psychologia religii7

Jan van ler Lans

DOŚWIADCZENIE RELIGIJNE Uzasadnienie podejścia interdyscyplinarnego

J. van Der Lans, Religions Experience. An Argument for a liulti-disciplinary Approach £w:] Annual Reviev? of the social Sciences of Religi on, 1977, 1, s. 133 - 143.,

Zdaniem wielu badaczy religii jedną z rzucających się w oczy cech charakterystycznych sekularyzacji jest fakt, że doświadczenie religijne stało się sprawą przeszłości i nie występuje cno współcześnio wśród ludzi religijnych* Słynny niemiecki filozof kultury, Romano Guardini, w swym wielkim dziele często analizował problem niezdolności współczesnego człowieka do postrzegania symboli religijnych* Amerykański filozof religii, Louis Dupre, w ostatnio napisanej pracy /1972/ twierdzi, że "dla człowieka świeckiego, żadna specyficzna sfera istnienia, nie może mieć charakteru sakralnego* Nie doświadcza n już bezpośrednio tego, co święte, ani w świecie, ani w swym umyś ,e# Świat zewnętrzny został całkowicie shumanizowany* Stał się polem działania, w którym funkcja determinuje znaczenie**. Wraz z wizją symboliczną zniknęło też pasywne doświadczenie religijne". Nie wszyscy jednak zgadzają się z tego rodzaju opinią. Zdaniem Petera Bergera "postępująca utrata wiarygodności przez religijne poglądy na rzeczywistość nie może oznaczać, że ludzie nie przeżywają już doświadczeń religijnych, gdyż stanowiłoby to zaskakujące novum w historii ludzkości# Sekularyzacja implikuje natomiast w pierwszym rzędzie zanik uzasadnienia dla tego typu doświadczenia" /1974/#

Jako psycholog religii popieram pogląd Petera Bergera. Może faktycznie ludzie teraz rzadziej przeżywają doświadczenia religijne, ale doświadczenia te nadal występują i mogą być w pewnych warunkach wywoływane, W artykule tym wykażę, że moja opinia opiera się na tezie z zakresu współczesnej psychologicznej analizy procesu percepcji# Najpierw musimy jednak dowiedzieć się, co dokładnie znaczy pojęcie "religijnego doświadczenia".

Mimo iż doświadczenie religijne od czasu słynnych Gifford lectures, wygłoszonych przez Jamesa w latach 1901 - 1902, stanowiło zasadniczy przedmiot badań socjologii religii, jego definicja pojęciowa jest nadal niejasna. Rozmaite znaczenia nadawane temu pojęciu w literaturze przedmiotu, ująć można w trzy kategorie: