100!14

70 K. Laslawiki * Od idei do integracji europejskiej

70 K. Laslawiki * Od idei do integracji europejskiej

włączenia do współpracy ogólnoeuropejskiej również Wielkiej Brytanii i ZSRR. Niestety, nawet we własnym kraju nie zyskał szerszego poparcia dla idei integracji kontynentu.

Wysiłki Herriola i Brianda doprowadziły do zbliżenia francusko-niemicckiego. Po śmierci Brianda kwestie integracji europejskiej straciły zainteresowanie polityków. Napotykały na ofensywę programową i polityczną narodowych socjalistów w Niemczech. Od kongresu paneuropejskiego w 1935 roku, europejski ruch integracyjny coraz wyraźniej eksponował zagrożenie Europy na skutek rozwijania ekspansywnej polityki hitlerowskiej, lecz podziały wewnętrzne osłabiły „integracjo-nistów” i zmniejszyły możliwości ich wpływania na sytuację. Z drugiej strony zacieśniła się współpraca faszystowskich Niemiec i Włoch oraz obu państw z dyktatorskim reżimem gen. Franco w Hiszpanii.

Dopiero w sytuacji wyraźnego zagrożenia wojennego politycy brytyjscy -dążący tradycyjnie do zachowania równowagi sił europejskich - zbliżyli się do Francji. Przesadnie jednak Coudcnhovc-Kalergi ocenił utworzone w marcu-sierpniu 1939 r. trój przymierze Londyn-Paryż-Warszawa za „zarodek Stanów Zjednoczonych Europy”” Była to raczej wstępna próba współdziałania i współpracy przed utworzeniem Wielkiej Koalicji.

4. INICJATYWY INTEGRACYJNE ORGANIZACJI „STOWARZYSZENIOWYCH”

Tnicjatywy integracyjne Coiidcnhove-Kalcrgicgo, Brianda i Hcrriota występo-JLwały jednocześnie ze stowarzyszeniami europejskimi, skupiającymi głównie grupy entuzjastów jedności Europy. Organizacje „stowarzyszeniowe” stały się też terenem ostrej rywalizacji o wpływy między poszczególnymi osobami czy ugrupowaniami.

4.1 Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów

W 1919 roku powstała Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów, skupiająca głównie uwagę iu zbliżaniu i pojednaniu narodów po ciężkich przejściach wojennych Unia wykorzystywała inicjatywy jednoczące narody europejskie i takie osobistości kontynentu jak brytyjski lord. Robert F. Cccii (1864--1958). czy belgijski socjaldemokrata Emile Vandcrvelde (1866-1938) Była organizacją formalnie niezależną od I igi Narodów, ale w praktyce ściśle z n>ą współdziałała i dążyła do rozszerzenia płaszczyzny działania „ligowego”

Unia skupiała sekcje narodowe z poszczególnych państw europejskich i ułatwiała wysiłki integracyjne polityków europejskich. Miała w swoich szeregach działaczy zbyt optymistycznie oceniających możliwości tworzenia Sianów Zjednoczonych Europy według wzoru Stanów Zjednoczonych Ameryki W ramach Mię

li Coudentawe-kalery*- Soród    - up ut._tS

_Rozdział II. Projekty integracyjne w latach 1919-1939

71

dzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów współdziałało też Polskie Stowarzyszenie Przyjaciół Ligi Narodów. Istniały w Polsce również mniejsze grupy wspierające działalność Ligi Narodów, którym przewodniczyli: Stanisław Thugutt, Artur Górski i Oskar Halecki. W latach trzydziestych powstała Federacja Polskich Stowarzyszeń Przyjaciół Ligi Narodów z senatorem Janem Dębskim i Stanisławem Strońskim na czele. Bliskie poglądom „unijnym" było stanowisko zajmowane przez socjologa Floriana Znanieckiego.

Największy rozkwit działalności Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów nastąpił pod koniec lat dwudziestych, przed wybuchem wielkiego kryzysu gospodarczego 1929-1933. Dominujący wpływ zachowały wniej sekcje narodowe głównych państw Ligi Narodów - Francji i Wielkiej Brytanii, a po 1926 roku również Niemiec. Unia ułatwiła też Niemcom wstąpienie do Ligi Narodów w 1926 roku, a później wyraźnie wspierała inicjatywy europejskie niemieckiego ministra spraw zagranicznych Gustava Stresemanna. Z jej pomocą Stresemann zjednywał opinię europejską, dla łagodzenia narzuconych im zobowiązań traktatu wersalskiego. Doraźnie wspierał również francuskie dążenia do tworzenia federacji europejskiej i doprowadził do rozbicia silnej początkowo koalicji antyniemieckicj po 1 wojnie światowej. Wraz z rozwojem ekspansywnej polityki hitlerowskiej w Europie zmniejszały się możliwości działania Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów.

W latach międzywojennych nastąpiło odrodzenie działalności Unii Międzyparlamentarnej, która ułatwiła współpracę parlamentarną państw europejskich. Główną uwagę skupiała na kodyfikacji prawa międzynarodowego oraz rozwoju współpracy gospodarczej, społecznej i kulturalnej. Ułatwiła współdziałanie polityków i parlamentów europejskich, zwłaszcza w zakresie rozwiązywania złożonych problemów prawnych i prawnomiędzynarodowych.

4.2. Stowarzyszenie ds. Porozumienia Europejskiego

Stowarzyszenie założył w 1926 roku zwolennik naumannowskicj koncepcji

___ Mitteleuropy w Niemczech Wilhelm Heilc. W przyjętej Odezwie do

narodów europejskich Stowarzyszenie deklarowało dążenia do zaijjowania pokoju oraz ścisłej współpracy z Ligą Narodów i ze wszystkimi organizacjami europejskimi. Zyskało poparcie kanclerza i przewodniczącego Parlamentu Rzeszy oraz wsparcie finansowe sfer przemysłowych i politycznych Niemiec. Stowarzyszenie deklarowało oficjalnie tworzenie międzynarodowego porozumienia na tezie wolnych i równych narodów, ale faktycznie preferowało interesy niemieckie w przekonaniu, iż „Niemcy są sercem Europy" Patronowali mu m in. czołowy polityk Republiki Weimarskiej Gustav Stresemann oraz dyrektor Konsorcjum Banków Rźpszy Hjalmar Schachl.

BrOrganem wykonawczym Stowarzyszenia ds Porozumienia Europejskiego był Komitet Centralny. Postanowiono też powołać jego organy pomocnicze, takie jak ^bjejską Radę Gospodarczą i Europejską Unię Celną W trakcie tworzenia struk towarzyszenia nasiliła się ry walizacja między „paneuropejczykami" Couden