236,237

236

Teorie literatury NN

■ znaczenie-według Picrnać - proces, który kojarzy jakiś |>* *»« jakiś byt, jakieś pojęcie czy z-b z jakimś znakiem zdolnym do I wołania. Według Pcircc'u cieki prctacji znaku.

treść znaku, pojmowaną jako jego im-manentna cecha - lub inaczej: stale w nim obecna zdolność do interpretacji (na przykład idea, pojęcie lub podstawowa definicja, na którą da się przełożyć znak). Bardzo istotne w Pcircebw-skim ujęciu interpretanta było także to,

że będąc znaczeniem znaku, był on jednocześnie kolejnym znakiem lub uf znaków, za pomocą których mogła zostać wyrażona treść. Innymi słowj treść znaku (jego znaczenie) musiała być wyrażona w następnych zimk przykład znaczenie słowa „kot”, które zostaje wyrażone za pomocą idów jących się na ogólną definicję tego zwierzęcia w rodzaju: „kot to drapie/i| rzę...”⁷). Każdy znak w koncepcji Peircca był więc interpretantem kole jit| ku, a zarazem jako znak posiadał swojego interpretanta w postaci inncgfl Zdaniem filozofa, takie ujęcie gwarantowało spoistość systemu scmiu|

[•ograniczona

aomioza

- nic było tu żadnych zbędnych elementów, a wszystkie znaki miał) pij nie wyznaczone miejsce w systemie. Inaczej mówiąc - zarówno sam /ij i znaczenie znaku były funkcjami całego systemu, austnicnie danego m kładało obecność przynajmniej dwóch innych znaków: poprzedzające rego był interpretantem, i następującego, który stawał się jego interpiuj Konsekwencje takiego założenia były bardzo istotne - każdy znak /akl wiem zawsze inny znak, a znaczenie było dostępne tylko poprzez intci | czyli przekład danego znaku na kolejne znaki*. W ten sposób proce i się znaczeń przybierał charakter nieograniczonej semiozy i ta idea IVu zała się szczególnie inspirująca dla poststrukturalistów francuski- h sześćdziesiątych (zwłaszcza dlajacqucs’a Dcrridy), którzy wyprowuij koncepcję nigdy niekończącej się, nieograniczonej interpretacji.

Znak jako moilmjąca interpretacja

Ponadto Pcirce zdecydowanie sprzeciwiał się ujmowaniu znaku lv funkcji zastępowania przedmiotu (jak to miało miejsce w większości i towych teorii scmiotycznych). Zdaniem filozofa, znak będący połąi xcn elementów miał bowiem zarazem charakter mcdiująccj interpretacji f to, że znak nie tylko nic ustanawiał zwykłej relacji zastępowania < zcgtw innego, ale był zawsze określony przez relację zastępowania dla kogo* tcncjalncgo odbiorcy’.„Bycie interpretowanym”stanowiło więc immanrij

W dalszej kolejności musimy zdefiniować słowa: „drapieżne", „zwierzę" łtd Zob. też na ten temat 11. Buczyńska-Carewicz, Semiotyku i filozofia znaku, | w | Światprzjrzpryzmat znaku, tłum. J. Carewicz, wstęp. 11. Buczńska (Jarcwk t. Wuin s. 9~to. Nadal chod/.i tu o interpretację immanentną - coś w rodzaju wrwuęrt zncjl cji interpretacyjnej tkwiącej w znaku (Pcirce dla uniknięcia nieporozumień ii-iżywi •cm interpretanta Jntcrpretantcm wewnętrznym"), a nic <• mtnpn 11- ię u 'wykljfH mieniu, wynikającą np. z funkcjonowania znaku w rozmaitych kontekstach co liHoł! w,mm go przez różnych odbiorców. Na określenie t)vb właśnie wypadków IYlr« * >* poj kategorię Jnlcrpretunta zewnętrznego" jako *|*oM>hu „przejawianiu się zinzumleiiU #|

I'<ulkic-i 1.4iii luz jeazc/.e, żr chodzi tu o potencjalnego, u nic o konkretnego odlą

mioryka

237

Hf z tuku, oznaczało po prostu jego sposób istnienia - znak był w oczywisty pr/r znaczony do komunikacji i do interpretacji. Kolejna konsekwencja sposobu rozumienia natury znaku okazywała się równic ważna - znak fbowicin pojmowany dynamicznie i kreatywnie, z samej swojej istoty ro-lolujne znaki, zaś uniwersum znaków było rządzone relacjami interpreta-muMiidu danych znaków na kolejne znaki, a tych na następne itd. Pro-łnprcucji nic był jednak, zdaniem Pcirce a, nieskończony. Jak przystało Kin.ii vsię - na końcu tego łańcucha umieścił filozof tak zwanego inter-•slatcczncgo: działanie lub nawykowy sposób postępowania wywoła-Inuk.

Określiwszy najogólniejsze zasady uniwersum semiotycznego, Pcirce zaproponował również szczegółową typologię znaków - przeprowadzoną ze względu na właściwości poszczególnych składników triady: środka przekazu, przedmiotu i interpretanta - i uzyskał w ten sposób dziewięć typów znaków. Z typologii tej najważniejsze okazały się rozróżnienia dokonywane ze względu na powiązanie znaku z jego przedmiotem, lak więc filozof wyróżnił:

- znaki powiązane ze swoimi przedmiotami przyczynowo i ustanawiają-

4'/

!«U o ONIC/.NY (ikon) - rodzaj znani ••/mony przez Charlcsa Sander-fa.dla których charakterystyczna ił* |M«łobicństwa między tym, co materialny nośnik znaku, a tym, zna* ty (na przykład portret, fo-np ) Znak ikoniczny dcłiniowa-M »to jako taki, który’ posiada iii* i pi mLttuwiancgo przedmiotu, koirktę wprowadził tu Umbcrto Ho /daniem, znaki ikonicznc nic ro*1 przedstawianych przed -■li odtwarzają |>cwnc składniki ligania, a czynią to na podstawie li kodów poatrzcgawczych.cli-ln< I■ ml/t c, a wybierając drugie*.

Interpretant

ostateczny

A * f

Typologia

znaków

im, AUtobttna struktura., tłum. Mg, I*. liravo, Warszawa 1996,

W terminologii Cłiarlcsa rodzaj znaku,dla któ-Jpyttyi zim- jest czysto kon-*'wiązanie nośnika znaku (inlerptetunta). Symbolami SliiJ znaki języka naturalne

cc bezpośrednią relację wskazywania (i n d c k s y) - na przykład takie jak chorągiewka na dachu, która wskazuje kierunek wiatru'⁰,

-    znaki wiążące się z przedmiotami na mocy relacji podobieństwa (z n a k i ikonicznc lub po prostu ikony) - na przykład portret lub zdjęcie",

-    znaki powiązane ze swoimi przedmiotami jedynie na mocy konwencji (s y m b o 1 c) - na przykład słowa języka n a tu nil n ego".

^■pUrftłfW.i zyli „o/naki" (sfmnon).

|tytt zm inoZc również odtwarzać podobieństwo czysto formalne i wtedy Pcirce ,p- iIlzdNIliritl

Pllkt Itouwrtn (mialne (urnamon). I)o tego dochodził jeszcze podział znaków ze r ł    przekazu.i tu wyróżniał Pcirce: tjualisignum (jakość lub cecha

tmignusn (zdarzenie, które jc»t znakiem, lub konkretny egzemplarz) oraz lub typ, który |r*t znakiem), a także |>odzial ze względu na i n I c r p r e-