422,423

422 Teorie 111. i mu y I

422 Teorie 111. i mu y I

Przemodelowanie perspektywy historycznej

Technika czytania pa-limpsestowego

na początku przyjęcie perspektywy kulturowej musiało oznat />i< kim konieczność przeformułowania ujęcia historycznego T u yi storia (także historia kultury) pisana była bowiem z męskoccnli 11 m widzenia. Istniała więc najpierw potrzeba napisania nowej hi.iiifU biet - pisanej wprawdzie z feminocentrycznej perspektywy, Jrdmilt łfl nia jej od bardziej złożonego układu - relacji między kultuii) k i dcl J ogólną⁷⁷. Podobnie - twierdziła Showalter - badając pisarstwo loTltiM^ na izolować go od całego uniwersum literackiego. W szc/rgóliinl^^H analizować zmieniającą się kulturowo i historycznie relację lwóii do twórczości męskiej i badać odmienność pisarstwa kobiecego, na całości tego złożonego historycznego i kulturowego procesu lneiąd liczając kilka ważnych strategii interpretacyjnych kulturowej ki yiyklf nej, bądź zrodzonych na jej gruncie (jak na przykład technik .i > «yfl| psestowego” praktykowana przez Gilbert i Gubar⁷⁹), bądź mspuityjF koncepcjami (na przykład analizą kontekstualną Cliffordn (iirrM ter opowiadała się również po stronie jak najbardziej komplet nitfll kich uwikłań i odniesień kulturowych pisarstwa kobiecego. |e| orf się syntetycznym projektem zadań stojących przed ginokrylyką Iow jektem nadal aktualnym:

Zadania

ginokrytyki

kulturowej

Pierwszym zadaniem krytyki ginocentrycznej winno być /al|M określenie kulturowej lokalizacji kobiecej osobowości litei.u I u opisanie sił oddziaływających na kulturowe pole poszczcg >luyt ||j nocentryczna krytyka winna ponadto umieszczać pisarki w i kontekście takich zmiennych kultury literackiej jak instytucjo M powszechniania, stosunki autora z publicznością, stosunki mUj soką a popularną czy hierarchie ismiejące między gaturik.mil*

E. Showalter, Krytyka feministyczna na rozdrożu, op. rit., s. 45 7—4 j Ibidem, s. 463. Showalter odwołuje się tu zwłaszcza do sunę dii /aWf

]eb\en, Archimedes andthe Paradox of Feminist Criticism, „Sigm I.......

lurc and Socicty” 1981, nr 6.

mi 1

wS^Ł

u W /A#

¹ pań iwottł#

.1 III lit)

E. Showalter, Krytyka feministyczna na rozdroz.u, op. ci/., s. 466 l Tm ry pisanej przez kobiety jako tekstu „dwugłosowego" zawieraj ąt cgi i „bezgłośną"- a więc wszystko to, co w dyskursie zostało stłumimy nes i z różnych powodów nie mogło się ujawnić, lecz zapisało ><ię w tegię (figury / tła) stosowała również Showalter - zob. E. Showuln 1 ticism, op. cit., s. 435.

¹1,/tut

•Sił

"|ll»

Chodzi tu o metodę, którą Gccrtz nazywa „gęstym opisem" (thitk tb) tykowania gruntownej analizy struktur znaczeniowych zjawisk I wy ustalania ich podłoża i znaczenia w sferze społecznej. Najistotniejsze | jak najbardziej wyczerpujący - właśnie „gęsty”, według terminologii (lit Interpretation ofCu/tures: Selected F.ssays, New York 1973. K>Zob Ha,la E. Showalter, Krytyka feministyczna na rozdrożu, op. cl/., a. 46) \(< \ Wi krytyka i teoria feministyczna przeszły, by tak rzec, w pr/ylplcaziutyH ewolucję co teoria literatury w ogóle - przemieszczając się w oalalllh li I teorii kulturowej !•/ zob Wprowadzenie,

