larsen0728

728 II Anestezjologia ogólna

giem operacyjnym, znieczuleniem, chorobą i leczeniem poprzedzającym,

-    ocena tych zmian poprzez obserwacje kliniczne oparte na badaniach laboratoryjnych.

2 Płyny ustrojowe

2.1 Podział

U człowieka dorosłego woda stanowi ok. 1/2 jego masy ciała, pozostała część to substancje stałe.

Całkowita zawartość wody w organizmie. Ilość całkowitej wody zawartej w organizmie jest zależna od płci, wieku i budowy ciała. U noworodków stanowi ona 70-80% masy ciała, u mężczyzn 55%, a u kobiet 45%. Zakres indywidualnej zmienności osobniczej jest szeroki. W praktyce należy pamiętać o tym, że:

■ Im w organizmie więcej tkanki tłuszczowej, tym zawartość wody jest mniejsza; im ktoś starszy, tym bardziej „suchy”.

Całkowita zawartość wody w organizmie jest podzielona na kompartmenty, oddzielone od siebie błonami komórkowymi. Dwoma głównymi kom-partmentami są:

-    płyn zewnątrzkomórkowy (ECF - extracellular fluid),

-    płyn wewnątrzkomórkowy (ICF - intracellular fluid).

Istnieje też niewielki kompartment obejmujący płyn przestrzeni transcelulamej. Składa się z wydzielin z przewodu pokarmowego, tchawicy i oskrzeli, układu wydziel niczego nerek i gruczołów oraz płynu mózgowo-rdzeniowego i cieczy wodnistej oka.

Płyn wewnątrzkomórkowy stanowi 30% masy ciała, zaś płyn zewnątrzkomórkowy 20%.

Ze względów' praktycznych i teoretycznych płyn zewnątrzkomórkowy podzielono następnie na:

-    płyn śródmiąższowy,

-    osocze.

Płyn śródmiąższowy (ISF - interstital fluid) znajduje się poza przestrzenią komórkową i poza światłem naczyń krwionośnych. Stanowa on ok. 15% masy ciała.

Osocze. Jest to płyn wewnątrz naczyń krwionośnych, ale poza strukturami komórkowymi krwi. Osocze stanowi ok. 5% masy ciała. Jeżeli doliczy się do tego składniki komórkowe krwi to: ■ Całkowita objętość krwi stanowi 7,5% masy

ciała.

Tę wielkość, ze względu na jej praktyczne zastosowanie anestezjolog powinien pamiętać. Odnosi się ona jednak tylko do osób dorosłych!

Ile płynu zewnątrzkomórkowego znajduje się w obrębie naczyń krwionośnych, zależy przede wszystkim od ciśnienia onkotycznego białek osocza. W warunkach fizjologicznych przestrzeń wewnątrznaczyniowa i objętość śródnaczyniowa znajdują się względem siebie w stanie wyważonej rów-nowagi - jest to warunkiem wystarczającego powrotu żylnego do serca. Mechanizmy regulacyjne tej równowagi to między innymi mobilizacja białek z naczyń limfatycznych oraz skurcz naczyń. Dla anestezjologa istotne jest to, że zmiany płynu ze-wnątrzkomórkow'ego występują łącznie ze zmianami płynu śródmiąższowego i objętości osocza.

1 Aby utrzymać objętość krwi krążącej w prawidłowym zakresie, musi być zachowana prawidłowa objętość płynu zewnątrzkomórkowego.

2.2 Skład

Duże kompartmenty różnią się znacznie między sobą pod względem zawartości części składowych. Woda jako wolny rozpuszczalnik może niemal bez przeszkód przemieszczać się pomiędzy wszystkimi kompartmentami, natomiast przechodzenie substancji w niej rozpuszczonych jest ograniczone.

W praktyce klinicznej dla anestezjologa istotne znaczenie ma płyn zewnątrzkomórkowy, gdyż jako osocze jest łatwo dostępny do badań laboratoryjnych, a ustalanie składu płynu wewnątrzkomórkowego w warunkach klinicznych nie jest możliwe. Prawdopodobnie również skład płynu wewnątrzkomórkowego różni się w poszczególnych tkankach.

Szczególne znaczenie kliniczne dla anestezjologa ma skład jonowy płynów (tab. 27.1).

Sód jest głównym kationem płynu zewnątrzkomórkowego; natomiast chlorki i wodorowęglany to główne aniony. Płyn śródmiąższowy i osocze mają prawie identyczny skład jonowy. W osoczu większe jest jedynie stężenie białek niezdolnych do dyfuzji.

Potas i magnez są natomiast głównymi kationami płynu wewnątrzkomórkowego, w którym z kolei