0000028

40 Badanie kliniczne w neurologii

się wtedy, mruga i plącze. Metodę ową można zastosować również dla przekonania się, czy nerw twarzowy nie jest uszkodzony. Po ukończeniu 4. roku życia, dziecko może być badane audiometrycznie. Przed upływem tego wieku dość miarodajną ocenę słuchu umożliwia posługiwanie się dzwonkiem lpb grzechotką. Reakcje cieplikowe aktualne są już w chwili urodzenia się. Siłę obu mięśni most-kowo-sutkowo-obojczykowych można oceniać porównawczo, unosząc łagodnie niemowlę za rączki z pozycji leżącej na wznak. W pierwszych kilku tygodniach życia twardy przedmiot przytknięty do ust niemowlęcia zostaje qdepchnięty. Jest to odruch odsuwania językiem. Jeśli niemowlę nie potrafi tego uczynić, przyczyną jest zwykle niedowład języka.    j

Sprawdzenie odruchów źrenicznych oraz dna oczu odbywa się w sposób zwykły. Tarcza nerwu wzrokowego bywa u niemowląt bledszą niż u dorosłych. Niemowlę spogląda na jaskrawe światło, gdy zaś liczy około miesiąca, wodzi oczyma za poruszającym się dużym przedmiotem. Ostrość wzroku dzieci przed rozpoczęciem 6. roku życia badać można za pomocą kart z ^brazkami zwierząt, zaś karta E dla analfabetów znajduje zastosowanie, dopóki nfe stanie się aktualne posługiwanie się tablicą Snellena. U niemowląt skręcanie gjowy powoduje zbaczanie gałek ocznych w kierunku przeciwnym (toniczne odruchy szyjne i przedsionkowe). Do trzeciego miesiąca życia włącznie ruchy gałek ocznych są jakby szarpiące; może nawet dochodzić do ich rozkojarzenia. Zez przejściowy spostrzegać można aż do ukończenia 2. roku życia. Pole widzenia bada się podchodząc do dziecka od tyłu z zabawkami o żywych barwach, lak aby te przedmioty testowe znalazły się w zasięgu widzenia dopiero we właściwej chwili.

ODRUCHY NIEMOWLĘCE

Ponieważ duża część czynności niemowląt pozostaje p >d kontrolą odruchów podkorowych, wywoływanie niektórych odruchów dostarcza istotnej informacji o stanie układu nerwowego. U poszczególnych dzieci zdrcwych czas wystąpienia lub znikania tych odruchów może odbiegać nieco od przrjętej normy. Właściwe odruchy mogą występować w postaci niecałkowitej. Jednakże trwała niemożność ich wywołania, wyraźna asymetria lub utrzymywanie się >druchów jeszcze długo po upływie zwykłego okresu ich znikania winny pobudzić czujność lekarza w kierunku dysfunkcji układu nerwowego. Opisano wiele odruchów, tu jednak wymieniamy tylko niektóre z bardziej pospolicie wywoływanym.

Odruch obejmowania Moro stanowi reakcję zaskoczenia w odpowiedzi na bodziec nagły, np. ostry hałas lub wstrząśnięcie łóżkiem.] Polega on na obustronnym odwiedzeniu i wyprostowaniu kończyn górnych, aj także w pewnej mierze kończyn dolnych, łącznie z rozczapierzeniem palców j>raz na następowym — po upływie paru sekund — przywiedzeniu i zgięciu kończyn, jak w obejmowaniu. Odruch ten można wywoływać u dziecka od chwili urodzenia do około trzech miesięcy życia, jest zaś nieobecny po 6. miesiącu życia. Jednostronny brak odruchu nasuwa myśl o zajęciu splotu ramiennego lub innych obwodowych neuronów ruchowych. Utrzymywanie się odruchów po upływie 6 miesięcy życia każe przypuszczać istnienie choroby mózgu, a po upływie 9 miesięcy pozwala ją stwierdzić. U ciężko chorych niemowląt odruchu tego może nie być.

Toniczne odruchy szyjne oraz błędnikowe wywołujemy przez skręcanie głowy dziecka w jedną stronę, kiedy to następuje wyprostowanie kończyn znajdujących się po stronie, ku której zwrócony jest podbródek, a zarazem zgięcie kończyn przeciwległych. Odruch ten obecny jest zaraz po urodzeniu i znika w ciągu 3 do t> miesięcy. Jeśli występuje po upływie 6 miesięcy życia, przemawia za chorobą ośrodkowego układu nerwowego. Próba ta okazuje się użyteczna przy sprawdzaniu czy unerwienie mięśni jest nieuszkodzone, zwykle jednak odruch jest niecałkowity.

Odruch ssania występuje od chwili urodzenia i może nie znikać do końca 1. roku życia. Wywołujemy go przez dotknięcie lub muśnięcie warg w pobliżu kąta ust. Dziecko skręca głowę, otwiera usta i wykonuje ruchy ssania wargami i językiem. Jest to bardziej złożona i scalona seria ruchów niż patologiczny odruch ssania, obserwowany niekiedy u osób dorosłych (str. 166).

Odruch chwytania wywołuje się drażnieniem dłoniowej powierzchni ręki lub palców. Palce zginają się tak silnie, że możliwe bywa krótkotrwałe uniesienie niemowlęcia. Odruch ten występuje prawidłowo już przy urodzeniu, znika zaś w ciągu 3—4 miesięcy. Utrzymywanie się odruchu po upływie 6 miesięcy poważnie przemawia za schorzeniem mózgowym. Jeśli odruchu nie można wywołać po którejś stronie, w grę wchodzi choroba obwodowego neuronu ruchowego.

UKŁAD RUCHOWY

Występowanie u niemowlęcia samoistnych czynności ruchowych przemawia w znacznej mierze za nieuszkodzeniem układu ruchowego. Napięcie mięśniowe należy badać starannie, porównując stan po obu stronach. U współdziałających dzieci 4-letnich można badać poszczególne mięśnie. U niemowląt aż do ukończenia 4 miesięcy życia zawieszenie pionowe z głową w górze powoduje zgięcie kończyn dolnych w kolanach i biodrach. Prawidłowo kończyny dolne pozostają nieś krzyżowane; układ nożycowy przemawia za chorobą mózgową. W pozycji z głową ku dołowi, gdy niemowlę trzymane jest za kostki — biodra i kolana zginają się nieznacznie. Gdy niemowlę liczące ponad 4 miesiące życia trzymamy w pozycji głową na dół, kończyny dolne ulegają rozluźnieniu, kończyny górne prostują się w kierunku podłogi, grzbiet prostuje się. Jeśli kończyny górne nie prostują się po 10 miesiącach życia, przemawia to za schorzeniem mózgowym.

Mięśnie obręczy barkowej dzieci w wieku przedszkolnym można badać chwytając dziecko pod pachy. Jeśli mięśnie te są niedowładne, dziecko okazuje skłon-