0000038

292 Badanie kliniczne ut neurologii

Ostre zatrucie barbituranami. Kliniczny obraz osoby dotkniętej łagodnym zatruciem barbituranami może być podobny do obrazu zatrucia alkoholem. Przyjęcie większej ilości barbituranów prowadzi do utraty przytomności. Oznaczenie poziomu barbituranów we krwi lub stwierdzenie ich w treści żołądkowej może pomóc w ustaleniu rozpoznania. U chorego nawykowo przyjmującego barbiturany nagle odstawienie leku może wywołać organiczno-toksyczną postać reakcji psychotycznej albo też napad drgawek. Obecność barbituranów we krwi może wyjaśnić, jaka substancja toksyczna warunkuje reakcję.

Klinicznie, bywa często niełatwo dokonać korelacji między stężeniem barbituranów we krwi a stanem zmienionej świadomości lub bezładem myślowym chorego. Przyczyną tego jest fakt, że wiele osób, zamiast pojedynczych dawek barbituranów przyjmuje przez pewien czas dawki mnogie. Badanie krwi na barbiturany oznacza zarówno ciała farmakologicznie czynne, jak i utlenione metabolity, które są farmakologicznie nieczynne. Jest więc możliwe, że u chorego, który' te środki przyjmował codziennie, stężenie we krwi obejmuje jedne i drugie związki, przy czym reagują one identycznie przy próbach chemicznych na barbiturany. Wikła sprawę również fakt, że próba chemiczna nie pozwala na odróżnienie szybko działających barbituranów o większej mocy (pentobarbital, amytal, seconal) od farmakologicznie mniej czynnych barbituranów o działaniu powolnym (pentotal, barbital). Co więcej, sprawa tolerancji, stan pobudliwości chorego, stasowanie połączenia barbituranu o szybkim działaniu z barbituranem o działaniu wolnym, sposób przyjmowania leku (dożylnie, domięśniowo lub doustnie; jeśli doustnie, to czy w postaci jednej dużej dawki czy też w dawkach mniejszych w ciągu kilku godzin) - wszystko to utrudnia interpretację związku między stężeniem barbituranów we krwi a obrazem klinicznym. Można jedynie stwierdzić, że gdy chodzi o barbiturany o działaniu szybkim, znaczenie diagnostyczne ma ich stężenie we krwi ponad 1 mg°/o, natomiast dla barbituranów o działaniu wolnym — stężenie ponad 4- 5 mg%>.

Zatrucie bromkami. Zatrucie takie bardzo rzadko wywołuje śpiączkę, należy jednak pamiętać o nim w przypadkach, gdy rozwija się ostry organiczno-toksycz-ny typ reakcji psychotycznej. Poziom bromków w surowicy, któremu towarzyszy zespół splątania, może okazywać znaczne wahania u poszczególnych osobników. Na ogół poziom bromków w surowicy wynoszący 150 mg°/o lub więcej u asob-nika dotkniętego splątaniem przemawia za zatruciem bromkami, mimo że u niektórych osób psychozę tę obserwuje się przy znacznie niższym ich stężeniu we krwi.

Za trucie tlenkiem węgla. Rozpoznanie to u chorego ze śpiączką wynika zwykle z wywiadów i znamiennej wiśniowoczerwonej barwy skóry. W przypadkach wątpliwych stosuje się badanie spektroskopowe krwi dla stwierdzenia obecności karboksvhemoglobiny.

Ostre zatrucie morfiną. Stanowi ono raczej rzadką przyczynę śpiączki w porównaniu z odsetkiem przypadków zatrucia alkoholem etylowym i barbituranami. Jednakże jeśli wywiady lub badanie fizyczne przemawiają za możliwością ostrego zatrucia narkotykiem, można posłużyć się następującą próbą o charakterze zarówno rozpoznawczym, jak leczniczym. Choremu ze śpiączką podaje się środek o działaniu przeciwmorfinowym; w przypadku zatrucia morfiną powoduje to poprawę stanu świadomości, a wówczas podaje się ten lek w dalszym ciągu, dopóki chory nie odzyska pełni świadomości. Stosowanym środkiem jest hydrochlorek N-allyl-nor-morfiny. Dawkowanie wynosi 8 mg dożylnie co 20 minut w trzech kolejnych dawkach. Jeśli nie następuje poprawa, nie ma się do czynienia z ostrym zatruciem narkotykiem, lek więc należy odstawić.

Ostre zatrucie salicylanami. Nagłe wystąpienie śpiączki u poprzednio zdrowego niemowlęcia lub dziecka może być wynikiem przyjęcia substancji toksycznej. Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zażyta została duża ilość aspiryny lub związków salicylowych, można to łatwo ustalić drogą zwykłego badania moczu na salicylany.

Ostre zatrucie związkami arsenu. Epizody drgawkowe, śpiączka lub inne objawy ostrej encefalopatii krwotocznej, jak również objawy żołądkowo-jelitowe mogą być rezultatem przyjęcia doustnego lub pozajelitowego dużej ilości preparatu arsenowego. Wywiady odgrywają tu znaczną rolę, jednakże do pozytywnego rozpoznania sprawy upoważnia wykrycie w moczu połączeń arsenowych w ilościach więcej niż śladowych. W warunkach prawidłowych zwykła próba pracowniana nie wykazuje obecności arsenu w moczu.

W przypadkach zatrucia ostrego jad ten znika szybko z moczu. Rozpoznanie można wtedy ustalić badając włosy i paznokcie na obecność arsenu: paznokcie mogą go zawierać w niezwykle dużych ilościach w obrębie białych smug poprzecznych, pojawiających się po zatruciu arsenem.

Ostre zatrucie ołowiem. W ostatnich latach zachorowania te zdarzają się na szczęście niezbyt często, gdyż farby z ołowiem stosowane są rzadziej w przemyśle czy do malowania zabawek dziecięcych. Należy jednak o zatruciu tym pamiętać jako o przyczynie nagłego wystąpienia encefalopatii ze śpiączką i z drgawkami u osoby poprzednio zdrowej, zwłaszcza jeśli wywiady przemawiają za stykaniem się jej z ołowiem. Dla uzyskania pozytywnego rozpoznania oznacza się stężenie ołowiu w^r moczu. W warunkach prawidłowych pewną ilość ołowiu przyjmujemy w pokarmach — tak że ilość ołowiu wydalanego z moczem waha się normalnie od zera do 0,008 mg%>: jednakże, ilości ołowiu mniejsze niż 0,015 mg°/» mają znaczenie wątpliwe.

Porfiria ostra. Stanowi ona rzadką przyczynę napadów drgawek lub zaburzeń psychicznych; mogą się one wtedy wahać od klinicznego obrazu psychn-