IMGP9112

Magia sympatyczna

podczas strzyżenia żywopłotu. Gdy mu powiedziano, że rana jątrzy się, był zdziwiony: „A nie powinna, bo przecież natłuściłem krzak, gdy go wyciągnąłem.” Parobcy w hrabstwie Cambridge uważają, że jeśli koń wbił sobie gwóźdź w kopyto, trzeba gwóźdź posmarować sadłem albo olejem i schować go w jakimś pewnym miejscu, dopóki koń nie wyzdrowieje. Kilka lat temu wezwano weterynarza do konia, który zranił sobie bok o zawiasy w bramie. Po przybyciu na miejsce stwierdził, że nikt nie zajął się rannym koniem, natomiast chłop trudził się nad wyrwaniem zawiasów z bramy, bo chciał je natrzeć tłuszczem i schować, co, zdaniem mędrców z Cambridge, miało uleczyć zwierzę. Chłopi z Essex uważają, że jeśli człowiek, któremu zadano ranę nożem, ma powrócić do zdrowia, należy nasmarować tłuszczem nóż, którym rana została zadana, i położyć go w poprzek łóżka, w którym leży ranny. W Bawarii dla odmiany należy przewiązać natłuszczoną szmatką siekierę, którą się człowiek zranił, uważając przez cały czas, by była zwrócona ostrzem do góry. W miarę jak tłuszcz będzie wysychał, zaleczy się również rana. Podobnie w górach Harcu twierdzą, że przy zacięciu się trzeba nóż względnie nożyce nasmarować tłuszczem i odłożyć narzędzie w suche miejsce zaklinając je w imię Ojca, Syna i Ducha Świętego. W miarę jak nóż będzie wysychał, zaleczy się rana. Inni ludzie w Niemczech twierdzą natomiast, że powinno się wetknąć nóż w ziemię w jakimś wilgotnym miejscu i że rana zaleczy się, w miarę jak nóż będzie się pokrywał rdzą. Inni znowuż w Bawarii zalecają nasmarowanie siekiery czy innego narzędzia krwią i ukrycie go pod okapem.

Związek sympatyczny istniejący rzekomo między człowiekiem a bronią zadającą ranę wynika prawdopodobnie z przekonania, że krew_na broni czuje nadal wraz z krwią w człowieku. Z podobnego powodu Papuasi na Tumleo, wyspie leżącej w pobliżu Nowej Gwinei, pilnują, by zakrwawione bandaże, którymi ich rany były opatrzone, zostały wrzucone do morza, ponieważ obawiają się, by nie wpadły w ręce nieprzyjaciela, ów bowiem, posiadając je, może magicznie wyrządzić rannym krzywdę. Pewnego razu do misjonarzy zgłosił się człowiek z krwawiącą raną w ustach, a jego żona pieczołowicie zbierała całą krew, by wrzucić ją do morza. Koncepcja ta może nam wydawać się bardzo sztuczna i nienaturalna, ale jest nią, być może, w mniejszym stopniu aniżeli przekonanie o istnieniu magicznego powinowactwa między człowiekiem ą jego odzieżą, tak że cokolwiek zrobi się z odzieżą, odbije się na jej właścicielu, jeśli nawet w tym czasie znajduje się daleko. W plemieniu Wotjobaluk w Wiktorii czarownik zdobywał czasem koc z oposów należący do jakiegoś człowieka, po czym smażył ten koc na wolnym ogniu wywołując w ten sposób chorobę właściciela. Gdy czarownik zgodzi się odczynić czary, zwraca wówczas koc przyjaciołom chorego i nakazuje włożyć go do wody, „by zmyć ogień”. Po tym zabiegu

chory poczuje odświeżający chłód i prawdopodobnie wyzdrowieje. Na Tana na Nowych Hebrydach człowiek, który ma do kogoś jakąś pretensją i pragnie jego śmierci, stara się zdobyć materiał, który zetknął się z jego potem. Gdy mu się to uda, wciera starannie w ten materiał liście i gałęzie pewnego drzewa, zwija i związuje materiał, liście i gałęzie razem w długi zwitek w kształcie kiełbasy i pali go powoli w ogniu. W miarę jak zawiniątko się spala, ofiara zaczyna chorować, a gdy już całe się spopieli, umiera. W tej ostatniej jednak formie czarów związek magiczny istnieje, być może, nie tyle pomiędzy człowiekiem a materiałem, ile jego potem wydzielonym z ciała. Wydaje się jednak, że w innych wypadkach wystarczy sama odzież, by czarownik zdobył władzę nad swą ofiarą. Czarownica u Teokryta, topiąc w ogniu wizerunek woskowy swego niewiernego kochanka, by on topniał z miłości do niej, nie zapomniała o tym, by wrzucić do ognia nitkę z jego szaty, którą pozostawił u niej w domu, W Prusach twierdzą, że gdy nie można złapać złodzieja, należy zdobyć jakiś kawałek jego odzieży zgubiony w ucieczce i wystarczy tłuc go porządnie, by złodziej zachorował. Wierzenie to jest głęboko zakorzenione. Przed osiemdziesięciu czy dziewięćdziesięciu laty w okolicach Berend przyłapano mężczyznę, który próbował kraść miód i uciekł pozostawiając za sobą swój płaszcz. Gdy usłyszał, że rozwścieczony właściciel miodu maltretuje jego płaszcz, tak się przestraszył, że rozchorował się i umarł.

Można również poddawać człowieka wpływom magicznym nie tylko za pośrednictwem odzieży i poszczególnych części jego ciała oderwanych od niego, lecz również za pomocą śIadów_Łjakie zostawił na piasku lub ziemi. Zwłaszcza rozpowszechnione jest przekonanie, że przez uszkodzenia śladu stopy można uszkodzić samą stopę, która ślad pozostawiła. Tak więc tubylcy w południowo-wschodniej Australii wierzą, że człowiek okuleje, jeśli położą na śladzie jego stopy ostry kawałek kwarcu, szkła, kości lub węgla. Bóle reumatyczne często są przez nich przypisywane podobnym przyczynom. Gdy Howitt¹ zapytał napotkanego Tatungolunga, silnie kulejącego, co mu się stało, usłyszał w odpowiedzi, że „ktoś wbił mu butelkę w nogę”. Cierpiał na bóle reumatyczne, ale był przekonany, że to jakiś nieprzyjaciel odszukał jego ślady i zakopał w tym miejscu stłuczoną butelkę, której magiczny wpływ przeniósł się na jego nogę.

Podobne praktyki rozpowszechnione są w rozmaitych częściach Europy. W Meklemburgii uważa się, że wystarczy wbić gwóźdź w ślad stopy, by człowiek okulał, niekiedy wymagany jest do tego celu gwóźdź z trumny. Do podobnego sposobu wyrządzania krzywdy wrogowi uciekają się miesz-

5 —złota ośląt 65

1

Alfred William Howitt (1830—1908) — angielski antropolog, podróżnik i odkrywca. Podróżował i prowadził badania w południowej i południowo-wschodniej Australii. Napisał m. in.: The Native Tribes oj South-East Australio.