100!06

72__K. Ijsuwiiki « Od idei ilu integracji europejskiej_

Uove-łCałergiego oraz jego głównymi opozycjonistami: „starym” Nossigiem i „nowym" Hcile. Najw iększą aktywność wykazywała niemiecka część Stowarzyszenia, dysponująca poparciem władz tego kraju. Jednym z aktywniejszych działaczy Stowarzyszenia ds. Porozumienia Europejskiego był ówczesny nadburmistrz Kolonii Konrad Adenauer (od 1949 roku kanclerz RFN).

W 1928 r. Heilc podjął starania o urządzenie w Berlinie wielkiej wystawy poświęconej problemom rozwoju idei integracji europejskiej, z zamiarem ukazania dominującego wpływu narodu niemieckiego i francuskiego na życie gospodarcze, polityczne i kulturalne oraz myśl państwową kontynentu. Przygotowania te przerwała jednak śmierć zwolennika rozwoju współpracy francusko-niemieckicj Guslava Strcscmanna. W sytuacji narastającej rywalizacji niemiecko-francuskiej władze w Berlinie nie poparły idei wielkiej wystawy „europejskiej”, uznając ją za niewygodną z punktu widzenia rozwijającej się wówczas polityki wielkoniemicckiej

4.3. Międzynarodowe Stowarzyszenie Współprac) Europejskiej

Spory wewnątrz Stowarzyszenia ds. Porozumienia Europejskiego doprowadziły w 1927 roku do przekształcenia się jego francuskiej sekcji w Stowarzyszenie Współpracy Europejskiej. Na jego czele stanął matematyk i działacz polityczny Emile Borel (1871-1956). Członkami Stowarzyszenia zostało wielu prominentnych przedstawicieli życia politycznego Francji, m.in.: Alexandre Millerand, Louis Barthou i Edouard Herriot. Honorowe członkostwo otrzymali premier francuski Raymond Poincare i minister spraw zagranicznych Aristide Briand.

Władze Stowarzyszenia popierały założenia polityki francuskiej w Lidze Narodów oraz inicjatywy Stanów Zjednoczonych Europy, prezentowane przez Aristide Brianda i Edouarda Herriota. Oceniały, że dla europejskiego życia gospodarczego bardziej niebezpieczna jest narastająca presja kapitału północno-amerykańskiego. aniżeli ideologia rosyjskiego bolszewizmu. Odrzucały jednocześnie antysowietyzm i utopijne idee Unii Paneuropejskiej Coudenhove-Kalergiego.

Działaczy Międzynarodowego Stowarzyszenia Współpracy Europejskiej szczególnie niepokoiły rewanżystowskie dążenia niemieckie, utrudniające dalsze pojednanie między narodami Francji i Niemiec. Obawiano się zwłaszcza rozwoju kontaktów politycznych między Berlinem i Rzymem oraz między Berlinem i Moskwą. Ewentualne zbliżenie tych państw oceniano jako próby montowania bloku niemiec-ko-włosko-rosyjskiego o wyraźnie antyfrancuskim charakterze. Szczególne obawy działaczy Stowarzyszenia budziła ówczesna współpraca niemieckiej Reichswchry z Armią Czerwoną oraz rewizjonistyczne dążenia niemieckie wobec sojuszniczej Polski.

Specyficzną działalność integracyjną rozwijał żydowski działacz Alfred Nossig (1864-1943) jako emisariusz powojennego pojednania narodów europejskich. Po konsultacjach z osobistościami niemieckiego ministerstwa spraw zagranicznych, rozpoczął w 1923 r. organizowanie ruchu, zmierzającego do rozszerzenia współpracy krajów europejskich i ..pokojowej" rewizji systemu wersalskiego. Działalność Nossiga ułatwiły szerokie kontakty europejskie oraz współdziałanie z kołami syjonistycznymi . Wytrwale dążył do pojednania Niemców i Francuzów, a w pierwszej kolejności do utworzenia francusko-niemieckiej unii celnej. Zorganizował niewielki Europejski Związek Pokoju, zmierzający do stabilizowania europejskiego ładu pokojowego i przeciwdziałający odrodzeniu się militarystycznych tendencji w Europie.

Na przełomie 1924 i 1925 roku Nossig utworzył Komitet ds. Współpracy Międzynarodowej, który wszedł w spór z Coudenhove-Kałergim. Nossig dążył też do porozumienia polsko-niemieckiego i zabiegał o pozyskanie dla tego projektu takich działaczy jak: Stanisław Thugutt, Jan Dębski, Józef Buzek i Mieczysław Niedziałkowski. Chciał skłonić rząd polski do negocjacji z Niemcami na temat wspólnej granicy. Wytrwale dążył do zorganizowania korzystnego dla Niemiec arbitrażu międzynarodowego w sprawie Gdańska oraz do pozyskania Francji dla niemieckich koncepcji współpracy z Polską.

W celu poszukiwania zwolenników „pokojowej rewizji” traktatu wersalskiego Nossig rozwinął współpracę z utworzonym w 1925 roku w Paryżu francuskim Komitetem ds. Współpracy Europejskiej. Przez pewien czas miał większe poparcie Niemców, aniżeli nawet sam Coudenhove-Kalergi. Proniemieckie stanowisko poróżniło jednak Nossiga z dyplomatami polskimi, którzy odrzucali jego pomysł odstąpienia Niemcom polskiego Pomorza, w zamian za zbudowanie dla Polski „odstępnego" portu nad Bałtykiem. W 1926 roku Nossig, poróżniony ze środowiskami niemieckimi i działaczami ruchu paneuropejskiego, utracił przewodnictwo utworzonego przez siebie Komitetu ds. Współpracy Międzynarodowej. Jego następcą został Niemiec Wilhelm Heile.

Nossig podjął wówczas próbę odzyskania inicjatywy politycznej i powołania Klubu Politycznego dla dyplomatów i osobistości europejskich oraz propagowania zbliżenia między narodami. Dążył do rozwijania działań ogólnoeuropejskich z udziałem Wielkiej Brytanii i ZSRR. Zabiegał też wokół tworzenia Wspólnoty Wyznań na Rzecz Pokoju, która łączyłaby trzy organizacje wyznaniowe: katolicką, ewangelicką i żydowską.

5. PROJEKT STANÓW ZJEDNOCZONYCH

NARODÓW EUROPEJSKICH

Wykorzystując doświadczenia wieloletniej współpracy państw skandynawskich, duński lekarz C.F. Heerfordt wystąpił w latach 1924-1926 z inicjatywą tworzenia Stanów Zjednoczonych Narodów Europejskich. Zakładał w pierwszym rzędzie zacieśnienie współpracy Danii, Szwecji i Norwegii, a następnie przyciągnięcie kolejnych państw europejskich. Heerfordt zmierzał do ujednolicania polityki celnej przy zagwarantowaniu jej członkom swobody rozwoju kultury' narodowej i gospodarki. Za ważny czynnik rozwoju Stanów Zjednoczonych Narodów Europejskich uznał doprowadzenie do zbliżenia między Francją a Niemcami.

³⁴ A. Marszalek, Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej. Łódź 1996. s. 95.