Finanse p stwa Wypych2 103

Finansowanie przedsiębiorstwa

znajdujących się w dobrej kondycji finansowej udział funduszu założycielskiego będzie malał. Fundusz ten jest bowiem wielkością względnie stałą. Przedsiębiorstwa te będą dysponowały coraz większą kwotą zysku na potrzeby własne, co umożliwi wzrost funduszu przedsiębiorstwa. W innych przedsiębiorstwach może dojść do sytuacji, że powstała strata spowoduje zmniejszenie funduszu przedsiębiorstwa. Możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa będą w znacznym stopniu ograniczone i w rezultacie może to doprowadzić do jego likwidacji lub upadłości.

Jednoosobowa spółka Skarbu Państwa

Jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powstaje w rezultacie tzw. komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego. Proces ten reguluje ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. 1996, nr 118, poz. 561). Komercjalizacja dostosowuje regulacyjne warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa państwowego do nowoczesnej gospodarki rynkowej. Stwarza także podstawy prawne prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego. Z prawnego punktu widzenia jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego, jest zupełnie innym typem osoby prawnej. W sensie ekonomicznym przekształcony podmiot gospodarczy jest nadal państwowy, aczkolwiek jest to już własność Skarbu Państwa, a nie państwowej osoby prawnej. Traci tą właściwość wówczas, gdy Skarb Państwa wyzbywa się akcji lub udziałów: jednoosobowe spółki Skarbu Państwa mogą mieć bowiem spółkami akcyjnymi lub spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością. W sensie techniczno-prawnym zabieg przekształcenia jest o tyle istotny, że umożliwia udostępnienie akcji (udziałów) osobom trzecim, czyli właściwą prywatyzację.

Istniejący w przedsiębiorstwie państwowym podział kapitałów własnych na lundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa nie wywiera bezpośredniego wpływu na kształtowanie kapitałów własnych spółki. Mechaniczne łączenie obu tych funduszy w jeden kapitał własny jednoosobowej spółki Skarbu Państwa jest w istocie wtórną nacjonalizacją tego, co uznano za własne mienie przedsiębiorstwa, a przez to i jego załogi (chodzi o fundusz przedsiębiorstwa). Warto o tym pamiętać określając proporcje podziału kapitału własnego spółki na kapitał akcyjny (zakładowy) oraz kapitał zapasowy: ten pierwszy bowiem przedstawia się do wykupu pracownikom prywatyzowanego przedsiębiorstwa i osobom trzecim. Relatywnie wysoki udział kapitału zapasowego ułatwia proces prywatyzacji przedsiębiorstwa, korzystnie wpływając na potencjalne możliwości sprzedaży akcji (udziałów). Proporcje podziału kapitału własnego na kapitał akcyjny i kapitał zapasowy (ewentualnie również fundusz rezerwowy) określa statut spółki. Jednak ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych przewiduje, że w dniu wpisania jednoosobowej spółki Skarbu Państwa do rejestru handlowego jej kapitał akcyjny w zasadzie winien wynosić 80 % sumy funduszy własnych przekształcanego przedsiębiorstwa państwowego kapitał ten może być większy, jeżeli wysokość kapitału zapasowego zostanie określona poniżej ustawowego poziomu: kapitał zapasowy według Ustawy nie może przekraczać jednej czwartej części kapitału akcyjnego. Jak wiadomo, zgodnie z kodeksem handlowym tworzenie kapitału zapasowego jest obligatoryjne (8 % zysku po opodatkowaniu do chwili, gdy osiągnie poziom 1/3 kapitału akcyjnego). Wynika z powyższego, że z odpisów na kapitał zapasowy w pierwszym okresie funkcjonowania jednoosobowej spółki Skarbu Państwa nie można całkowicie zrezygnować, gdyż spółka od początku swego istnienia wyposażyć się może w kapitał zapasowy maksymalnie w wysokości 20 % łącznej wartości kapitałów własnych, co stanowi 25 % wartości kapitału akcyjnego. Osiągnięcie minimalnego progu, umożliwiającego rezygnację z odpisów zysku na kapitał zapasowy możliwe byłoby w sytuacji nowej emisji akcji (nadwyżka ceny emisyjnej nad wartością nominalną akcji oraz dopłaty za ewentualne uprzywilejowanie akcji powiększają kapitał zapasowy).

W jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, podobnie jak w innych przedsiębiorstwach, tworzone są: fundusz rezerwowy z aktualizacji wyceny (zgodnie z ustawą o rachunkowości) oraz fundusz świadczeń socjalnych (stosownie do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych odpisy w określonych granicach obciążają koszty działalności, a zysk netto może stanowić dodatkowe źródło jego zasilania), jak również inne fundusze specjalne z zysku do podziału, o ile przewiduje to statut.

Spółdzielnia

W spółdzielniach podstawowymi funduszami własnymi są: fundusz udziałowy (w niektórych spółdzielniach fundusz wkładów) oraz fundusz zasobowy. Fundusz udziałowy tworzony jest z wpłat udziałów członkowskich. Zasilany może być także odpisami z nadwyżki bilansowej i środkami z funduszu zasobowego. Z kolei źródłem tworzenia funduszu zasobowego są: wpłaty wpisowego, odpisy z nadwyżki bilansowej (zgodnie z art. 76 przepisów prawa spółdzielczego co najmniej 5 % nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego.