1 (200) 2

400 Wybór prac krytycznych

młodzieży nieczytelne zarówno z racji poziomu naukowych rozważań, jak wyraźnych elementów pesymizmu. Toteż czytelnicy skazani byli ciągle na Verne’a oraz nieliczne przekłady.

W następnej, dwutomowej powieści Broszkiewicza Ci z Dziesiątego Tysiąca i Oko Centaura, której akcja rozgrywa się w „VII wieku wczesnej ery kosmicznej”, Broszkiewicz stworzył pełniejszą już wizję świata przyszłości, w którym rozumni i zbyt może doskonali ludzie współżyją zgodnie-z mądrymi i czule opiekującymi się nimi robotami. W opowieści została silnie zaakcentowana problematyka moralna, a ponieważ statek kosmiczny zbudowany został na wzór Ziemi — wnioski odczytuje się także najbardziej realnie i współcześnie. [...]

Obok przykładowo omówionych powyżej typów prozy dla młodzieży rozwija się nurtem bardziej spokojnym, omijającym zarówno ostre problemy dyskusyjne, jak nowinki eksperymentalne — powieść, którą można by nazwać środowiskową, ujęta raczej tradycyjnie, ale rzetelna w potraktowaniu tematu i nieraz bogata w bardzo współczesne realia obyczajowe. Należy tutaj przede wszystkim mocno osadzone w konkretnym terenie i głęboko związane z życiem i pracą górników pisarstwo Gustawa Morcinka, którego największym artystycznym osiągnięciem były ostatnio twórcze adaptacje śląskich wątków ludowych, ale zarówno Roztomili ludkowie, jak Czarna Julka podtrzymują dobre tradycje jego twórczości powieściopisarskiej; cechuje je optymistyczna postawa wobec świata i humor — walory tak pożądane w książkach dla młodzieży. Szeroki obraz życia na Podhalu daje trylogia Marii Kann, zaś Hanna Mortkowicz-Olczakowa porusza problematykę przemian zachodzących na terenie ziemi krakowskiej. Zwłaszcza ostatnia jej powieść dla młodzieży Kolorowe gwiazdy jest szczególnie wartościowa dzięki ukazaniu dziejów trzech pokoleń, zbliżenia historii ze współczesnością, godnych zachowania tradycji z nowym stylem życia dzisiejszej młodzieży. Anna Kowalska, unikająca dotychczas twórczości dla młodzieży, napisała maleńką, ale kapitalną książeczkę Lubię środy, w której dzięki wyeksponowaniu punktu widzenia autora pamiętnika, małego chłopca, ukazała w krzywym zwierciadle życie obyczajowe podwarszawskiej „dziury”. Hanna Ożogowska świadomie podtrzymuje i rozwija styl swej twórczości, lekki i żartobliwy, pełen beztroskiego humoru i niespodzianek sytuacyjnych. Takie powieści, jak Tajemnica zielonej pieczęci, Dziewczyna i chłopak, czyli heca na czternaście fajerek — to bestsellery stanowiące prawdziwą rozrywkę, ale nie bezproblemowe; autorka umie podpatrzeć zarówno cechy sympatyczne, jak śmiesz-nostki w życiu dorosłych i młodzieży i doskonale „podsłuchać” potoczny język dialogów. Edmund Niziurski, po pewnych pozycjach mniej udanych, napisał znowu parę książek iskrzących się dowcipem i celnie obrazujących życie młodzieży w szkole i na koloniach, obok Nikodema — Sposób na Alcybiadesa. Warto by zestawić te naprawdę dobre powieści szkolne naszego dwudziestolecia z literaturą międzywojenną, w której —jeśli chodzi o życie współczesne, a nie wspomnienia jeszcze spod zaborów — liczy się głównie pierwsza część Szatana z 7 klasy, a Niziurski w zestawieniu z Makuszyńskim na,.pewno by nie stracił.

ć- Autorem, który niewątpliwie doskonali swój warsztat, jest Adam Bahdaj, autor licznych książek o tematyce tatrzańskiej i sportowej. Na uwagę zasługuje zwłaszcza Do przerwy 0:1 (jakiż świetny ten główny bohater Paragon, typowy warszawski cwaniak!) oraz wydana w serii Klubu 7 Przygód książka Wakacje z duchami — nowa, zabawna wersja odwiecznych opowieści

0    poszukiwaczach skarbu.

Mało natomiast jest pozycji o tematyce harcerskiej. Trudności związane z podjęciem tego tematu udało się w pewnym stopniu — choć na płaszczyźnie dydaktycznej — przezwyciężyć właściwie dwojgu tylko autorom: Sewerynie Szmaglewskiej, która w Czarnych Stopach trafnie uchwyciła atmosferę życia obozowego i poruszyła wiele problemów dotyczących przyjacielskich stosunków między dziećmi i opiekunami, oraz Bolesławowi Mrówczyńskiemu w Plamie na Złotej Puszczy, w której w wątek przygody wakacyjnej wpleciona jest poważniejsza problematyka — autochtonicznej ludności Ziem Odzyskanych.

Warto zaznaczyć, że wyżej wymienione powieści należą do gatunku powieści rozrywkowej, łatwo czytelnej, przeznaczonej dla szerokiego kręgu odbiorców, a zarazem dalekich od przechylania się w kierunku łatwizny

1    grafomanii. Czy czasem nasza dojrzała literatura nie mogłaby czerpać stąd wzorów, bo jakoś z rozwojem tak bardzo potrzebnej dobrej prozy popular-no-rozrywkowej, jak dotychczas, jest bardzo słabo? Oto jeszcze jeden z problemów, dostrzeżonych w „szklanej kuli” ...

Nie mogę mieć nadziei, że w tym pobieżnym omówieniu udało mi się przekonać słuchaczy, że mamy powieść dla dzieci, której nie tylko nie musimy się wstydzić, lecz nawet możemy być z niej dumni. Cóż, mogę tylko zachęcić do czytania celem przeprowadzenia weryfikacji...

Na zakończenie jeszcze jedna sprawa. Wobec niewątpliwych osiągnięć w dziedzinie literatury dla dzieci i młodzieży bardzo dziwią karygodne wprost zaniedbania dotyczące polityki kulturalnej [...]. Książka nasza o wiele jeszcze za mało rozpowszechniana jest za granicą, władze kulturalno-oświatowe nie