100!12

84 K. Łastawski ♦ Od idei do integracji europejskiej

międzypaństwowym i nie wywarła wpływu na rozwój polityki europejskiej. Kraj europejskie dzieliły głębokie sprzeczności, utrzymywało się dość trwałe poczucii wzajemnych urazów i krzywd.

W państwach powstałych w wyniku rozpadu europejskich imperiów, dodatkowo] jeszcze występowało silne wówczas „przeczulenie” na punkcie zachowania suwe-j renności. Przywódcy państw rozumowali kategoriami własnych interesów narodo-j wych i lekceważyli wspólne interesy kontynentu. Stosunkowo drobne zatargi graniczne, bądź spory na tle mniejszości narodowych, zaostrzały stosunki europejskie „nie zostawiając miejsca na spokojną refleksję i trzeźwą ocenę”⁵⁸.

Projekty integracyjne - poza inicjatorami — wzbudzały umiarkowane zainteresowanie w poszczególnych krajach. O ile w elitach intelektualnych Europy występowała dość wysoka świadomość potrzeby integracji, to politycy kierowali się głównie interesami narodowymi. Po dojściu do władzy Hitlera najbardziej rozwinęły się idee nacjonalistyczne, a ich reprezentanci kształtowali hegemonistyczną wizję rozwoju kontynentu . Występowała też, rywalizacja między twórcami koncepcji integracyjnych oraz ich patronami politycznymi.

Dążenia rewizjonistyczne Włoch i Niemiec, polityka ustępstw ze strony mocarstw Ligi Narodów i wzrost polityki nacjonalistycznej uniemożliwiły wprowadzenie w życie idei integracyjnych. W końcu lat trzydziestych Europę zdominowała niemiecka polityka presji politycznej i faktów dokonanych. Nie zyskała wówczas poparcia wysunięta w styczniu 1938 roku przez prezydenta Roosevelta idea stworzenia Światowego Frontu Pokoju (World Peace Front), bo wpływowy premier brytyjski Chamberlain wciąż popierał politykę appeasementu wobec Hitlera.

P. Łossowski, Sprawa jedności europejskiej w okresie międzywojennym..., op. cii., s. 501 ⁵⁹ J. Bowle, The Unity of European History..., op. cii., s. 319-324.

ROZDZIAŁ III

IDEA EUROPEJSKA W LATACH U WOJNY ŚWIATOWEJ

iodczas II wojny światowej politykę europejską zdominowały działania wo

jenne oraz stosunki między państwami Wielkiej Trójki: Wielką Brytanią, USA i ZSRR. Formułowano wówczas różne wizje powojennej Europy¹:

przywrócenia kontroli nad Europą przez wielkie mocarstwa (przywrócenia dawnej równowagi sił w Europie, z wykluczeniem Niemiec); podziału kontynentu na strefy wpływów;

_; - integracji kontynentu, ale z Wielką Brytanią pozostającą w roli zewnętrznego „zjednoczy cielą”;

. - siłowego „zjednoczenia” Europy przez Niemcy hitlerowskie.

W latach wojny powstały nowe koncepcje integracji europejskiej. Nawiązywano również do głośnych propozycji z lat międzywojennych (Brianda, Herriota, Coudenhove-Kal ergi ego) Część polityków zachodnioeuropejskich dążyła też do wykorzystywania idei integracyjnych w roli narzędzia propagandy antyfaszystowskiej i antykomunistycznej².

1. DĄŻENIA I DZIAŁANIA NIEMIECKIE

itler różnymi sposobami dążył do tworzenia „nowego ładu” europejskiego¹

I_li podporządkowania sobie - w różnorodnej formie - głównych państw

europejskich. W praktyce próbował realizować treści zawarte w jego książce -manifeście Mein Kam pif (Moja watka), wydanej jeszcze w latach dwudziestych. Zapewnienie Niemcom wielkości i potęgi uzależniał przede wszystkim od ofensywnych działań i podboju nowych terytoriów we wschodniej części Europy, zdobycia „Lebensraumu” (przestrzeni życiowej).

1

   P. Radzikowski, Wbjo Europy w okresie // wojny Matowy. „Zeszyty Naukowe UJ", Prace historyczne 1988, z. 87, s. 181.

2

   Tamte, s. 182.

¹ H. Brugnians, L'idde europłtnne 19J8-I965. Paru 1965, s. 67-69; J.-B Duroselle, 1%die d 'Europę datts I histoirc. Paris 19651.293-305.