drama cw1

Myślenie Moreno o twórczości bliskie jest nurtowi współczesnej psychologii humanistycznej. I tak, na przykład, Abraham H Maslow twierdzi, ze w dotarciu do istoty twórczości musiał się wyzbyć mnóstwa obowiązujących powszechnie stereotypów. p₀. czątkowo bowiem Jak większość ludzi, myślało twórczości w kategoriach wytworów oraz ograniczył ją tylko do pewnych konwencjonalnych obszarów ludzkich wysiłków, zakładając nieświadomie, że twórczymi mogą być artyści, naukowcy, wynalazcy, nikt inny.

Zakładał zatem, że twórczość stanowi domenę pewnych specjalistów. Później dopiero stwierdził, ze muzyk, który gra dobrze cudze utwory czy przeciętny aktor są często jedynie odtwórcami cudzego talentu, sami nie będąc w żadnym razie twórcami. W istocie doszedł do wniosku, ze każdy zawód czy profesja mogą być twórcze albo nictwórcze. To samo dotyczy wytworów, czynności, procesów i postaw. „Pojąłem - powie Maslow - ze pierwszorzędna zupa wymaga więcej artyzmu niz drugorzędny obraz i ze ogólnie biorąc gotowanie, macierzyństwo i prowadzenie domu może być twórcze, zaś pisanie wierszy nie musi być takie, może być nictwórcze.'²

W rezultacie uznał za konieczne odróżnienie „specjalnego talentu twórczości” od „samoaktualizującej się (S.A.) twórczości', która wynika bardziej bezpośrednio z osobowości i która szeroko przejawia się w zwykłych sprawach życiowych. Istotnym aspektem samoaktualizującej się twórczości jest specjalny rodzaj percepcji, jak owego dziecka z bajki, które zobaczyło, że „król jest nagi". Jest to tożsame z cechą, którą Jerome Bruner nazwał twórczym zdziwieniem. Ludzie obdarzeni nią potrafią dojrzeć zarówno to, co świeże, naturalne, konkretne, jak i to, co ogólne, abstrakcyjne i sklasyfikowane. Karl Rogers z kolei predyspozycje te nazywa „otwartością na doświadczenie."

Również według Rogersa wszyscy posiadają potencjalne zdo-ności twórcze, które są zakorzenione w naturze człowieka. L’wa. ża on. że osoba twórcza jest:

- jednostką otwartą na doświadczenie, w pełni uświadamiają sobie swe doznania, zarówno te pochodzące z zewnątrz. J i z wnętrza;

¹ Abraham H Maslow „W stronę psychologii istnienia', Warszaw

,_a 1986. s. ^l3*‘

_ jednostką funkcjonującą w sposób egzystencjalny (terminem tym autor określa osobę akceptującą proces stałego przekształcania się, zmieniania i rozwoju).³

„ osobą w pełni umiejącą przeżywać swe uczucia, a więc nie stosującą tu żadnych mechanizmów obronnych;

_ jednostką kierującą się w swym postępowaniu całokształtem odczuć, a nie tylko rozumem (..mądrość organizmu ma większe znaczenie niz mądrość umysłu"). W ten sposób jednostka bierze odpowiedzialność za swe decyzje, jest bardziej giętka i plastyczna w swym postępowaniu;

W założeniach dramy istnieje właśnie takie rozumienie predyspozycji twórczych człowieka. I to zarówno jako podstawa działań, punkt wyjścia, jak i cel, to jest odkrywanie i rozwijanie w każdej jednostce tego typu kreatywności.

Aby jednak człowiek mógł się stać w pełni kreatywny, musi zostać wykształcona zdolność wyrażania myśli i impulsów bez ich dławienia i bez obawy śmieszności. Ludzie pozbawieni strachu są mniej zalezni od wpływów otoczenia, mniej obawiają się tego, co mówią, czego wymaga bądź z czego śmieją się inni ludzie. Cechuje ich brak lęku o swoje własne ja", własne uczucia i myśli. Bardziej akceptują samych siebie niż przeciętni ludzie. Owa aprobata własnej osoby sprawia, ze odważniej odbierają rzeczywistą naturę świata i zachowują się bardziej spontanicznie. Ich reakcje są mniej zachowawcze i kontrolowane. Mogą sobie pozwolić na poddanie się emocjom.

W dramie chodzi też o wydobycie swego rodzaju „wtórnej naiwności", jak to określił Santayana. Taka właśnie jest reakcja dziecka na rzeczywistość, spontaniczna, pozbawiona wysiłku, niewin-^na> wolna od stereotypów i oklepanych frazesów. Robi wrażenie. ²⁶ składa się głównie z „niewinnej" swobody percepcji i „niewin-,^neJ t pozbawionej zahamowań spontaniczności i ekspresji. Prawie •^żde dziecko potrafi na poczekaniu ułożyć piosenkę czy wierszyk Baczyć, namalować obrazek, coś odegrać lub obmyślić zabawę ^ez planowania czy uprzedniego zamierzenia.

Podobne cechy charakteryzują artystę. Henryk Sienkiewicz traf-P® określił swego czasu artystę jako człowieka, z którego po zc-

**'• Mirosław Szymański „Twórczość i style poznawcze uczniów’. Warszawa *■ 13.