149

Analiza kosztów działalności przedsiębiorstwa 151

2)    Według wytwarzanych wyrobów i usług czyli nośników kosztów (tzw. układ kalkulacyjny).

Ogół poniesionych kosztów dzieli się w tym przypadku na koszty bezpośrednie, które na podstawie dokumentacji źródłowej można przypisać do konkretnych wyrobów lub usług (materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie) i koszty pośrednie (koszty wydziałowe, koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży), które rozliczane są na konkretne produkty i usługi za pośrednictwem określonych kluczy podziałowych, którymi są najczęściej płace bezpośrednie lub suma kosztów bezpośrednich.

3)    Według sposobu reagowania na zmiany wielkości produkcji, gdzie wyróżnia się koszty stałe i zmienne.

4)    Według faz przepływu produktów w przedsiębiorstwie ogół kosztów można podzielić na: koszty zaopatrzenia, produkcji, zbytu itp.

5)    Według miejsc powstawania kosztów, koszty grupowane są w przekroju poszczególnych komórek organizacyjnych.

6)    Według wpływu na decyzje przedsiębiorstwa wyróżnia się koszty istotne i nieistotne.

7)    Według stanu dokonania można wyodrębnić koszty przesądzone i nie przesądzone.

W analizie kosztów rodzajowych największe znaczenie ma ocena tych rodzajów kosztów, które w największym stopniu wpływają na wyniki finansowe przedsiębiorstwa. W przedsiębiorstwach przemysłowych są to np. koszty materiałów, wynagrodzeń i amortyzacji.

Ocena kosztów rodzajowych opiera się na porównaniu faktycznych kosztów z wielkościami planowanymi bądź kosztami poniesionymi w okresach poprzednich. Można także dokonać porównań kosztów badanego przedsiębiorstwa z kosztami innych jednostek gospodarczych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, o zbliżonym profilu działalności. Porównania wielkości, struktury i dynamiki kosztów dokonywane są najczęściej na tle dynamiki przychodów ze sprzedaży. W związku z tym postuluje się obliczanie tzw. odchyleń względnych, szczególnie w odniesieniu do pozycji układu rodzajowego w najwyższym stopniu skorelowanych ze zmianami wielkości sprzedaży (zużycia materiałów i wynagrodzeń), zgodnie z formułą:

aa=a:,-av —    (6.1)

Pu

gdzie: AK - odchylenie względne kosztów,