CCF20100206112

Cytologia i Histologia

6. 3. Układ oddechowy

UKŁAD ODDECHOWY MA Z4 ZADANIE UMOŻLIWIENIE SPR4 WNEJ WYMIANY GAZOWEJ W USTROJU

Funkcja ta wymaga ogólnie, w warunkach lądowych, stworzenia dróg transportowych i dużej powierzchni czynnej. Z tego względu można go podzielić na:

1. Drogi oddechowe — prowadzące do płuc (jamę nosową, gardło, krtań, tchawicę i oskrzela);

2. Płuca — właściwy narząd wymiany gazowej zawierający powierzchnię czynną (por. jednak CZĘŚĆ: PODR. KL. II).

Wdychane powietrze dostaje się najpierw do jamy nosowej wysłanej wielorzędowym nabłonkiem oddechowym z rąbkiem migawkowym. Liczne są tutaj jedno- i wielokomórkowe gruczoły śluzowe. Czlowaek należy do organizmów⁷ mikrosmatycznych (skąpowęchowych) i dlatego tylko niewielką, liczącą ok. 5 cm² powierzchnię, zajmuje nabłonek węchowy z komórkami węchowymi. Te ostatnie to po prostu neurony, których dendryty wystają ponad powierzchnię nabłonka, natomiast neuryty współtworzą nerw węchowy (por. Ryc. 74).

Ryc. 74.

Nabłonek wielorzędowy migawkowy części węchowej nosa (1 — walcowate komórki zrębowe, 2 — komórki węchowe).

Odcinek gardłowy' został scharakteryzowany w ROZDZ: 6.1. Krtań (u ssaków łac. larvnx) łączy gardło z tchawicą. W części przedniej wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym typu płaskiego.

W części tylnej jest to typowy dla dróg oddechowych nabłonek wielorzędowy z rąbkiem migawkowym, umożliwiającym usuwanie drobnych zanieczyszczeń. Jeśli palisz, substancje smoliste dokładnie zlepiają rąbek, co sprzyja gromadzeniu się różnych „świństw” w Twoich płucach i powoduje ten „wspaniały”, suchy kaszel. Ta część układu oddechowego umożliwia ssakom wydawanie dźwięków i dlatego zawiera mięśnie poprzecznie prążkowane. Szkielet krtani tworzą pier-ścieniowate chrząstki zbudowane z chrząstki szklistej lub sprężystej. Struny głosowe są zaś fałdami błony śluzowej.

UWAGA: Ptaki posiadają krtań dolną (łac. syrinx) umieszczoną pod tchawicą, na styku z oskrzelami.

Za krtanią znajduje się rura tchawicy (łac. trachea) wysłana nabłonkiem migawkowym. Warstwa mięśniowa zawiera miocyty gładkie. Charakterystyczne dla tchawicy są chrząstki tworzące jej szkielet zbudowane z tkanki chrzęstnej szklistej i zanurzone w warstwie zewnętrznej. Końcowy odcinek tchawicy dzieli się na dwa oskrzela płucne (główme) wchodzące do płuc i dzie-

116