Finanse p stwa Wypych0 041

\jgomc proDiemy finansów przedsiębiorstwa

dem mogą być zakłady jednostek budżetowych, fundacji, organizacji społecznych i politycznych, związków zawodowych, także zakłady realizujące działalność pomocniczą lub uboczną. Oznacza to jednocześnie, że działalność zarobkowa prowadzona może być nie tylko przez przedsiębiorstwa powoływane do prowadzenia działalności gospodarczej, lecz również przez podmioty utworzone do prowadzenia działalności nieprodukcyjnej (wchodzące w zakres tzw. sfery pozamaterialnej).

Biorąc pod uwagę fakt, iż przedstawione wyżej podmioty mogą prowadzić działalność gospodarczą odrębnie, mogą też tworzyć spółki i że prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółek jest najbardziej adekwatne do warunków gospodarki rynkowej uzasadnione wydaje się być dokonanie podziału ogółu podmiotów realizujących działalność gospodarczą na dwie podstawowe kategorie: podmioty będące spółkami oraz podmioty nie będące spółkami.

Rysunek 1.4. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych według form organizacyjno-prawnych

Podmioty nie będące i pólkami

_przcdsiębiorstwa państwowe

przedsiębiorstwa “komunalne

—spółdzielnio

—fundusze

przedsiębiorstwa “zagraniczne

_zakłndy osób fizycznych

jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi

Spółki

i-

spółki prawa handlowego

—jawne

—komandytowe

_z ograniczoną odpowiedzialnością

▼

spółki pozostałe

—spółki cywilne —spółki inne

—akcyjne

z udziałem kapitału Skarbu Państwa

z udziałem kapitału państw, osób prawnych

I

I

z udziałem kapitału

samorządu teryt.

I

z udziałem    /udziałem

w tym:

Z kapitałem jednorodnym (spółki jednoosobowe)

prywatnego    kapitału

kapitału krajowego zagranicznego

Systematykę form organizacyjno-prawnych podmiotów uwzględniającą taki właśnie podział, zgodny zresztą z klasyfikacją podmiotową

gospodarki narodowej, przedstawiono na rysunku 1.4. Podmioty nic będące spółkami zostały pokrótce scharakteryzowane. Poświęcimy nieco uwagi spółkom.

jak już podkreślano prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jest najbardziej adekwatne do warunków gospodarki rynkowej. Z prawnego punktu widzenia spółka jest umową, na mocy której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągania wspólnego celu. W przedsiębiorstwach działających w formie spółki jest to zwykle cel gospodarczy. Spółka jest zatem formą prawną przedsiębiorstwa.

Ustawodawstwo polskie (podobnie zresztą jak systemy prawne innych państw) przewiduje istnienie dwóch podstawowych typów spółek. Są nimi spółki cywilne (ich funkcjonowanie reguluje kodeks cywilny) i spółki handlowe (podstawą ich działalności jest kodeks handlowy). Kryterium tego rozróżnienia opiera się zatem na strukturze i charakterze przepisów normujących zasady ich tworzenia i działania. Drugą powszechnie przyjętą systematyką jest wyodrębnianie spółek osobowych i spółek kapitałowych. Ten podział bazuje na kryterium substratu ich istnienia i działalności. Jeśli jest nim substrat osobowy (wspólnicy), to mówimy o spółkach osobowych, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy) - o spółkach kapitałowych. Uwzględniając te dwie klasyfikacje w obowiązującym w Polsce prawie spółkami osobowymi są: spółka cywilna, jawna i komandytowa, natomiast spółkami kapitałowymi - spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Na mocy odrębnych ustaw funkcjonują jeszcze inne spółki, nie będące przedmiotem naszego zainteresowania (np. spółki wodne, gruntowe, leśne).

Konsekwencją obu podziałów jest to, że spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną a za zobowiązania odpowiadają w zasadzie swoim majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników. W spółce kapitałowej - zwłaszcza akcyjnej - wspólnicy odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą one do zarządu spółki) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (sprawuje ją rada nadzorcza lub komisja rewizyjna). W przeciwieństwie do spółek kapitałowych spółkę osobową cechuje osobista (majątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki. Z tego względu najczęściej spółki osobowe zakładają osoby, które znają się i mają ^{do s}>cbic zaufanie.

W praktyce życia gospodarczego wielu państw, również i w Polsce dopuszczalne jest tworzenie spółek jednoosobowych. Spółka tego

41