larsen0832

832 II Anestezjologia ogólna

jego leczenia, zmniejsza u wielu pacjentów zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe w okresie pooperacyjnym. Warunkiem jest jednak indywidualne traktowanie pacjenta, odpowiedni dobór słów i zakresu informacji oraz wyczucie i takt lekarza. Wyjaśnienie nierzeczowe lub błędna informacja mogą tylko nasilać lęk i ból pooperacyjny. Należy pamiętać, że wielu pacjentów ma nikłe pojęcie o bólu pooperacyjnym i nie wie, że ból ten ma charakter przejściowy i może być leczony. Z tego powodu niektórzy pacjenci nie żądają uśmierzenia bólu, a niemal 30% pielęgniarek podaje leki przeciwbólowe tylko wtedy, kiedy pacjent wyraźnie się ich domaga.

Premedykacja. Wielu anestezjologów uważa, że premedykacja opioidami ma wpływ na ból pooperacyjny, że występuje on później i jest mniej nasilony. Dotychczasowe wyniki badań nie są jednak jednoznaczne. Nie jest także jasne, czy przedope-racyjne podawanie analgetyków obwodowo w miejscu powstania bólu zapobiega występowaniu bólu po operacji.

3.4.3    Rodzaj znieczulenia

O ile premedykacja opioidami nie wpływa w sposób pewny na zapotrzebowanie na analgetyki po operacji, o tyle podawanie opioidów podczas operacji opóźnia czas podania pierwszej dawki leku przeciwbólowego i zmniejsza ogólne zapotrzebowanie na analgetyki w okresie pooperacyjnym. Zarówno neuroleptanalgezja, jak i analgezja opioidowa oraz znieczulenie ketaminą z podtlenkiem azotu wydłużają czas analgezji pooperacyjnej. Wyniki badań nie są jednak jednoznaczne. Niektóre badania potwierdzają brak związku między rodzajem znieczulenia a intensywnością bólu pooperacyjnego.

3.4.4    Cechy osobowości pacjenta

Odczuwanie bólu po operacji w znacznym stopniu zależy od osobowości pacjenta. Osoby, które przed operacją wykazują cechy neurotyczne, odczuwają ból częściej i wykazują większe zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe niż pozostali pacjenci. Stwierdzenie cech neurotycznych koreluje także w niektórych badaniach ze spadkiem pojemności życiowej płuc po operacji. Ból wzmaga się ponadto pod wpływem takich czynników, jak strach, wstyd, poczucie winy, nieporadność lub samotność. Silniej reagują na ból także pacjenci ze skłonnością do depresji.

Oceniając ból lekarz powinien brać pod uwagę zdolność pacjenta do wyrażania bólu i informowania o nim: nasilenie bólu i sposób jego uzewnętrznienia często sobie nie odpowiadają. Ekstrawertycy potrafią lepiej wyrazić swój ból niż. intrawerty-cy. Wydaje się, że reagują oni silniej na ból, nie ma jednak na ten temat jednoznacznych informacji naukowych.

Lęk. Nie tylko stany neurotyczne, ale także stany lękowe wzmagają pooperacyjne odczuwanie bólu; wydaje się, że lęk sytuacyjny odgrywa tu mniejszą rolę. Lęk osłabia również działanie analgetyków; zjawisko to jest łatwe do zaobserwowania podczas stosowania substancji nie mających wpływu na nastrój. W takich przypadkach słuszne jest podawanie leków przeciwbólowych w skojarzeniu z lekami przeciwlękowymi lub uspokajającymi.

Postawa wyczekująca. Wcześniejsze doświadczenia pacjenta i relacje innych chorych o operacjach mają wpływ na reakcję na ból w okresie pooperacyjnym.

Efekt placebo. U ok. 25-30% chorych występuje korzystna reakcja na placebo; działanie placebo jest tym silniejsze, im silniejszy jest ból albo stres. W przeciwieństwie do tego placebo nie wpływa na ból wywołany doświadczalnie.

Efekt placebo ma związek z osobowością chorego. Stany lękowe potęgują go, a stany neurotyczne osłabiają. W działaniu placebo uczestniczy prawdopodobnie układ endogennych opioidów, ponieważ nalokson może odwracać efekt placebo.

3.4.5 Czynniki socjokulturowe i etniczne

Indywidualne odczuwanie bólu jest uzależnione od czynników socjokulturowych i etnicznych. W badaniach przeprowadzonych wśród Włochów, Irlandczyków, Żydów i Amerykanów wykazano wyraźne różnice w odczuwaniu, ocenie i zachowaniu się pod wpływem bólu. Amerykanie wykazywali największą wytrzymałość na ból, Włosi natomiast wymagali leczenia bólu najczęściej, Żydzi wykazywali silną potrzebę zrozumienia. Biali Amerykanie okazywali większą tolerancję na ból doświadczalny niż osoby o odmiennym kolorze skóry i Portorykańczycy.

Religia, tradycje rodzinne, wykształcenie, kultura i charakterystyczny język wyrażania bólu mają określony wpływ na wytrzymałość na ból i zachowanie się pacjenta. W islamie ból jest uważany za próbę, na którą wystawia człowieka Bóg i którą