1 (7) 4

należą do literatury, dla dorosłych, ale powoduje je konkretna sytuacja „z okazji dziecka”. Tu będą należeć wiersze okolicznościowe, adresowane do rodziców z okazji urodzenia się dziąeką (genethiacum), oraz epitafia na nagrobkach dziecięcych, nierzadko rymowane — poetyckie. Do tej strefy włączymy treny „z powodu śmierci dziecka”, niektóre zwroty frazeologiczne i przysłowia, a także wpisy do dziecięcych imionników. Należy do nich również większość kołysanek i kolęd „dziecięcych” oraz rymowanki dziecięce, ale tylko te, które;pomagały dorosłym w zabawianiu i uspokajaniu, które nie były „dla .dzieci”, ale sposobami „na dzieci”. Wreszcie do tej strefy włączymy różne ^dydaktyczne formułki mnemotechniczne.    ..r . , * ; *

Strefa tekstów trzecich obejmuje teksty pisane jak dla dzieci. Pisarz, uwarunkowany swoistą wyobraźnią dziecka, jego poczuciem ekspresji estetycznych, urodą „przedsemantycznego”, nieskonwencjonalizowane-go języka, otwartego na swobodny tok skojarzeń, zwłaszcza brzmieniowych, konstruuje utwory w poetyce tekstów „dziecięcych”. Ta strefa jest współcześnie polem szczególnie-interesującej działalności. Przykładem takiego postępowania w obrębię-języka jest poezja Białoszewskiego.

0    tej jej właściwości — gdy „dziecięcpść” stała się zasadą poetyckiego

działania i podstawowym elementem poetyki — pisał Stanisław Barańczak².    -q>:

Rzeczywista literatura dla _v dzieci stanowi strefę czwartą i ona będzie przedmiotem naszych rozważań.

Literatura dla dzieci byłaby -.więc twórczością przeznaczoną dla

1    adresowaną d o dziecka. Tu jednak należy poczynić pewne uwagi wyjaśniające. Zakres literatury pisąnej dla dzieci i młodzieży nie pokrywa się z zakresem literatury czytanej ;— zwłaszcza przez młodzież — ten bowiem jest daleko szerszy. Literatura dla dzieci i młodzieży nie stanowi zbioru zamkniętego, bo, po pierwsze, wiele z tekstów „nie dla dzieci” było i jest przeadresowysyane „do dzieci” (dotyczy to szczególnie tekstów strefy pierwszej i w mniejszym stopniu strefy trzeciej), a po drugie (tu myślimy o tekstach okazjonalnych strefy drugiej), większość tekstów, zwłaszcza natury folklorystycznej, była lub jest również „dla dzieci”, ewentualnie dość wcześnie została przez nie przechwycona.

Sięgając do początków literatury kierowanej do dzieci, należy przez długi okres, bo przez prawie cały wiek dziewiętnasty, wiązać tę ''literaturę z funkcją wychowaw⁷czo.;^dydąktyczną, z której to S. Skwarezyń-ska wyprowadza restytuowany przez pią rodzaj dydaktyczno-morali-zatorski, nazywany czwartym³. A jeśli nie funkcja lub nie tylko funkcja jest konstytutywna dla literatury dziecięcej, to, w każdym razie, można mówić o jej konsekwentnej orientacji na środki i cele wychowawcze. Zmieniają się tylkospbrazowe i fabularne sposoby przekazu, maleje z czasem wiara w efaktywność. tych sposobów, ponieważ zmieniają się teorie oraz praktyką'„wychowawcza, i pedagogiczna. Gdy. .wyto