100 84

30 K. Lasfawski * Od idei do integracji europejskiej

i umocnienie się nowych państw europejskich doprowadziło wówczas do wewnętrznego rozbicia średniowiecznej „wspólnoty europejskiej” ⁹.

W 1306 roku Francuz Pierrc Dubois (1260-1320), prawnik i doradca króla francuskiego Filipa IV Pięknego, zaproponował utworzenie konfederacji państw chrześcijańskich („Republiki chrześcijańskiej”) Miała ona posiadać przywódcę i międzynarodowy trybunał rozjemczy („radę narodów”), spełniający rolę moderatora i arbitra międzynarodowego w Europie. Za najważniejsze państwo europejskie Dubois uważał Francję. Zanegował przy tym średniowieczną zasadę zwierzchnictwa papiestwa nad władzą świecką w Europie i wzywał dostojników kościelnych do odstąpienia od sprawowania władzy doczesnej.

W tym samym czasie na początku XIV wieku poeta florencki Dante Alighieri (1265-1321) wysunął ideę odnowienia cesarstwa rzymskiego. W traktacie O mona r c h I i zaproponował umocnienie władzy cesarskiej'⁰. Wzorem dla jego pomysłu tworzenia monarchii światowej miały być rządy cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta Na .jednoczyciela” Europy upatrywał cesarza Henryka VII Luksemburskiego (1275-1313), którego pozycja ułatwiałaby utrzymywanie pokoju między odrębnymi królestwami i republikami miejskimi.

Dante opowiadał się za wyraźnym oddzieleniem władzy cesarskiej od papieskiej oraz uznanie równorzędności obu władz. Za najlepszych władców mogących zjednoczyć Europę uważał cesarzy niemieckich. Proponowany przez niego na przywódcę konfederacji europejskiej król Niemiec Henryk VII Luksemburski koronował się w 1312 roku na cesarza rzymskiego, ale wkrótce potem zmarł. Po jego śmierci upadł zamysł Dantego, zmierzający do budowy konfederacji europejskiej Krytyczne poglądy poety wobec władzy Rzymu zostały potępione przez papieża, a jego dzieło O monarchii spalono. Praca ta uważana jest za pionierską rozprawę w literaturze paneuropejskiej'

W średniowieczu europejskim rozwinęły się stowarzyszenia handlowe, łączące kupców i wybrane miasta, nazywane hanzą (/. niemieckiego Hanse - gromada, związek) W ramach luźnych struktur państwowych miasta europejskie tworzyły rodzaj konfederacji*². Stanowiły ośrodki życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego Dysponowały korporacyjną organizacją, a nawet własnym wymiarem sprawiedliwości Największy wpływ wywarła hanza północnomemiecka na czele z Lubeką Stanowiła ona wówczas siłę handlową i polityczną, wpływającą na losy państw bałtyckich i skandynawskich Hanza dążyła do monopolizacji handlu w północnej Europie i pośrednictwa w wymianie między Flandrią, Anglią, Skandynawią. Rusią i krajami nadbałtyckimi

■ H Śntgmaiiss. Lu ertgotes <k ta rtWiMftea eurcfr&ewH Parw 1958, s. 228; J -B Duroseile, op

tłt, s,

** I BowH*. flw lAwfł # Fanąpaą* IWukwy A Pofutiyti um/( Hitural S»rve, London s 167. ą    * ht\k*^r" ipąwb# ł3W mugroc/t    Łódź l‘***6. s 13

W końcu średniowiecza wykształciły się w Europie monarchie narodowe o różnych interesach. Wraz z tym zmalało znaczenie uniwersalistycznyoh autorytetów papiestwa i cesarstwa Uniwersalistyczną Europę chrześcijańską stopniowo zdominowały interesy najbardziej wpływowych władców europejskich Umocniło się świeckie pojęcie „Europy" z silnymi ideami odrodzenia europejskiego”. Wyraźniej rozróżnia się wówczas dwa wcześniej łączone pojęcia; „Christianitas” i „Europa* . W miejsce uniwersalizmu chrześcijańskiego następował wyraźny nawrót do zdobyczy antycznych, starożytnej Grecji i Rzymu.

Odrodzenie wniosło nowe treści do dziejów myśli europejskiej. Rozwój języków, kultur oraz państw narodowych z absolutną władzą monarszą, doprowadził do faktycznego rozczłonkowania Europy na rejony o zróżnicowanych warunkach życia narodów Wraz z emancypacją państw narodowych, w literaturze politycznej pojawiło się pojęcie „równowagi europejskiej”, zrodzone w toku zmagań o prymat wpływów głównych państw kontynentu. Odstępowano natomiast od umwersalis-tycznych idei średniowiecznych.

Odkrycie Ameryki w 1492 roku i dalsze odkrycia geograficzne stwarzały Europie nowe możliwości rozwoju, zwłaszcza w zakresie źródeł surowców oraz rynków zbytu. Ekspansja kolonialna państw europejskich na terytoria zamorskie utworzyła nową płaszczyznę ich rywalizacji. Osłabiło to też współdziałanie władców europejskich i papiestwa przeciwko wpływom muzułmańskiej Turcji, która rozbiła cesarstwo bizantyńskie i stopniowo wypierała wpływy chrześcijańskie z Azji Mniejszej”

3. ROZWÓJ IDEI INTEGRACYJNYCH OD XV DO KOŃCA XVIII WIEKU

Wiatach 1462-1464 husycki król czeski Jerzy z Podiebradu (1420 1471), z pomocą doradcy - francuza Antoine a Marmiego. wysunął propozycję tworzenia związku chrześcijańskich władców europejskich, zwanego I igą Pokoju Miała ona objąć Burgundię, Bawarię, Czechy, Francję, Polskę, Wenecję i Węgry,

I a następnie dalsze państwa kontynentu. Król proponował członkom l.igi równy status, niezależnie od wielkości państw Przywódcę figi upatrywał w osobie króla Francji Ludwika XI (1423-1483). Zasada równości państw w ramach Ligi godziła w uprzywilejowaną pozycję cesarza i papieża Cesarzowi pozostawiono te same uprawnienia co innym władcom, a papieża całkowicie pominięto wśród członków organizacji „ligowej”. Niezadowolony z tego papież wystąpił nawet z hasłem krucjaty przeciwko królowi Czech

Projekt Ligi Pokoju przewidywał funkcjonowanie dwóch organów ponadpaństwowych Trybunału (Konsystorza) i Rady (Zgromadzenia /wiązkowego) Trybu

^łl i. Kowle, op cii,, ł IM-117.

¹⁴ t). ót RougemofM. Liii otwarł> Ot> h*iifMiitTvkow Waruaw* IVTO. i $ I

^M C. f> Mtbysnmk Euryfty. Mm, ftajw raaaftwt&foić. WłWWwa-