje cieniujące niż thorotrast, posługujemy się nimi powszechnie, gdyż zastają one szybko wydalane przez nerki i nie przedstawiają potencjalnego niebezpieczeństwa promieniowania.

Angiografia mózgu nie jest bynajmniej zabiegiem nieszkodliwym. Należy unikać nadmiernego promieniowania ze względu na chorego i personel. Środki kontrastowe mogą być drażniące i toksyczne, rozsądek więc każe zbadać wrażliwość chorego na stosowany środek przed przystąpieniem do właściwego zabiegu. Niektórzy lekarze sądzą, że stosowanie tych środków jest przeciwwskazane u osób starszych oraz u takich, które niedawno przebyły epizod zakrzepowy lub zatorowy, i u których jest znaczne nadciśnienie, niewydolność serca, miażdżyca tętnic i dyskrazja krwi. Żadna z tych spraw nie przedstawia jednak przeciwwskazania bezwzględnego. W każdym przypadku musi się zestawić możliwe niebezpieczeństwa zabiegu z wartością możliwej do uzyskania informacji, z uwzględnieniem jej pożytku dla dobra leczenia chorego.

Do mniejszych następstw ubocznych angiografii mózgu należą ból przy wstrzykiwaniu oraz pewien stopień tkliwości w miejscu wkłucia po zabiegu. Niekiedy tuż po wstrzyknięciu występują wymioty. Drgawki są rzadkie; jeśli występują, bywają zwykle ogniskowe i dotyczą osób w ogóle skłonnych do nich. W piśmiennictwie przytaczano przejściowe porażenie nerwu krtaniowego zwrotnego i zespół Homera. Do poważniejszych następstw ubocznych zaliczamy niedowład lub porażenie połowicze, afazję i zaburzenia wzroku. W większości przypadków skutki te nie były trwale. Wobec możliwości wspomnianych niebezpieczeństw stosowanie angiografii musi być ograniczone do przypadków, w których może ona istotnie dostarczyć informacji nie dającej się uzyskać innymi sposobami.

Wskazania i ograniczenia. Choroby naczyń mózgowych. Tętniaki woreczko-watc, nieprawidłowości tętniczo-żylne, guzy naczyń krwionośnych i zarostowe choroby naczyniowe są sprawami kwalifikującymi się do postępowania angiograficznego. Większość tętniaków woreczków atych (85%) dotyczy naczyń zaopatrywanych przez tętnicę szyjną wewnętrzną; dlatego angiografia tętnic szyjnych jest zabiegiem z wyboru. Około 10—15% tętniaków, które dotyczą naczyń