34 2

112 tom pierwszy

Podstawy nauk o wychowaniu

Nieuchronna relatywizacja myśli pedagogicznej wynika z faktu, iż obok siebie istnieją różne teorie, być może równoprawne, a więc żadna z nich nie może być uznana za konieczną czy jedynie obowiązującą. Zdaniem Lecha Witkowskiego konieczne jest wyostrzenie uwagi krytycznej na niektóre z odczytań dzieł klasyków pedagogiki, którzy w swoich interpretacjach rozmijają się z prawdą określonych stanowisk. Należy uwolnić się od dominującej w recepcji dzieł pedagogów bezkrytycznej afirmacji na rzecz przywrócenia dyskursowi pedagogicznemu radykalnej odwagi i wnikliwości humanistycznej, prowadzącej do „[...] głębszych teoretycznie, krytycznych rekonstrukcji stanowisk i perspektyw humanistyki współczesnej; rekonstrukcji podejmowanych z myślą o humanizmie i horyzoncie samowiedzy pedagogicznej”¹⁰⁴. Zachęca zatem do takiego penetrowania rozpraw wybitnych humanistów i otwarcia się na wartości ich myśli, by odnaleźć w nich „życiodajne impulsy”. Fakt, że dla humanistyki XX wieku jedną z wiodących kategorii poznawczych stała się ambiwalencja i decentracja, czyni je „[...) metodologicznym kluczem do rozumienia wielowymiarowości strategii myślowej humanisty »vnimo wszystko: ze światem i przeciw światu«, czy dla rekonstrukcji takich choćby zwrotów, jak »dialektyka adaptacji i kreatywności w wychowaniu człowieka«”¹⁰⁵. To jakże nowe podejście interpretacyjne uruchamia zupełnie nieoczekiwanie tropy myślenia, stanowiące — dzięki ujawnieniu nowych aporii i dylematów — wciąż istotne wyzwanie dla pedagogów, którzy ich dotychczas nie dostrzegali, tkwiąc w schematach i banalnych odczytaniach czy przypisując im nawet błędną interpretację.

Współczesna refleksja nad stanem rozwoju nauk o wychowaniu dotyczy bowiem nie tylko tego, jak należy te nauki uprawiać, by uzyskać wiarygodną odpowiedź na formułowane problemy, ale również jak zaspokoić potrzeby, które są źródłem tych nauk, oraz móc uprawiać je rzetelnie i odpowiedzialnie.

Ćwiczenia i projekty badawcze

1.

Skonfrontuj w dyskusji pogląd Wolfganga Brezinki na temat roli uniwersyteckiego kształcenia pedagogów ze stanowiskiem Geralda L. Gutka, zawartym w jego książce Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji.

2.    Wybierz dowolny poradnik dla rodziców, nauczycieli czy instruktorów i dokonaj jego oceny ze względu na ukrytą w nim ideologię czy teorię wychowania.

3.    W czym wyraża się różnica między pedagogiką jako refleksją filozoficzną a pedagogiką jako nauką praktyczną?

4.    Jak zmieniała się rola pedagogiki w minionym półwieczu?

5.    Przeczytaj wiersz Wisławy Szymborskiej Utopia i wskaż, do którego z etapów rozwoju współczesnej pedagogiki mógłby być najlepszym komentarzem.