Mi Walter zawarte w Krytycefeministycznej na rozdrożu były jak naj-Btl«/nc - otwarcie ginokrytyki na konteksty kulturowe okazało się bo-Wylk" cenną i inspirującą perspektywą, lecz także czymś w rodzaju wen-)(M /i iistwa, chroniącego ten nurt przed nadmiernym izolacjonizmem, wniknęło wiele innych odmian krytyki feministycznej. Nie da się jed-v kierunek ten, nakreślony precyzyjnie przez inicjatorkę samej na-Mui/ą kronikarkę nurtu, nie został wystarczająco intensywnie podjęty Vpniczki ginokrytyki i bardzo szybko spotkały się one z oskarżenia-jUlr/m, a także - o zamykanie krytyki feministycznej w „więzieniu ko-kA t u Id tc połączyły się z ekspansją tak zwanych studiów genderowych⁸¹ linie bardzo szybko wyparły ginokrytykę, nadając główny ton femi-Muulr unickiemu. Ale chociaż najważniejsze przedstawicielki ginokry-]lhi (e .unerykańskim nie uniknęły błędu absolutyzacji płci żeńskiej, to i pi m i' położyły bardzo cenne zasługi dla poszerzenia wiedzy na temat | w literaturze i w kulturze w ogóle, a także dla pogłębienia samoświa-bblet '¹. /. perspektywy czasu łatwo też dostrzec, że ginokrytyka była Ar* /nyrn etapem w rozwoju teorii i krytyki feministycznej, stanowiła W/ne antidotum na uwsteczniające ich rozwój tendencje rewizjo-bkądinąd także konieczne i potrzebne na poprzednim etapie rozwoju iik.idcmickiego).

„Więzienie

kobiecości"

Feminizm kulturowy w Ameryce

Dy Otwarcia krytyki feministycznej na zróżnicowane historycznie kon-jwc zachowały swoją aktualność do dzisiaj i uznane zostały za obo-faye w zystkich odmianach feminizmu kulturowego. Krytyka femini-pirntowana kulturowo jest obecnie niewątpliwie jednym z najbardziej JjfSyH/lościowo nastawionych nurtów feminizmu akademickiego. Bli-

iWilei i i/ucer.

lmy|.|ll"'v l'\l.i III 111V Carolyn I lcilbnin, autorka bardzo interesującej pracy po

mii li "i;..... Wątek androginiczności, dość częsty w pracach ginokrytyczck, miał

Ikdliyrn ze sposobów na uniknięcie izolacjonizmu płciowego. Zwolenniczki tej ■ I v się m.in. do dziewiętnastowiecznej jeszcze pracy E. Cady Stanton, (I III/’A . u l.n u ej pojawiała się Niebiańska Istota - Androgync, i do Własnegopo-Inll. gd/ie .nul logi nią Sl.iuowita pewne .fH/muimi pl, iowe, w rain.n li knuego i|d wybrać sobie własne miejsce niezależnie od wpływów historycznych. Twicr-ll ł i/ily (l mężczyzna, i kobieta) jest istotą dwoistą albo raczej - jednością l'ł nięiikn-żcńskicj. Carolyn Heilbrun gruntownie analizowała i opisywała ca-Utnlogii zną rozbudowaną wokół androginiczności, po to by w tradycji tej zna-ftyłi l pi /c/wyciężcnia ścisłych i, jej zdaniem, sztucznych podziałów płciowych I Inlbrun, Tbwarda Rccognttion ofAndrogyny, New York 1973. Koncepcje tc »wi< n icillcnie także w pracach Sandry Bem i Andrci Dworkin, pojawiły się n mi 11, li tnninislek francuskich - Moniąuc Wittig i Julii Kristcvcj. Zob. też iiiii np, M Ilumm, Słownik teoriifemnizmu, op. ci/.,*. 21. Niektóre przedstawi-Iwnilul/iini radykalnego (np. Adricnnc Kich i Mary Dały) występowały zdccy-bni>i iwko Idei androginiczności, twierdząc,że osłabia ona cele polityczne te mi ♦wki'i/i za ten, ich zdaniem najważniejszy, który polega właśnie na określaniu Atiwy h.