IMAG0072

zrozumienie ich treści. Współcześni Trentowskiego. świadomi faktu, że również w Niemczech rozwojowi filozofii towarzyszyło powstanie nowej, często dziwnie brzmiącej terminologii, próbowali rozpowszechniać te neologizmy: w słowniku języka polskiego M. Orgelbranda (1861) opracowanie całego słownictwa filozoficznego powierzono Trentowskiemu. Słownictwo to nic przyjęło się, ale warto odnotować wyjątki, jak np. słowo ,jaźń”, a wśród słów ukutych przez Trentowskiego z rdzeni obcojęzycznych terminy „historyzm” i „cybernetyka”.

Andrzej Walicki

Prepozytywizm. Nurty opozycyjne do filozofii romantycznej występowały w polskich pracach filozoficznych już od 1. 30-tych XIX w. w związku z przemianami zachodzącymi w myśli europejskiej w następstwie rozwoju wiedzy przyrodniczej i techniki oraz przekształceń stosunków społeczno-ekonomicznych. Głównymi filozoficznymi źródłami tych tendencji były tradycje empiry-styczne oświecenia i szkockiej szkoły filozoficznej (Jan i Jędrzej Śniadeccy) oraz sformułowany przez A. Comtc’a system „filozofii pozytywnej" zakładający rezygnację z dociekania „istoty rzeczy" i „prawd absolutnych”, z metafizyki i spekulacji w poznaniu, ograniczenie się do badań faktów i prawd rządzących zjawiskami rzeczywistości, stosowanie metody empirycznej i racjonalistycznej. Znaczny wpływ wywierały również koncepcje Comte’a dotyczące rozwoju myśli ludzkiej i roli nauki oraz jego klasyfikacja nauk preferujących wiedzę o społeczeństwie jako podstawę do reformy życia społecznego. Inspiracja szkoły szkockiej znalazła wczesne odbicie w poglądach M. Wiszniewskiego (1794—1865), historyka i filozofa, w jego pracach: O systematach filozofii moralnej (powst. 1820) i Uwagi nad filozofowaniem (1838 — 1839), zawierających krytykę spekulaty-wizmu w filozofii Hegla oraz postulaty minimalizmu poznawczego, filozofii trzeźwej i przydatnej życiowo. Podobne poglądy wyrażał A. Krzyżanowski (1788 — 1852), matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w traktacie O popularnym nauczaniu umiejętności (1842), aprobując ponadto koncepcję Comte’a o studiach rozwoju myśli ludzkiej. Koncepcję tę również akceptował