DSCN1794

142 Postmodernizm

nizmu, gdy podano w wątpliwość przyjmowane implicite przesłanki na temat poznania rzeczywistości (chodzi przy tym zarówno o poznanie filozoficzne, naukowe, jak i poznanie występujące w obrębie twórczości artystycznej).

W obrębie postmodernizmu odrzuca się obraz świata typowy dla modernizmu. Kwestionowana jest wiara w istnienie „obiektywnego” porządku rzeczywistości. Rzeczywistość jest w tym ujęciu chaosem, nie występują w niej Żadne ogólne (powszechne) prawidłowości i prawa. Dodatkowego „potwierdzenia” tego obrazu świata dostarczają odkrycia w fizyce, dotyczące chaosu deterministycznego. Brak sukcesów nauki w odkryciu jednolitego modelu rzeczywistości lub w wypracowaniu ujęcia uniwersał istycznego, pozwalającego zsyntetyzo-wać liczne ujęcia cząstkowe, nie wynika z braku uzdolnień uczonych, lecz z tego. Ze osiągnięcie tak sformułowanego celu jest niemożliwe. „Natura” rzeczywistości jest bowiem inna; charakteryzuje ją swoista niejednorodność. Postmodernizm jest programowo antysystemowy; wiara w utworzenie całościowego obrazu rzeczywistości jest złudzeniem i niczym więcej tylko wiarą. Możliwe i sensowne jest tylko odkrywanie prawd cząstkowych, dotyczących jakiegoś niewielkiego wycinka rzeczywistości. Utracona została idea jedności oraz potrzeba jej posiadania. Dominującą cechą postmodernizmu staje się pluralizm. Wielość języków, form, sposobów myślenia i postępowania jest wielością bez punktu odniesienia, a więc bez perspektywy jedności (K. Wilkoszew-ska 1992, s. 10], Postmodernizm głosi pochwałę różnorodności, marginalności, hetero-gcnicznośći, gry, eklektyzmu.

Za protoplastę postmodernizmu w socjologii uznaje się Georga Simmela, którego dorobek charakteryzuje się dużą różnorodnością i brakiem podejścia systemowego. Daniel Bell uznawany jest za przedstawiciela postmodernizmu neokonserwatywnego (zob. [G. Dżianiski 1993. s. 13]). W pracy pl. Kulturowe sprzeczności kapitalizmu

D. Bell [1994] przedstawił wnikliwą diagnozę współczesnych społeczeństw. Rot, powszechnienie się postawy oświeceniowej i światopoglądu naukowego doprowadziło do destrukcji w sferze wartości, ideałów i postaw szerokich kręgów społecznych. Brak trwałych wartości, niewiara, refaty. wizm, poczucie sceptycyzmu, tymczasowość i prowizoryczność stanowią dominujące cechy kultury. Duchowy nihilizm przezwyciężony może być — zdaniem D. Bella - przez odrodzenie religijne.

Postmodernizm oznacza dekonstrukcję nowoczesnej mitologii (J.-F. Lyotard). Odrzuca się tu wiarę w „wielkie opowieści" (grand recite) epoki nowoczesnej - mi postępu, emancypacji rozumu, wyzwolenia, wzrostu bogactwa itd. Mity te przekształcił} się w swoje przeciwieństwo, służące zniewoleniu i totalitaryzmowi.

Postmodernizm niewątpliwie ukazał, jak istotną rolę w rozwoju poznania naukowego, a nawet całej cywilizacji, odmywała wiara w możliwość skonstruowania całościowego obrazu rzeczywistości. Jednocześnie postmodernizm wiarę tę - poprzez kn-tykę modernizmu — zdezawuował. Warto zwrócić uwagę, że założenia postmodernizmu mają głównie charakter negatywny. Ich krytyka jest utrudniona, gdyż brak akceptacji tych założeń automatycznie sytuuje oponenta na stanowisku „modernistycznym* (A.S.)

Zob. dclerminizm w socjologii, marginalizacjo, modernizacja, paradygmat, porządek społeczny, społeczeństwo ponowoczcsnc.

Literatura:

Bell D., 1994, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Dziamski G„ 1993, O postmodernizmie na/szt-rzej pojętym ]w:| Poznańskie studia z fileto!* nauka, z. 13: Inspiracje postmodernistyczni W humanistyce, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Poznań

Wilkoszcwska K.. 1992, O pojęciu ..postmodernizm ” uwag kilka [w: | Oblicza posteW* demy. Teoria i praktyka uczestnictwa w kulturze współczesnej, pod red. A. Zeidler-Ja-nłszewikicj. Instytut Kultury, Warszawa