Obraz9 3

82 |. I ).is/yknwsk.i jakoś. /yei.i w |>t'is|>rklywu pedagogii/iu |

Ta normatywna koncepcja jakości życia ukazuje ważną rolę wartości w życiu człowieka, które stanowią swoisty drogowskaz takiego postępowa nia, które poprzez dążenie do prawdziwego życia pozwoli dokonać pozy tywnej jego oceny.

Podstawowym założeniem niniejszej publikacji, jest to, że procesy wartościowania przebiegają na dwóch poziomach: emo cjonalnym i poznawczym. Ich rezultaty wyrażane są w ocenach emocjonalnych (to, co człowiek czuje) i poznawczych (to, co człowiek my śli). Rezultatem wartościowania na poziomic emocjonalnym są bezpośred nie doznania i reakcje emocjonalne, natomiast wynikiem wartościowani,i na poziomie poznawczym są sądy ewaluatywne (przemyślane opinie i sądy poznawcze), wymagające refleksji nad własnym życiem oraz dokonywania wiciu porównań. Przyjęcie tezy, że wartościowanie przebiega na dwóch po ziomach nasuwa refleksję, że skoro rezultaty wartościowania na tych pozio mach są odmienne, to i kryteria wartościowania mogą się różnić. To, co jest ważne dla człowieka na poziomic poznawczym, może być mało ważne na poziomie emocjonalnym i odwrotnie.

Postawiono również twierdzenie, że człowiek może kontrolo wać wartości, ponieważ są one w głównej mierze spra wą jego świadomych wyborów.

Prawie każdy może ingerować w zdarzenia własnego życia, skutecznie modyfikować ich bieg, zapobiegając występowaniu niepożądanych zjawisk, poprzez wartościowanie i wybór celów. Wartości zatem różnicują działa nie, emocje i percepcję, a wysoka ocena jakości życia jest możliwa dzięki kontroli nad ich wyborami i realizacją.

Można również przyjąć założenie, że każdy człowiek tworze i realizuje wartości, aby odpowiednio zorganizować swoje życie, nadać mu sens i jakość, w konsekwencji uzy skać poczucie zadowolenia i szczęścia. Jak pisze W. Tatarkiewicz, szczęście (choć jest pojęciem niejednoznacznym) stanowi pełne, trwałe i uzasadnio ne zadowolenie z życia. Zadowolenie zaś to nie tylko pozytywne uczucie lecz także dodatnie oceny, które wiążą się z ogólnym bilansem życia (zob. Tatarkiewicz, 1990, s. 30-38,68, 87). W związku z tym powstaje pytanie: ja kie wartości uznawane przez człowieka kształtują ocenę jakoś, i jego życia?

O jakości tej decyduje „wielostronne życie i bye ic" pr/. |,nvla|ąi e sięd/ia laniem i tworzeniem, nasyconym ideowością, mąelrośi lą I i,h joual.....icią.

(W ujęciu pedagogicznym ocena jakości życia zależy od stopnia samorea ll/acji i rozwoju).

I)<> wyznaczników takiego życia i bycia należ,): prawidłowy rozwój lizytzny, psychiczny i społeczny, wykształcony system wartości uniwersalnych, wysoki po złom kwalifikacji i kompetencji zawodowych, również pogłębiony i społecznie zna cz.)cy stan zainteresowań poszerzających sposób własnego bycia, zorganizowany I racjonalny stan działań zawodowych, społecznych i kulturowych. Każdy / tych wyznaczników, wiąże ze sobą swoisty układ problemowy, w którym idea wartośc i ułanowi punkt wyjścia i dojścia zarazem (Wiatrowski, 2003, s. 304).

Każdy człowiek jako przewodnik po święcie wartości stale odczuwa po li/ebę rozwoju, jednocześnie towarzyszy mu świadomość własnej niedo skonałości. Stanowi to czynnik dynamizujący jego aktywność i wyzwala nowe siły do realizowania wartości. W przeciwieństwie do innych istot żywych, człowiek osiąga trwałe zadowolenie z własnych dokonań i po ./tn ie sensu życia, nieustannie wykraczając poza własną ograniczoność, wyzwalając się z. niej. Dlatego „stwarza on swój świat”, w którym najwaz nlcjszą rolę pełnią wartości (Cichoń, 1996, s. 163-164; por. Dębska, 2006, » IM 115).

Wartości wówczas stanowią kryterium oceny jakości życia, gdy współ towarzyszy im szereg czynników, które niejako przyczyniają się do postrzc gunia, przeżywania i oceniania życia - co więcej - przypisuje się im aspekt obiektywności i subiektywności. Zgodnie z pierwszym założeniem, warto ■» i traktowane są jako właściwości przedmiotów, niezależnie od lego, jak są oceniane (zatem istnieją one zewnętrznie, autonomicznie wobec ocen). Drugie założenie na gruncie subiektywizmu aksjologicznego zakłada pod młotowy charakter wartości, łącząc go ze stanem ludzkiej świadomośc i. Wartości są w tym rozumieniu właściwościami konstytuowanymi przez ■ /łowicka w zależności od jego potrzeb, pragnień i dążeń. Zgodnie z tym twierdzeniem, nie ma wartości samych w sobie, które istnieją obiektywnie, l> i z stanowią one subiektywne zjawiska świadomości człowieka (Mariań •ił 1, 19H9, s. 163). (tbecnie zakłada się, że aspekty: obiektywny i subiektyw oy występują łącznie. Takie podejście pozwala na utożsamianie wartości / i /yms upragnionym lub c zymś,. o jest przedmiotem dążeń ludzkie li. Za łożenie to można ihmiat/yi tym, ze wartości nie są tylko wynikiem wy hotow, ale także s/ingu uwaiimkowao kullmowyili, społecznych, cko nomie znycb I syluai y|oyi h (< idjdu, 1997, sil 12) Można powiedzieć, że